قازاقستاننان 165 ميلليارد دوللار زاڭسىز شىعارىلعان - قايىربەك ارىستانبەكوۆ
ەكونوميكالىق ساياسات ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، پرەزيدەنت جانىنداعى ۇلتتىق قۇرىلتاي مۇشەسى قايىربەك ارىستانبەكوۆ Kazinform تىلشىسىنە قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن قولعا الىنعان ماڭىزدى شارالاردىڭ اۋقىمى تۋرالى شاعىن سۇحبات بەردى.
بەلگىلى ەكونوميست پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىنداعى ماڭىزدى تەزيستەرگە توقتالا كەلىپ، اكتيۆتەردى قايتارۋ ءىسىنىڭ بارىسىنا توقتالدى.
«ءوزىڭىز بىلەسىز، پرەزيدەنت ق. توقايەۆ ەلىمىزدىڭ ىشكى-سىرتقى ساياساتى، الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق احۋالى، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى بويىنشا كەشەندى سۇحبات بەردى. بۇل سۇحباتتىڭ ەرەكشەلىگى - سوڭعى ءبىر جىلدىڭ ىشىندە قوعام ىشىندە جۇرگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرگەنىندە دەپ ويلايمىن. حالىقارالىق تاجىريبەگە زەيىن سالساق، مۇنداي سۇحباتتار مەملەكەت باسشىسىنىڭ حالىقپەن كەرى بايلانىسىنىڭ ءبىر فورماسى ەسەپتەلەدى. دەمەك، مۇنى پرەزيدەنتتىڭ حالىققا ارناعان «كىشى جولداۋى» دەسە دە بولادى. ويتكەنى قويىلعان سۇراقتار مەن جاۋاپتاردىڭ اۋقىمى ەلدىڭ الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق اسپەكتىلەرىن تۇگەل قامتىعان. سونداي وزەكتى سۇراقتاردىڭ ءبىرى - قاڭتار وقيعاسى. پرەزيدەنتتىڭ بۇل وقيعاعا بەرگەن باعاسى - تەرەڭ، كەشەندى، امبەباپ جانە ۇلتتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن سۇراقتاردىڭ تالايىنا جاۋاپ ايتىلدى دەپ ويلايمىن»، - دەيدى ۇلتتىق قۇرىلتاي مۇشەسى.
ساراپشى سۇحباتتاعى قوسارلانعان بيلىك تۋرالى تەزيستەردىڭ ورىندى ەكەنىن ايتادى.
«قاڭتار وقيعاسىنا دەيىن ەلىمىزدى شىنىمەن ەكى كىسى باسقارىپ وتىردى. بۇل جەردە قازاقتىڭ «قويشى كوپ بولسا، قوي ارام ولەدى» دەيتىن كەرەمەت ماقالى ەسكە تۇسەدى. مەنىڭشە، سول تۇستا قازاقستاننىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىمىندا وسىنداي جاعداي قالىپتاستى. ياعني، باسشى ەكەۋ بولدى دا، مەملەكەتتىك اپپارات، ەليتا باعدارىنان ايىرىلىپ قالعانداي كورىندى. ياعني، ەكىۇداي كۇيدە ءجۇردى»، - دەيدى قايىربەك ارىستانبەكوۆ.
ەكونوميكالىق ساياسات ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن قولعا الىنعان ماڭىزدى شارانىڭ ءبىرى - زاڭسىز اكتيۆتەردى قايتارۋ ءىسى ەكەنىن ايتىپ وتىر.
«بۇل - وتە كۇردەلى ماسەلە. بۇل تەك قارجىلىق، ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىكتىڭ عانا ەمەس، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ فاكتورىنا اينالىپ بارا جاتىر. ۇكىمەت جانىنان كوميسسيا قۇرىلىپ، جۇمىس ىستەدى، ءارتۇرلى لاۋازىمدى كىسىلەر كىردى. ءبىراق بۇدان بەتەر جاقسى جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىكتەر بار دەپ ويلايمىن. سوڭعى دەرەكتەر بويىنشا، 1 تريلليون تەڭگەگە جۋىق سومانىڭ مۇلىكتەرى قايتارىلدى. ۆاليۋتا باعامىمەن ەسەپتەسەك، سونشالىق كوپ ەمەس - شامامەن 2 ميلليارد دوللاردان استام اكتيۆ قايتارىلعان. ماكروەكونوميكادا بۋحگالتەرلىك ەسەپشوت دەيتىن كورسەتكىش بار، تولەم تەڭگەرىمى دەيدى. ارنايى بۋحگالتەرلىك ەسەپشوتپەن قاراعان كەزدە بىزدەن شەتەلگە شامامەن 162-165 ميلليارد ا ق ش دوللارى كەتىپ قالعان. سوندىقتان جاڭاعى 2 ميلليارد دوللار دەگەن - وتە كىشكەنە سوما. سونىمەن قاتار، زاڭسىز اكتيۆتەردى قايتارۋ ۇدەرىسى شاپشاڭ جۇرەتىن شارۋا ەمەس. مىسالى، قاي مەملەكەتكە، قاي وفشورعا، قاي يۋريسديكسياعا اكتيۆتەر جونەلتىلگەنىن انىقتاپ، قايتارۋ - وتە كۇردەلى جۇمىس. كەي مەملەكەتتەرمەن پارلامەنت ارقىلى راتيفيكاتسيالانعان كەلىسىمدەر بار. ەكىنشى دەڭگەي - ۇكىمەتارالىق كەلىسىمشارت. ەگەر ونداي كەلىسىم بولماسا، اكتيۆتەردى قايتارۋ قيىندايدى. مەنىڭ ويىمشا، قازىر ۋاقىتتىڭ ءبارى وسى شارۋالارعا كەتىپ جاتقان سياقتى. قاي ەلدەن تابىلدى، قاي وفشوردان تابىلدى، سول قۇزىرەتتەرمەن كەلىسىم جۇرگىزىلىپ جاتىر دەپ ويلايمىن»، - دەيدى ەكونوميست.
اۆتور
ەسىمجان ناقتىباي
