سەنات راديواكتيۆتى ماتەريالداردى ترانسشەكارالىق تاسىمالداۋ ماسەلەسىن قارايدى

استانا. KAZINFORM - بۇگىن سەناتتىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتاتتار ت م د ەلدەرىندە راديواكتيۆتى ماتەريالداردى ترانسشەكارالىق تاسىمالداۋ ماسەلەسى كوزدەلگەن قۇجاتتى قاراپ، قازاقستان مەن تۇرىكمەنستان اراسىنداعى قىلمىسقا قارسى كۇرەستەگى ىنتىماقتاستىقتى كوزدەيتىن كەلىسىمدى تالقىعا سالادى.

ايتا كەتەيىك، 10-قاراشادا سەنات سپيكەرى ماۋلەن اشىمبايەۆتىڭ توراعالىعىمەن پالاتا بيۋروسىنىڭ وتىرىسى ءوتتى. وندا بۇگىنگى وتىرىستىڭ كۇن تارتىبىنە مىنا ماسەلەلەردى شىعارۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى:

1. «تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعىنا قاتىسۋشى مەملەكەتتەردە راديواكتيۆتى ماتەريالداردى ترانسشەكارالىق تاسىمالداۋ تۋرالى كەلىسىمدى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى؛

2. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇرىكمەنستان ۇكىمەتى اراسىنداعى قىلمىسكەرلىككە قارسى كۇرەستەگى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمدى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى.

قازاقستان ۇكىمەتى 2020 -جىلعى 6-قاراشادا وتكەن ت م د ۇكىمەت باسشىلارى كەڭەسىنىڭ وتىرىسى اياسىندا قول قويعان ءبىرىنشى كەلىسىمدى وسى جىلدىڭ 1-قازاندا ءماجىلىس قابىلداعان بولاتىن.

- قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعى بويىنشا راديواكتيۆتى ماتەريالداردى تاسىمالداۋ تارتىبىنە بايلانىستى ماسەلەلەر قولدانىستاعى زاڭنامامەن رەتتەلگەن. راديواكتيۆتى ماتەريالداردى ترانسشەكارالىق تاسىمالداۋ ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگاندار (اتوم ەنەرگياسى جونىندەگى اگەنتتىگىنىڭ اتومدىق قاداعالاۋ جانە باقىلاۋ كوميتەتى، ءو ق م ونەركاسىپ كوميتەتى) بەرەتىن رۇقساتتار (ليتسەنزيالار) نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلادى. كەلىسىمدى راتيفيكاتسيالاۋ قاجەتتىلىگى راديواكتيۆتى ماتەريالداردى بىرنەشە مەملەكەتتىڭ اۋماقتارىن قامتيتىن حالىقارالىق تاسىمالداۋ كەزىندە ت م د- عا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ ۋاكىلەتتى ورگاندارىنىڭ ءىس-قيمىلدارىنىڭ كەلىسىمدىلىگىن، رۇقسات قۇجاتتارىن ءوزارا تانۋدى جانە قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ ءبىرىڭعاي تاسىلدەرىن تالاپ ەتۋىمەن نەگىزدەلەدى، - دەگەن ەدى سول كەزدە اتوم ەنەرگياسى جونىندەگى اگەنتتىگىنىڭ ءتوراعاسى الماسادام ساتقاليەۆ.

بۇل قۇجات ترانسشەكارالىق تاسىمالداردى باقىلاۋ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا، راديواكتيۆتى ماتەريالداردى مەملەكەتتىك شەكارالار ارقىلى وتكىزۋ كەزىندە نەگىزسىز كىدىرىستەردى بولدىرماۋعا، ورىن اۋىستىرۋ مونيتورينگى جۇيەسىن جەتىلدىرۋگە، سونداي-اق راديواكتيۆتى ماتەريالداردى زاڭسىز تاسىمالداۋدىڭ جولىن كەسۋگە ىقپال ەتەتىن بولادى.

ال ەكىنشى كەلىسىمگە بىلتىر 10-قازاندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ تۇرىكمەنستانعا ساپارى بارىسىندا قول قويىلدى. قۇجات قىلمىسقا قارسى كۇرەس سالاسىنداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ قۇقىقتىق نەگىزىن قۇرادى.

- قۇجاتتا اقپاراتتىق تەحنولوگيالار مەن اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك، تەرروريستىك جانە ەكسترەميستىك قىلمىستار، ۇيىمداسقان قىلمىسقا قارسى كۇرەس، ەسىرتكىنىڭ زاڭسىز اينالىمى، سونداي-اق زاڭسىز كوشى-قون جانە ادام ساۋداسى سالاسىندا ەكى ەلدىڭ قۇزىرەتتى ورگاندارىنىڭ قارىم- قاتىناسىن دامىتۋ ەسكەرىلگەن. كەلىسىم حالىقارالىق شارتتارعا جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىنا سايكەس كەلەدى، - دەگەن ەدى ق ر ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى سانجار ءادىلوۆ.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، سەناتتىڭ وتكەن اپتاداعى جالپى وتىرىسىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە زياتكەرلىك مەنشىك ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭى ەكى وقىلىمدا قارالىپ، ماقۇلداندى.

سەناتور جاننا اسانوۆانىڭ ايتۋىنشا، زاڭ جوباسىمەن كەلەسى نەگىزگى وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلەدى:

بىرىنشىدەن، ەفيرلىك جانە كابەلدىك حابار تاراتۋشى ۇيىمداردىڭ ءوز حابارلارىن، ونىڭ ىشىندە قايتا ترانسلياتسيالاۋ قۇقىقتارىن ناقتىلاۋ كوزدەلەدى؛

ەكىنشىدەن، كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان ازاماتتاردىڭ اۆتورلىق قۇقىقپەن قورعاۋعا الىنعان شىعارمالارعا قول جەتكىزۋ مۇمكىندىگى كەڭەيتىلەدى، ياعني زاڭدى جاريالانعان شىعارمالاردى ارنايى قولجەتىمدى فورماتتاردا تاراتۋعا، كورسەتۋگە جانە ورىنداۋعا قۇقىق بەرىلەدى؛

ۇشىنشىدەن، تاۋار تاڭبالارىنا بەرىلگەن وتىنىمدەردى جەدەلدەتە ساراپتاۋدىڭ جاڭا تەتىگى ەنگىزىلەدى؛

تورتىنشىدەن، تاۋار بەلگىسىن تىركەۋگە قارسىلىق ءبىلدىرۋ مەرزىمى 1 ايدان 2 ايعا دەيىن ۇزارتىلادى؛

بەسىنشىدەن، تاۋار بەلگىلەرىن تىركەۋدەن باس تارتۋ نەگىزدەرى ناقتىلانادى، ونىڭ ىشىندە قىزمەت كورسەتۋ ورنى ەسكەرىلەدى؛

التىنشىدان، ونەرتابىسقا پاتەنت بەرۋدەن رەسمي ساراپتاما كەزەڭىندە-اق باس تارتۋ مۇمكىندىگى ەنگىزىلەدى.

سونداي-اق سەناتورلار «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە مادەنيەت، ءبىلىم بەرۋ، وتباسى جانە مەملەكەتتىك باقىلاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭنىڭ جەكەلەگەن باپتارىن جاڭا رەداكتسيادا ۇسىنىپ، ونى ماجىلىسكە قايتاردى.

ناقتىراق ايتقاندا، «مادەنيەت تۋرالى» زاڭدا:

تەليەۆيزيالىق جازبالار مەن كونتسەرتتىك ويىن-ساۋىق مادەني-بۇقارالىق ءىس-شارالاردى وتكىزۋگە بەيىمدەلمەگەن ورىنداردى قوسپاعاندا، ۇيىمداستىرۋشىلاردى، شىعارماشىلىق ۇجىمداردى جانە ورىنداۋشىلاردى كونتسەرتتىك ويىن-ساۋىق مادەني-بۇقارالىق ءىس-شارالاردا داۋىستىق (ۆوكالدىق) فونوگراممالاردى پايدالانۋىنا تىيىم سالۋدى كوزدەيتىن وزگەرىستى ناقتىلاۋ؛

زاڭنامادا بەلگىلەنگەن جاعدايلاردا ويىن-ساۋىق مادەني-بۇقارالىق ءىس-شارالاردى وتكىزۋ جانە مۋزىكالىق شىعارمالاردى ورىنداۋ كەزىندە داۋىستىق (ۆوكالدىق) فونوگراممالاردى پايدالانۋ تۋرالى كورەرمەندەردى حاباردار ەتۋدى مىندەتتەيتىن جانە «تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ تۋرالى» قولدانىستاعى زاڭنىڭ ءتيىستى نورماسىن وسى تۇزەتۋگە سايكەستەندىرۋ؛

جەكە تۇلعالاردى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا نەمەسە ونلاين- پلاتفورمالارىندا اۆتورلىق قۇقىق وبەكتىلەرى سانالاتىن تۋىندىلاردى جاريا پايدالانۋى كەزىندە اۆتوردىڭ (اۆتورلاردىڭ) اتىن كورسەتۋگە مىندەتتەۋ جونىندەگى نورمانى قولدانىستاعى زاڭناماعا قاتىستى رەتتەۋ؛

ورتا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ مەملەكەتتىك وبەكتىلەرىن سالۋدى، رەكونسترۋكتسيالاۋدى جانە كۇردەلى جوندەۋدى ءتيىستى كولەمدە قارجىلاداندىراتىن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ تىزىمىنەن اۋداندار مەن وبلىستىق ماڭىزى بار قالالاردى الىپ تاستاۋ جونىندەگى تۇزەتۋلەر قامتىلعان.

جالپى وتىرىس كۇن تارتىبىنە شىعارىلعان ماسەلەلەر قارالىپ بولعاننان كەيىن سەناتورلار دەپۋتاتتىق ساۋالدارىن جولدادى. ماسەلەن، سەناتور اندرەي لۋكين ءوزىنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىندا اسكەري ءتارتىپ پەن اسكەري پوليتسيانىڭ جۇمىسىن رەتتەيتىن زاڭداردى قايتا قاراۋ قاجەت ەكەنىن ايتتى.

- اسكەري پوليتسيا، قولباسشىلىق جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى اراسىنداعى فۋنكتسيالاردى اجىراتۋ، سونداي-اق تارتىپتىك تالاپتاردى بۇزۋ جاعدايىنا مونيتورينگىنىڭ تسيفرلىق جۇيەلەرىن پايدالانۋدى بەكىتۋ، اسكەري ءبولىمدى ءوز بەتىنشە قالدىرعانى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك نورمالارىن قاتاڭداتۋعا بايلانىستى زاڭنامانى كۇشەيتۋدى ۇسىنامىز. اسكەري پسيحولوگتاردى دايارلاۋ جانە سەرتيفيكاتتاۋ ستاندارتتارىن بەلگىلەيتىن زاڭعا تاۋەلدى اكتىنى قابىلداۋ، سۋيتسيدتىك جاعدايلاردىڭ الدىن الۋدىڭ ۆەدومستۆوارالىق باعدارلاماسىن ازىرلەۋ قاجەت، - دەدى دەپۋتات.

ال امانگەلدى ەسباي كاسىبي بىلىكتىلىگى جوق جالعان كوۋچتار مەن پسيحولوگتاردان زارداپ شەككەندەردىڭ ستاتيستيكاسىن كەلتىرىپ، قوعامداعى وزەكتى پروبلەمانى كوتەردى. سەناتور ازاماتتاردىڭ پسيحيكالىق، الەۋمەتتىك جانە قارجىلىق قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرمەۋ، وتباسى ينستيتۋتىن جانە بالالاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ ءۇشىن اتالعان مامانداردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن زاڭنامالىق دەڭگەيدە قاتاڭداتۋدى ۇسىندى.

- زاڭ قابىلداۋدى، ليتسەنزيالاۋ جانە كاسىبي تىركەۋ تەتىگىن ەنگىزۋدى، پسيحولوگتەر مەن كوۋچتەردىڭ ءبىرىڭعاي ۇلتتىق رەەسترىن قۇرۋدى، سونداي-اق ەتيكالىق كودەكس جانە قۇپيالىلىقتى ساقتاۋ تالاپتارىن زاڭداستىرۋ ارقىلى كليەنتتىڭ جەكە دەرەكتەرىن قورعاۋ، اقپاراتتى رۇقساتسىز جاريالاماۋ مىندەتتەرىن قۇقىقتىق جاۋاپكەرشىلىكپەن بەكىتۋدى ۇسىنامىز، - دەدى سەناتور.

اۆتور

مارلان جيەمباي