تۇركيا ساپارىنان تۇيگەن وي- بەيسەن قۇرانبەك
استانا. قازاقپارات - تۇركياعا سوڭعى رەت سەگىز جىل بۇرىن بارعان ەدىم. ودان بەرى كوپ نارسە وزگەرىپتى.

تۇركيا تۇلەگەن، جاڭعىرعان، ايتارلىقتاي دامىعان.
ەۋروپالىق وداققا بەكەر ۇمتىلماپتى.
ولارمەن يىق تىرەستىرەتىن ەلگە اينالعان. از كۇندىك ساپاردا كوپ دۇنيەنى كورىپ، بارىنە باعا بەرە المايسىڭ.
ءبىراق كوزكورگەن ءبىراز جايتتى ايتۋعا، نازارىمىزعا ايرىقشا ىلىنگەن كورىنىستەرمەن بولىسۋگە بولادى.
سىپايىلىق پەن قوناقجايلىلىق
تۇركيا سىپايى ءارى قوناقجاي ەلگە اينالعان. اۋەلى اۋەجايدا كەدەن قىزمەتكەرلەرى «قوش كەلدىڭىز» دەپ جىميا قارسى الادى. ودان كەيىن بۇل ءسوز قاي جەرگە كىرسەڭىز دە الدىڭىزدان شىعادى.

تۇرىك اعايىنداردىڭ جۇزدەرىندە جىلىلىق، سوزدەرىندە قۇرمەت، قيمىلدارىندا يبال بار. ءتىپتى وبلىس باسقاراتىن اكىمدەرىنىڭ ءوزى «مەنىڭ جانىمدا سەن كىمسىڭ؟» دەگەندەي كەكىرەيىپ تۇرعان جوق.
كابينەتىنىڭ تورىنە قوناقتارىن شىعارىپ، كەۋدەسىنە قولىن قويىپ، ءيىلىپ تۇر.
تۇركيا كۇللى الەمگە «قوش كەلدىڭىز» دەپ بەكەرگە قۇشاق جايمايدى.
تۋريزمنىڭ العى شارتى بۇل. تۇركيانىڭ تۋريزمنەن وراسان پايدا تاۋىپ وتىرۋىنىڭ كىلتى دە وسىندا. ينفراقۇرىلىم، جاعاجاي، كومفورت ودان كەيىنگى كەزەكتە.
ەڭبەكسۇيگشتك
تۇرىك اعايىندار «باقىتتىڭ كىلتى - ەڭبەكتە» ەكەنىن جاقسى ءتۇسىنىپتى. قىزمەت كورسەتۋدىڭ قاي سالاسى بولماسىن دامىپ كەتكەن. وسىدان ون-ون بەس جىل بۇرىنعى جاپپاي تەرى يلەپ، بىلعارى تون شىعارۋدان باس تارتقان.
جان-جاقتىلىق جاپپاي ءورىس تاپقان. سالعان ۇيلەرى ءساندى ءارى ساپالى، كيىمدەرى دە كوز قىزىقتىرادى. ازىق-تۇلىكپەن دە وزدەرىن قامتاماسىز ەتىپ وتىر. باس-كوزگە قارامايتىن بەيبەرەكەتتىلىك بايقالمايدى. ءار نارسەنىڭ كوزىن تاپقان. ات شاپتىرىم جەردى الىپ جاتقان انار، الما، اپەلسين باقتارىندا ءبىر ارىق قازىلماعان. ءارقايسىسىنىڭ تۇبىندە جىڭىشكە پلاستيك قۇبىر كەرەگىنشە عانا سۋ تامشىلاتىپ تۇر. ءبارى ەسەپپەن. بارلىعى عىلىمعا نەگىزدەلگەن.
تازالىق
ىستامبۇل بۇرىنعىسىنان دا كورىكتى، اسەم قالاعا اينالعان. ون بەس ميلليوننان استام تۇرعىنى بار شاهاردىڭ اۋاسى جۇپار اڭقيدى، كوشەلەرى تازا. ونىڭ ءبىر سىرى قوقىس كونۆەيەرلەرىنىڭ جەراستىمەن تاسىمالدانۋى. اكىمنىڭ ەنگىزگەن جاڭالىعى ەكەن.
ءبىر وقپەن بىرنەشە قوياندى اتاتىن ءتاسىل: جاعىمسىز ءيىس جوق، شىبىن-شىركەي بولمايدى، كوشەلەردە قوقىس تاۋ بولىپ ءۇيىلىپ جاتپايدى. قاراپايىم تۇرعىنداردىڭ دا تازالىقتى ساقتايتىنى بايقالادى. كوشەدە تاماق جەۋشىلەر كوپ. ءبىراق اينالاسىن لاستاپ وتىرعانداردى كەزدەستىرمەدىم.
جولدار
ىستامبۇلدا كولىك تىعىنى جوقتىڭ قاسى. قوزعالىستىڭ دۇرىس ۇيلەستىرىلگەنى ءوز الدىنا، جۇرگىزۋشىلەر دە جول ەرەجەسىن قاتاڭ ساقتايدى. ۇلكەن جولداردىڭ ورتاسى قورشالىپتى. وندا تەك ۇلكەن اۆتوبۋستار جولاۋشىلاردى ارى-بەرى توقتاۋسىز تاسىپ، جۇيتكىپ ءجۇر. الماتىداعى اباي داڭعىلىنىڭ بويىنا جاساپ تاستايتىن-اق ەكەن. مەترودان مىڭ ەسە ارزان. الدەقايدا ءتيىمدى.
كىشىگىرىم قالالار مەن اۋىلداردى جالعايتىن جولدار دا تاقتايداي. ءبىر اپتادا ءبىر جول اپاتى كەزدەسپەدى. ءبىز مىنگەن ميكرواۆتوبۋستاردىڭ بارىندە ارنايى قۇرال قويىلعان. جىلدامدىق ءتىلى جۇزگە جەتسە شيقىلداپ قويا بەرەدى. جۇرگىزۋشى بىردەن تىزگىندى تارتا قويادى.
تاريحي ورىندار
تۇركيانىڭ تاريحى باي. ەل ۇكىمەتى سونىڭ شاشاۋىن شاشپاي، قايتا قالپىنا كەلتىرىپ جاتىر. ءوز تاريحىنا قاتىستى دۇنيەلەردى بىلاي قويىپ، وسى جەردى مەكەندەگەن باسقا دا كونە حالىقتاردىڭ جادىگەرلەرىن جاڭالاپ، الەم جۇرتىنىڭ نازارىنا ۇسىنىپ وتىر. كونە تاريحتى جاڭا ادىستەرمەن جەتكىزۋ جولدارىن قاراستىرعان. فاتيح سۇلتاننىڭ كونستانتينوپولدى الۋ شايقاسىن بەينەلەيتىن ارنايى پانورامالىق كورىنىس بالا تۇرماق، ۇلكەندەردىڭ ءوزىن قايران قالدىرادى. بۇل جەرگە تۇركيانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن مەكتەپ وقۋشىلارى ەكسكۋرسياعا ارنايى كەلەدى. ال مۇندا جارتى ساعات تۇرعان بالا ءوز ەلى مەن تاريحىن ماڭگى ماقتان ەتەدى.
مەشىتتەر
ىستامبۇلداعى بەس-التى عاسىردان بەرى مىزعىماي تۇرعان، كوركى كوز تارتاتىن، رۋحتى شابىتتاندىراتىن مەشىتتەردە شەتەلدىكتەر تولىپ ءجۇر. نامازدان باسقا ۋاقىتتا ولاردىڭ كىرۋىنە رۇقسات بەرىلگەن. تەك ەسىك الدىنداعى جامىلعىمەن ورانىپ جۇرۋلەرى ءتيىس. يسلامعا دەگەن قۇرمەتتى وياتۋدىڭ ءبىر جولى وسى بولسا كەرەك.
تۇركيا زايىرلى ەل بولعانىمەن مەشىتتەردىڭ بارلىعى ۇكىمەتتىڭ قاراۋىندا. يمامدار دەرلىك مەملەكەتتىك قىزمەتتە. ولاردىڭ جالاقىسى عانا ەمەس، ەل الدىنداعى بەدەلى دە جوعارى. ءبىر عانا ىستامبۇلدىڭ وزىندە ءۇش جارىم مىڭنان استام مەشىت بار. بارلىق مەكەمەلەردە، عيماراتتاردا ارنايى ناماز وقيتىن بولمەلەر قاراستىرىلعان.
ءتىپتى ءبىز بارعان وبلىس ورتالىعىنداعى مۋگلا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءوزى وقۋ كورپۋسىنىڭ جانىنان ۇلكەن مەشىت سالىپ جاتىر ەكەن. رەكتور ونى: «ستۋدەنتتەر جۇما نامازعا الىسقا ساندالماۋى ءۇشىن» دەپ ءتۇسىندىردى. باسقا دا جەرلەردە سالىنىپ جاتقان مەشىتتەردىڭ كوپتىگىن كورگەندە تاريحشىلاردىڭ: وسمان پاتشالارى الەمدى بيلەپ تۇرعان كەزىندە مەشىت سالۋمەن، قۇلدىرايتىن كەزىندە ساراي سالۋمەن اينالىستى» دەگەن ءسوزى ەسكە ءتۇستى.
تۋريستىك نىساندار
تۇركيا تۋرالى ءسوز بولعاندا انتاليا، بودرۋم، كەمەردى ءبىرىنشى ەسكە الامىز. سويتسەك، شاعىن قالالارىنىڭ ءوزى تۋريزمدى جان-جاقتى دامىتىپ جاتىر ەكەن. ءبىز بولعان مۋگلا ايماعى - تابيعاتى تاماشا، تاۋ مەن تەڭىز استاسقان عاجايىپ ولكە.
مۇندا شاعىن 13 قالا بار ەكەن. ولاردىڭ ءىرىسى فەتيەدە 80 مىڭ ادام تۇرادى. انتاليادان نەبارى 200 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان. دەمالىس ايماعىندا ياحتامەن ءجۇزۋ، پاراشيۋتپەن سامعاۋ، بالىق اۋلاۋ سياقتى دەمالىستىڭ نەشە ءتۇرى بار. وسى جەردەگى اۋاسى دا، سۋى دا ەم «ولى تەڭىزدە» دەمالۋشىلاردىڭ كوبى ەۋروپالىقتار.
ۇلى بريتانيانىڭ وزىنەن جىلىنا ءبىر ميلليون ادام كەلەدى ەكەن. مۋگلاعا ارنايى ات باسىن بۇراتىن جەرلەستەرىمىز كوپ ەمەس. التى جارىم مىڭداي. كونە گرەكتەردەن قالعان امفيتەاتر، قورعاندار، جارتاستاعى ۇيلەر، الەمدە تەڭدەسى جوق «ساقلىكەنت» شاتقالى تۋريستەردى ەرەكشە باۋرايدى. بۇل جەردەگى دالامان اۋەجايى قازاقستاننىڭ ينۆەستيسياسىنا سالىنىپتى. ءبىراق ەكى ورتاعا قاتىنايتىن تىكەلەي چارتەرلىك رەيس تە جوق بولىپ شىقتى.
تاماقتانۋ
وسى مۋگلا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اۋديتوريالارى، كىتاپحاناسى، پروفەسسورلارى ەمەس، اسحاناسى قاتتى تاڭعالدىردى. ءبىر مەزەتتە بەس مىڭ ادام تاماقتانادى ەكەن. قاي كەزدە كەلسەڭىز دە ارزان ءارى ىستىق تاماق دايىن. پرورەكتور، دەكاندارىڭىز دا ستۋدەنتتەرمەن بىرگە اس ءىشىپ وتىر.
قارنى توق ستۋدەنت وقىماعاندا نە ىستەيدى؟! جالپى، تاماققا كەلگەندە ءوزىڭدى تەجەمەسەڭ، تۇركيادان ءبىر اپتادا سەمىرىپ قايتاسىڭ. قوناقۇيلەر مەن تۋريستەر قابىلدايتىن ورىندار ادامداردىڭ وسال جەرىن ءدال تاپقان. تولەگەن باعانىڭ ىشىنە تاماقتانۋدى قوسىپ قويعان. ونىسى جانە استا-توك. كەڭەستىك كەزەڭدە تەگىن نارسەگە ۇيرەنىپ قالعان ت م د ەلدەرىنەن دەمالۋشىلاردىڭ تۇركياعا كوپ كەلەتىنى سودان دا شىعار...
ارتىق سالماق پەن تەمەكى
ماعان تۇركيادا ەكى نارسە ۇنامادى. ءبىرىنشىسى، وسى استا-توك تاماقتىڭ سالدارى. وسىمەن ون جىل بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا ەتجەندىلەر كوبەيگەن. ونى ءومىردىڭ جاقسارۋىمەن، تۇرمىستىڭ تۇزەلۋىمەن دە بايلانىستىرۋعا بولادى.
قالاي دەگەنمەن، ارتىق سالماقتىڭ دەنساۋلىقتىڭ جاۋى ەكەنى راس. وسىنى ەسكەرگەن ەل ۇكىمەتى سپورتقا، دەنە تاربيەسىنە ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ جاتىر ەكەن. اۋلالاردا، باقتاردا، جاعاجايلاردا ءارتۇرلى سپورت سناريادتارى سالىنعان.
ەكىنشى ۇناماعان نارسە - تەمەكى. شىلىم شەگۋدەن تۇركيا بۇرىننان الەمدە قىتايدان كەيىن ەكىنشى ورىندا. ۇكىمەت مۇنىمەن دە كۇرەسىپ جاتىر ەكەن. قازىر تەمەكىنىڭ قۇنى قىمباتتاعان. وزدەرى «شىلىمقورلار اجەپتەۋىر ازايدى» دەيدى. ءبارىبىر، ەرى مەن ايەلى قاتار تۇرىپ، كوك ءتۇتىندى بۇرقىراتا بەرۋ مۇندا ءالى ۇيرەنشىكتى نارسە.
مادو
تاماق تۋرالى ايتقاندا «مادو»-نى اينالىپ وتۋگە بولمايدى. بۇل ءسوزدىڭ نەنى بىلدىرەتىنىن قايدام، ءبىراق ءبىر ءدامىن تاتقان ادام ونىڭ بالمۇزداعىن اڭساپ تۇراتىنى انىق. نە ايىرماشىلىعى بار دەيسىز عوي؟ تازا ەشكىنىڭ سۇتىنەن جاسالادى ەكەن. تاڭدايىڭىزعا مايداي جاعاتىنى، بارلىق ءدام سەزۋ رەسەپتورلارىڭىزدىڭ ءلاززات الاتىنى سودان شىعار.
وسى بالمۇزداق جەلىسىن شىعارماس بۇرىن كاسىپكەر اۋىلدا تۇراتىن وتباسىلارعا جيىرما بەس ءسۇتتى ەشكىدەن تەگىن تاراتىپ بەرىپتى. ءسۇتتى كۇن سايىن سولاردان ساتىپ الادى ەكەن. ونىڭ ساپاسىن، سۋ قوسىلماۋى، مايلىلىعى كەمىپ، ارتپاۋى قاتاڭ قاداعالانادى ەكەن. وسىلايشا، اۋىلداعىلار تابىس تاۋىپ، كاسىپكەر ءىسىن دوڭگەلەنتىپ وتىر. ءار قالادا «مادو»-نىڭ دۇكەندەرىنىڭ كوپتىگىنە قاراپ، ەشكىلەرىنىڭ سانى دا مىڭعىرعان-اۋ دەپ قالدىم.
باسىلىمدار
تۇركيادا مەرزىمدى باسىلىم كوپ. ۇشاققا وتىرعاننان الدىڭا ءبىر قۇشاق قىپ اكەپ تاستايدى. قوناقۇيگە كىرسەڭ دە الدىڭنان مەنمۇندالاپ ءتۇرلى-ءتۇستى بوپ جاتادى. وقىماساڭ دا، الىپ اقتاراسىڭ. اۋەلى قاعازىنىڭ ساپاسى قىزىقتىرىپ، ارى-بەرى سيپاپ كورەسىڭ.
ودان كەيىن سويلەپ تۇرعان سۋرەتتەرىن تاماشالايسىڭ. سوسىن كوزىڭ جاۋىن الاتىن جارنامالارىن قىزىقتايسىڭ. ءبىر بايقاعانىم، تۇركيانىڭ قاي گازەتىن اشساڭ دا جارنامانى، حابارلاندىرۋدى كەزدەستىرەسىڭ. ونىڭ سىرىن سۇراپ، ءبىلدىم. مۇندا «يز رۋك ۆ رۋكي»، «كولەسا»، «رابوتا» سەكىلدى ارنايى جارناما گازەتىن اشۋعا تىيىم سالىنىپتى. سوندىقتان بارىنە تەڭ ۇلەس تيەدى ەكەن. ال بۇل ءبىزدىڭ رەداكتورلار ءۇشىن ارمان، ارينە...
راديو
ونسىز دا كوگىلدىر ەكراننان قاجىعان باسىم، بارعان جەرىمدە تەلەديدار قوسپادىم. ەسەسىنە راديونى ارمانسىز تىڭدادىم. ىستامبۇلدا 69 راديوستانسا تۇرىك تىلىندە سايراپ تۇر. جاڭالىعى، ساياساتى، سۇحباتى، سپورتى، ءداستۇرلى ءانى، زاماناۋي پوپ مۋزىكا ءبارى بار.
الماتىعا كەلە سالىسىمەن كولىكتە وتىرىپ، راديوقابىلداعىشتىڭ قۇلاعىنا جارماستىم. 14 راديونىڭ ەكەۋى عانا قازاق تىلىندە، ءبىرى ەركەككە كۇش بەرەتىن ءدارىنى جارنامالاپ جاتىر، ەكىنشىسىندە - جىلاڭقى اۋەن. قالعان 12 تولقىندا ورىسشا اقپارات پەن اعىلشىنشا اندەر...
P.S. ايتپاقشى، ەلدى ساعىنىپ كەلگەندە اۋەجايداعى مىنا جايتتى ايتپاسقا بولمايدى. كەدەنشى قاراكوز قارىنداسىم «قوش كەلدىڭىز» دەمەك تۇگىلى، «سالەمەتسىز بە؟» دەگەنىمە جاۋاپ تا بەرگەن جوق.
قاباعىن اشپاعان كۇيى ءتولقۇجاتىمدى ارى-بەرى اۋىستىرىپ كوردى دە، ماعان قاراپ: «پودنيميتە كەپكۋ» (باس كيىمىڭدى ال) دەدى. ءبىزدىڭ شىنايى ءومىر باستالدى...
بەيسەن قۇرانبەك، جۋرناليست، «ايقىن». 2013-جىل.