يران - ۋراندى 60 پايىزعا دەيىن بايىتقان يادرولىق قارۋسىز جالعىز ەل
استانا. KAZINFORM - ماۋسىم ايىندا يران ماگاتە قارارىنا جاۋاپ رەتىندە فوردوداعى بايىتۋ زاۋىتىندا قوسىمشا سەنتريفۋگالار ورناتقانى بەلگىلى بولدى.
يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى ءالي اكبار دجوۋكار Kazinform اگەنتتىگىنىڭ تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا باتىس ەلدەرىنىڭ سىنىنا جاۋاپ بەردى.
ماۋسىم ايىنىڭ باسىندا فرانسيا، گەرمانيا جانە ۇلى بريتانيا («ەۋرو ۇشتىك») ماگاتە باسقارۋشىلار كەڭەسىنە يراننىڭ يادرولىق قارۋىنىڭ ەسكالاتسياسىن ايىپتايتىن قارارىن رەسمي تۇردە ۇسىندى. «ەۋرو ۇشتىك» قارار جوباسىندا يراندى ماگاتە- مەن ىنتىماقتاسۋعا جانە يراننىڭ جاريا ەتىلمەگەن جەرلەرىندە ۋران ىزدەرىنىڭ بارىن تۇسىندىرۋگە شاقىرادى.
ماگاتە بايانداماسىنا سايكەس، يران فوردو يادرولىق الاڭىندا قوسىمشا ۋران بايىتۋ سەنتريفۋگالارىن ورناتۋعا اسىقتى جانە باسقالارىن ورناتۋعا كىرىستى. باتىس ەلدەرىنىڭ پىكىرىنشە، يراندىقتار مۇنى تەگەراندا يرانعا قارسى دەپ قابىلداعان قارارعا جاۋاپ رەتىندە جاسادى.
ءالي اكبار دجوۋكاردىڭ ايتۋىنشا، يران ماگاتە- مەن ىنتىماقتاستىعىن ەشقاشان توقتاتقان ەمەس، ال باتىس ەلدەرىنىڭ يراننىڭ يادرولىق قارۋىنىڭ كۇشەيۋى تۋرالى مالىمدەمەلەرى تىم اسىرا ايتىلعان.
«ستاتيستيكا يراننىڭ ماگاتە-مەن ءارقاشان جوعارى دەڭگەيدە ىنتىماقتاستىقتا بولعانىن كورسەتىپ وتىر. باتىستىڭ بەس ەلى مەن يران اراسىنداعى وسى ەلدىڭ يادرولىق باعدارلاماسى بويىنشا جىلدار بويى جۇرگىزىلگەن كەلىسسوزدەر ناتيجەسىندە جان-جاقتى قامتىلعان ارەكەت جوسپارى - بەيبىت ماقساتقا ارنالعان 2015 -جىلعى كەلىسىم (JCPOA) ورناتىلدى. ول قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ 2231 -قارارىندا دا كورىنىس تاپتى. وسى كەلىسىمنىڭ ناتيجەسىندە ەلدەر حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ يراننىڭ يادرولىق باعدارلاماسىنا قاتىستى سۇراقتارى جوق دەگەن قورىتىندىعا كەلدى. دونالد ترامپتىڭ بيلىككە كەلۋىمەن ا ق ش بۇل كەلىسىمنەن ءبىرجاقتى تۇردە شىعىپ، وسىنداي جاعداي تۋىندادى. ايتا كەتەيىك، يران ماگاتە-مەن ىنتىماقتاستىعىن ەشقاشان توقتاتقان ەمەس جانە ول جالعاسىپ جاتىر»، - دەدى Kazinform تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاقستانداعى ەلشىسى.
ونىڭ ايتۋىنشا، يران «جان-جاقتى ءىس-قيمىل جوسپارىن جاڭعىرتۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ» ءۇشىن كوپ كۇش جۇمسادى. الايدا بۇل تالپىنىسى باتىس تاراپىنان جاۋاپ تاپپادى.
«باتىستىڭ وسى ءۇش مەملەكەتىنىڭ ارەكەتتەرىنە قاراماستان، يران ىنتىماقتاستىق پەن ءوزارا ارەكەتتەسۋ جولىمەن ءجۇرۋدى جالعاستىرۋدا. اتالعان ەل قانداي دا ءبىر شارا قولدانعان سايىن، مۇنى ماگاتە مەن حالىقارالىق قاۋىمداستىققا (مىسالى، يراننىڭ ۋراندى بايىتۋدىڭ پايىزدىق دەڭگەيى تۋرالى حابارلاماسى تۋرالى) مالىمدەپ وتىردى. قازىر كەيبىر ەلدەر 9-10 جىل بۇرىن بولعان ىسكە قايتا ورالىپ جاتىر. ولار ساياسي قىسىم كورسەتۋ جانە ماگاتە سياقتى قۇرىلىمدى ساياسي ماقساتتاردا پايدالانۋ ءۇشىن بۇل ماسەلەنى ءتيىمدى قولدانۋ جولدارىن ىزدەيدى»، - دەدى ەلشى.
ونىڭ ايتۋىنشا، يران ءوزىنىڭ دامۋ جوسپارىن ورىنداۋدا. ۋران تەك بەيبىت ماقساتتا بايىتىلىپ وتىر.
«ءبىز ءۇشىن ماگاتە- گە مۇشە بولعان كەزدە ەلىمىزدە ۋران قالاي، قايدا پايدالانىلادى دەگەن سۇراقتىڭ ءوزى وعاش كورىنەدى. يرانداعى ۋراندى بايىتۋ يزرايلدىڭ يرانعا قارسى قاۋىپ-قاتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، بەيبىت ماقساتتا، سونداي- اق قاۋىپسىزدىك ماقساتىندا جۇزەگە اسىرىلۋدا. بايىتىلعان ۋراندى پايدالانۋ اۋقىمى وتە كەڭ. يراندا ول اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى عىلىمي ازىرلەمەلەردە، سونداي-اق قاتەرلى ىسىك اۋرۋىن ەمدەۋ ءۇشىن يادرولىق مەديتسينادا قولدانىلادى»، - دەپ ءتۇسىندىردى ءالي اكبار دجوۋكار.
ەسكە سالا كەتسەك، 5-ماۋسىمدا قۇرامىنا 35 مەملەكەت كىرەتىن ماگاتە باسقارۋشىلار كەڭەسى يراندى ۇيىممەن ىنتىماقتاستىقتى جانداندىرۋعا جانە حالىقارالىق ينسپەكتورلاردى قابىلداۋعا سالىنعان تىيىمدى الىپ تاستاۋعا شاقىرعان قارار قابىلدادى. ۇلى بريتانيا، فرانسيا جانە گەرمانيا ۇسىنعان قاراردا يران اگەنتتىكپەن ىنتىماقتاستىعى جوقتىعى ءۇشىن سىنعا الىندى. ونى 20 ەل قولداپ، ەكى ەل - رەسەي مەن قىتاي قارسى شىققان جانە 12 ەل داۋىس بەرگەندە قالىس قالدى. بۇعان جاۋاپ رەتىندە تەگەران باتىس ەلدەرىن «اسىعىستىق جانە جونسىزدىك» ءۇشىن سىناپ، قارار «ديپلوماتيالىق ءوزارا ارەكەتتەستىك پەن سىندارلى ىنتىماقتاستىق ۇدەرىسىنە ءسوزسىز زياندى اسەر ەتەتىنىن» قوسىپ ءوتتى. يران ماگاتە- ءنى تەحنيكالىق ارەكەت ەتۋگە جانە باتىس مەملەكەتتەرىنىڭ قىسىمىنا بەرىلمەۋگە شاقىردى.
ماگاتە باسقارۋشىلار كەڭەسىنىڭ مالىمەتىنشە، يران - ۋراندى 60 پايىزعا دەيىن بايىتقان يادرولىق قارۋسىز جالعىز ەل.
اۆتور
زارينا تۋعانبايەۆا
