وتارلىق قۋعىن-سۇرگىنگە توتەپ بەرگەن قازاق ولگەن جوق. ولسە دە، ءتىرىلدى - تاريحشى
الماتى. KAZINFORM - الماتىدا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە وراي 1931-1933 -جىلدارداعى اشارشىلىق قۇرباندارىنا ارنالعان ەسكەرتكىشكە گۇل قويىلدى. سالتاناتتى راسىمگە الماتى قالاسىنداعى زيالى قاۋىم مەن تۇرعىندار قاتىستى.
گۇل قويۋ ءراسىمىنىڭ الدىندا ءسوز سويلەگەن بەلگىلى تاريحشى حانگەلدى ءابجانوۆ قۋعىن-سۇرگىن ماعىناسىن تەك بەلگىلى ءبىر جىلدارمەن شەكتەمەي، وتارلىق-توتاليتارلىق ءداۋىردىڭ بارلىعى دەپ ءتۇسىنۋ قاجەتتىگىن ايتتى.
- بۇگىن تاريحىمىزداعى ەڭ قارالى كۇندەردى ەسكە الىپ وتىرمىز. قۋعىن-سۇرگىن دەگەندە كوبىنە ءبىز 1937-1938 -جىلداردى ايتامىز. ول دۇرىس ەمەس. ويتكەنى وتار ەلدىڭ تاريحى قاشان دا قانمەن جازىلعان. سىرىم دات ۇلى، يساتاي مەن ماحامبەت، امانگەلدى - بۇل تۇلاعالار قۋعىندالعان جوق پا سوندا؟ ءبىز تاريحي ءورىسىمىزدى كەڭەيتىپ، بۇكىل وتارلىق-توتاليتارلىق ءداۋىردى قۋعىن-سۇرگىن تونى دەپ ەسەپتەۋىمىز. قازىر وسى ماسەلەگە بەتىمىز بۇرىلىپ جاتىر، كوميسسيا جۇمىس ىستەدى. كوميسسيانىڭ ىزدەنىستەرى 51 توم بولىپ جاريالاندى. ءالى 20 توم جاريالانادى. بۇرىن تۇسىمىزگە دە كىرمەگەن قۇجاتتاردى قولىمىزعا ۇستادىق. قاسىرەت اكەگە دە، اناعا دا، بالاعا دا تۇسكەن ەكەن. وعان توتەپ بەرگەن قازاق دەگەن حالىق ولگەن جوق. ولسە دە، ءتىرىلدى، - دەدى تاريحشى.
سونداي-اق ول قۋعىن- سۇرگىن تاقىرىبىن كوتەرگەندە قازاق زيالىلارىن اق پەن قاراعا ءبولىپ، ەل ءۇشىن ءومىرىن ارناعان تۇلعالاردى قارالاماۋعا شاقىردى.
- قۋعىن-سۇرگىن تاقىرىبىن قوزعاعاندا ءوز حالقىمىزدان جاۋ ىزدەمەسەك. ويتكەنى بۇگىندە ساكەندى، تۇراردى الەكەڭە قارسى قوياتىندار كوبەيىپ كەتتى. ولاردى اتۋ از دەپ جۇرگەندەر بار. نە دەگەن سۇمدىق. بىرەۋى قىزىلداردى قولداسا، بىرەۋى قارسى بولدى. ءبىراق بارلىعى حالقى ءۇشىن قىزمەت ەتتى، بۇكىل ءومىرىن حالقىنا ارنادى. ومىردە ولار يدەيالىق جاعىنان كەلىسپەسە دە، تۇپكى ارمان-ماقساتى ءبىر بولاتىن. الەكەڭ 1937 -جىلى تۇرمەگە قامالعاندا «مەن دە، احمەت بايتۇرسىن ۇلى دا، تۇرار رىسقۇلوۆ تا، ساكەن سەيفۋللين دە - ءبارىمىز ۇلتشىلمىز، ءبارىمىز الورداشىمىز» دەپ ايتقان. ۇلت كوسەمىنىڭ وسى ءسوزىن ۇگىت-ناسيحاتىمىزدىڭ دا، عىلىمي زەرتتەۋىمىزدىڭ دە ىرگەتاسىنا الساق جامان بولماس ەدىك، - دەدى حانگەلدى ءابجانوۆ.
اۆتور
دوسبول اتاجان
