وزبەكستاندا كيىكتەر ءۇشىن اۆتوماتتاندىرىلعان سۋ جۇيەسى ورناتىلادى

استانا. قازاقپارات - وزبەك اعايىن كيىكتى قولدان سۋعارماق. قازاق دالاسىنان وزبەكستانعا جىبەرىلەتىن 500 اقبوكەن ەڭ الدىمەن سۋدان تارشىلىق كورمەۋگە ءتيىس. ال كيىككە قولايلى قاراقالپاقستان اۋماعىندا قازىر ىشۋگە جارامدى سۋ تاپشى.

جەرگىلىكتى عالىمدار الدىمەن كەڭەس ۇكىمەتىنەن قالعان ەسكى قۇدىقتارداعى سۋ ساپاسىن تەكسەرمەك. ەگەر تىرشىلىك ءنارى ىشۋگە جارامدى بولسا، ول جەرگە اۆتوماتتاندىرىلعان سۋ جۇيەسى ورناتىلادى.

 كيىكتەر اۋا تەمپەراتۋراسى مەن ىلعالدىققا بايلانىستى كۇنىنە 2-4 ليتر سۋ ىشەدى ەكەن. قىستا قارمەن ءشولىن قاندىرادى. دەمەك ولارعا جىلىنا 10 اي كولەمىندە سۋ قاجەت. زوولوگتار اقبوكەندەردىڭ وزبەكستان ايماعىندا جەرسىنىپ كەتۋىنە سەنىمدى. سەبەبى بۇرىن شەكارا بولماعان تۇستا كيىكتەر جازدا قازاق جەرىن جايلاپ، قىستا وزبەكستان اۋماعىنا اۋىپ وتىرعان.

 الەكساندر ەسيپوۆ، وزبەكستان زوولوگيا ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى:

- قازاقستاننان 500 كيىكتى اكەلگەن جاعدايدا ولاردى الدىمەن سۋمەن قامتاماسىز ەتۋىمىز كەرەك. جانە ول ۇزدىكسىز جاسالۋى ءتيىس. الايدا قازىر ول ايماقتا تۇشى سۋ جوق. ارال تەڭىزى دە قۇرعاپ جاتىر. سارىقامىس دەگەن كولدىڭ ماڭايىن كيىكتەرىڭ مەكەنىنە اينالدىرۋعا بولادى. كليماتتىڭ وزگەرىپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس. ماسەلەن ءبىر كەزدەرى تۇرىكمەنستان جەرىندە كيىك كوپ بولعان. ال قازىر قالمادى.

 وزبەكستاندا قازىر 200-گە جەتەر جەتپەس كيىك قالىپتى. ولار ءۇستىرتتى مەكەندەيدى. 2008 -جىلدارى ايماقتا 6 مىڭعا جۋىق اق بوكەن تىركەلگەن. كۇرت ازايۋىنا بىرنەشە سەبەپ بار. براكونەرلىكتەن بولەك، كليماتتىڭ وزگەرۋى دە اقبوكەندەردىڭ كەمۋىنە اسەر ەتكەن.

الەكساندر ەسيپوۆ، وزبەكستان زوولوگيا ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى:

 - بىرىنشىدەن، قولدان سۋاراتىن جاعداي جاساۋىمىز كەرەك. كيىكتەر مەكەندەيتىن جەرلەردە كەڭەس زامانىنان قالعان قۇدىقتار بار. ول جەردەن تۇشى سۋ شىعادى. ءبىز قىركۇيەك ايىندا سول ايماققا اتتانامىز. سۋدىڭ قۇرامىن تەكسەرەمىز. ەگەر تىرشىلىك ءنارى جارامدى بولسا، قۇدىقتارعا اۆتوماتتاندىرىلعان سۋ ناسوستارى ورناتىلادى. تەرەڭدىگى 35 مەتر جەردەن تۇشى سۋ شىعارىپ كيىكتەردى سۋارۋعا بولادى.

كيىكتەر مەكەندەيتىن قورىقتىڭ جالپى اۋماعى 850 مىڭ گەكتار القاپتى الىپ جاتىر. ارنايى اقبوكەندەر جۇرەتىن مارشرۋتتار زەرتتەلىپ، ەلەكتروندى ساناق جۇيەسىن ەنگىزۋ كوزدەلىپ وتىر.

 ەلەنا بىكوۆا، كيىكتەردى قورعاۋ حالىقارالىق قاۋىمداستىعىنىڭ مۇشەسى:

- «500 باس كيىكتى ون مىڭعا جەتكىزەمىز» دەگەن قيال بولماۋى كەرەك. بۇل جەتكىلىكسىز. ول وتە ۇلكەن اۋقىمدى جۇمىستى، كوپ قارجىنى تالاپ ەتەدى. ەگەر ءبىز دايىن بولساق، مەن، ارينە، قولدايمىن. عىلىممەن بىرگە، جەرگىلىكتى تۇرعىندار اراسىندا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ كەرەك. ولارعا كيىكتەر جايلى اقپارات بەرىلىپ، اڭداردى قورعاۋ بويىنشا ءتۇسىندىرۋ ماڭىزدى. ەكووجۇيە بىزدە دايىن، جانۋارلار مەكەندەيتىن ورىن بار. ەندىگى ماقسات - جوباعا كەشەندى كوزقاراسپەن كەلۋ كەرەكپىز.

 90-جىلدارى قازاقستاندا كيىكتەردىڭ كۇرت ازايۋ پروتسەسىن وزبەكستان تاراپى ءبىلىپ وتىرسا دا، سيگنالعا اسا ءمان بەرمەپتى. ءمۇيىزىن ساۋدالاعان براكونەرلەرگە ەشكىم توسقاۋىل بولماعان. تەك 2008 -جىلى عانا قىزىل كىتاپقا ەنگىزىپ، قورعاۋعا العان.

 24.kz