Jusan بانك تريلليون تەڭگەنى 0,1 پايىزدىق مولشەرلەمەمەن العان - دەپۋتات جاڭا زاڭ جوباسى جايلى
استانا. قازاقپارت - «Jibek Joly» ارناسىنىڭ موبيلدى ستۋدياسىندا ءماجىلىس دەپۋتاتى مۇرات ەرگەشبايەۆ «بانك قىزمەتى» تۋرالى جاڭا زاڭ جوباسىنىڭ نەگىزگى ءتيىمدى تۇستارىن تالداپ بەردى.
- بانكتەردىڭ كەيبىرى قارىزىن وتەسە، كەيبىرى قايتارماعان. پرەزيدەنت مۇنى جەدەلدەتۋدى تاپسىردى. وسىعان قاتىستى نە ايتاسىز؟
- مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ جىل باسىندا ناقتى تاپسىرما بەردى. قازىر قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى كەلىسىم ءجۇرىپ جاتىر دەپ حابارلايدى. دەگەنمەن، جاعدايدى ساراپتاساڭىز، ماسەلە كۇردەلى. مىسالى، 2045 -جىلعا دەيىن Jusan (قازىرگى Alatau City Bank) 1 تريلليون تەڭگەنى 0,1 پايىزدىق مولشەرلەمەمەن العان. بۇدان باسقا دا بانكتەر بار، ولارمەن دە جۇمىس جۇرگىزۋ قاجەتتىلىگى تۋىنداپ وتىر. بۇل - ءىس جۇزىندە تەگىن اقشا، الەمدە مۇنداي تاجىريبە جوق.
ۇكىمەت تاراپىنان حالىقتىڭ اقشاسى بانكتىڭ جاعدايىن تۇزەتۋگە جۇمسالدى. ءبىراق ناقتى مەحانيزمدەر بولۋ كەرەك ەدى. قارىز نارىقتىق باعامەن بەرىلۋى ءتيىس، مەرزىمى قىسقارتىلۋى كەرەك بولاتىن. 2017 -جىلدان 2045 -جىلعا دەيىنگى مەرزىم - ەكونوميكالىق تۇرعىدان قيسىنسىز. سونىمەن قاتار ونىڭ ەكونوميكاعا اسەرى دە زەردەلەنبەگەن. كوميتەتتە وسى ماسەلە كوتەرىلدى، ءبىراق ازىرگە ناقتى ساۋالدارعا جاۋاپ العان جوقپىز.
- قارىزدىڭ قازىرگى بيۋدجەت جاعدايىنا اسەرى قانداي؟
- ەلدە بيۋدجەت تاپشىلىعى بار، سالىق ءتۇسىمى تومەن، ءبىرقاتار الەۋمەتتىك ماسەلە شەشىمىن كۇتەدى. سول سەبەپتى بانكتەردىڭ قارىزى دەر ۋاقىتىندا قايتارىلعانى دۇرىس.
- بانك تۋرالى زاڭ قارالىپ جاتىر دەگەندە حالىق ەلەڭ ەتە قالدى. نەسيە مولشەرلەمەسى تومەندەتىلەدى دەگەن حابار تارادى. ءبىراق پايىزدار مەن كوميسسيالار ءالى دە جوعارى ەمەس پە؟
- نارىقتىق ەكونوميكانىڭ تالابىنا سايكەس، ۇلتتىق بانك پايىزدىق مولشەرلەمەنى بەلگىلەيدى. كوممەرتسيالىق بانكتەر سول دەڭگەيگە سۇيەنە وتىرىپ، نەسيە پايىزىن قويادى. پايىزدى تومەندەتۋگە بولادى، ءبىراق ينفلياتسيا قازىرگى ۋاقىتتا %12,6- عا جەتتى، ازىق-تۇلىك باعاسى دا ءوسىپ وتىر. سوندىقتان ۇلتتىق بانك باعانى تۇراقتاندىرۋ جانە حالىق جيناقتارىن ساقتاۋ ءۇشىن پايىزدىق مولشەرلەمەنى رەتتەيدى.
- قازىرگى دەپوزيتتىك مولشەرلەمەنىڭ ەكونوميكاعا اسەرى قانداي؟
- بۇگىندە بانكتەردىڭ دەپوزيتتىك ستاۆكاسى %17-18- عا جەتتى، بۇل - جاقسى كورسەتكىش. ەگەر ەكونوميكاداعى قارجى اينالىمى تومەندەسە، ينفلياتسيا ازايادى. ءبىراق قىمبات نەسيە كىشى كاسىپورىندارعا قيىندىق تۋدىرۋى مۇمكىن.
- باسقا ەلدەردە پايىزدىق ساياسات قالاي جۇرگىزىلگەن؟
- 1980 -جىلدارى ا ق ش- تا رەيگان كەزىندە ۇلتتىق بانكتىڭ رەزەرۆتىك ستاۆكاسى %20- عا كوتەرىلىپ، جۇمىسسىزدىق پەن بانكروتتىق كوبەيگەن. بۇل - «شوكوۆايا تەراپيا» ءادىسى. 1970-جىلداردىڭ سوڭىندا ا ق ش ەكونوميكاسى بۇرىن-سوڭدى مۇنداي تۇراقسىزدىق جاعدايعا تۇسپەگەن ەدى. سول كەزەڭدە «امەريكانىڭ ەكونوميكالىق قايتا ورلەۋى» اتتى باعدارلاما دۇنيەگە كەلدى. باعدارلامانىڭ نەگىزگى ماقساتى - مەملەكەتتىڭ رەتتەۋشىلىك الەۋەتىن كۇشەيتىپ، كاپيتاليستىك باسەكەنى ارتتىرۋ بولدى. بۇل ەكونوميكالىق ساياسات «رەيگانوميكا» دەپ اتالىپ، پرەزيدەنت رونالد رەيگان اكىمشىلىگى ونى بەلسەندى تۇردە جۇزەگە اسىرۋعا كىرىستى. رەسەيدە دە ۇقساس ءتاسىل قولدانىلعان.
بانك سالاسىندا ءارتۇرلى تاجىريبەلەرگە جۇگىنۋ كەرەك، دەگەنمەن الەۋمەتتىك سالا ۋىستان شىقپاۋ كەرەك.
- قارالىپ جاتقان زاڭدا قانداي وزگەرىستەر بار؟
- زاڭ بويىنشا بانككە قولداۋ كورسەتۋ توقتاتىلادى. سونىمەن قاتار الاياقتىققا جول بەرمەۋ ماسەلەسى قارالادى. مىسالى، ءبىر ادامعا بىرنەشە نەسيە الىنعان كەزدە جانە جابىرلەنۋشىنىڭ ودان حابارى بولماعان جاعدايدا جاۋاپكەرشىلىكتى بانك ارقالايدى.
- بانك سالاسىنا جاڭا ويىنشىلار قاجەت پە؟
- ءيا، قاجەت. 1990 -جىلدارى ەلىمىزدە بانك سانى كوپ ەدى، ءبىراق كەيىن ازايدى. قارالىپ جاتقان وزگەرىستەر بويىنشا بانكتەر ەكى دەڭگەيگە بولىنەدى: جوعارى جانە تومەن. مىسالى، قازىر ايتىلىپ جاتقان اگروبانك قۇرۋ ماڭىزدى بولۋى مۇمكىن، ءبىراق اۋداندارداعى بانك فيليالدارى ارقىلى فەرمەرلەرگە ۇزاقمەرزىمدى، تومەن پايىزبەن نەسيە بەرۋ ودان تيىمدىرەك.
قازىرگى نارىق زاڭىمەن جۇرەتىن ۋاقىت. جەكە كاسىپكەرلەر مەن شەتەلدىك ينۆەستورلارعا بانك اشۋعا مۇمكىندىك بەرۋ باسەكەلەستىكتى ارتتىرادى. نەعۇرلىم ويىنشىلار كوپ بولسا، تاڭداۋ مۇمكىندىگى دە كەڭەيەدى.
- بانكتەر مەملەكەت الدىنداعى مىندەتتەمەلەرىن تولىق ورىنداماي وتىر. جاڭا زاڭ ولاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتە الا ما؟
- سول ماقساتتا زاڭ قارالىپ جاتىر. ناتيجەسىن ۋاقىت كورسەتەدى، ءبىراق بانك جۇيەسىن رەتكە كەلتىرۋ باستى تالاپ بولىپ وتىر.
ايتا كەتەيىك، كەشە ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى بانكتەر جانە بانك قىزمەتى تۋرالى» جانە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوبالارىن ءبىرىنشى وقىلىمدا ماقۇلدادى.
اۆتور
ءمولدىر سنادين
