پرەزيدەنت بۇگىن قازاقستان حالقىنا ءداستۇرلى جولداۋىن جاريالايدى
استانا. KAZINFORM - بۇگىن پارلامەنت پالاتالارىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىسى ءوتىپ، وندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستان حالقىنا كەزەكتى جولداۋىن جاريا ەتەدى.
بۇل - پرەزيدەنتتىڭ 8-جولداۋى. مەملەكەت باسشىسى جولداۋلارىن جىل سايىن قىركۇيەك ايىندا، پارلامەنتتىڭ جاڭا سەسسياسىنىڭ اشىلۋ راسىمىندە جاساپ كەلدى. قاڭتار وقيعاسى بولعان 2022 -جىلى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى حالىققا 2 جولداۋ ارنادى. ونىڭ ءبىرىنشىسى - ناۋرىزدا، ال ەكىنشىسى قىركۇيەكتە جاريالاندى.
وسى ەكى جولداۋدىڭ ءبىرىنشىسى ەلىمىزدەگى تىڭ ساياسي رەفورمالارعا جول اشتى. ناقتىراق ايتقاندا، پرەزيدەنتتىڭ تىم كوپ وكىلەتتىگىن قىسقارتۋ، پارلامەنتتىڭ رولىن ارتتىرۋ، پرەزيدەنتتىڭ سەناتتاعى كۆوتاسىن 15 تەن 10 دەپۋتاتقا دەيىن ازايتۋ، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ماجىلىستەگى كۆوتاسىن جويۋ، سەناتقا ءماجىلىس قابىلداعان زاڭداردى تەك ماقۇلداۋ نەمەسە ماقۇلداماۋ قۇقىعىن بەرۋ، ءماجىلىستىڭ دەپۋتاتتىق كورپۋسىنىڭ 70 پايىزى پروپورتسيونالدىق، 30 پايىزى ماجوريتارلىق تاسىلمەن جاساقتاۋ، ماجوريتارلىق جۇيە بويىنشا ءاربىر ايماق پارلامەنتتىڭ تومەنگى پالاتاسىنا ءوزىنىڭ كەمىندە ءبىر دەپۋتاتىن سايلاۋ، پارتيالاردى تىركەۋ ءراسىمىن ەداۋىر جەڭىلدەتۋ سىندى باستامالار ۇسىنىلىپ، كەيىننەن جۇزەگە اسىرىلدى.
سەمەي ايماعىندا اباي وبلىسى قۇرىلىپ، سەمەي قالاسى جاڭا وبلىستىڭ ورتالىعىنا اينالدى. بۇرىنعى جەزقازعان وبلىسىنىڭ اۋماعىندا ۇلىتاۋ وبلىسى قۇرىلىپ، جەزقازعان قالاسى قايتادان وبلىس ورتالىعى بولدى. الماتى وبلىسى ەكىگە ءبولىنىپ، وڭىردە جەتىسۋ جانە الماتى وبلىستارى قۇرىلدى. الماتى وبلىسىنىڭ ورتالىعى قاپشاعاي بولسا، ال جەتىسۋ وبلىسىنىڭ ورتالىعى تالدىقورعاندا ورنالاستى.
بۇل جولداۋدا جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋدى ورتالىقسىزداندىرۋ، جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارى ءۇشىن مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ ءتارتىبىن جەڭىلدەتۋ، بيۋروكراتيا مەن فورماليزمدى جويۋ، داعدارىسقا قارسى كەزەك كۇتتىرمەيتىن شارالاردى قابىلداۋ، مەملەكەتتىك اپپارات قىزمەتىن بيۋروكراتيادان ارىلتۋ، ساياسي جاڭعىرۋ ستراتەگياسىن ەسكەرە وتىرىپ، ەكونوميكا مەن مەملەكەتتىك باسقارۋ ىسىندەگى جاڭا قۇرىلىمدىق رەفورمالار توپتاماسىن ازىرلەۋ سىندى باستامالار دا كوتەرىلدى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ سوڭعى جولداۋى «ادىلەتتى قازاقستان: زاڭ مەن ءتارتىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم، قوعامدىق وپتيميزم» دەپ اتالدى. وندا اقشا-نەسيە ساياساتى مەن فيسكالدى ساياساتتىڭ اراسىنداعى ۇيلەسىمسىزدىكتى جويۋ، ينۆەستيتسيالىق احۋالدى جانە بيزنەس جۇرگىزۋگە قاجەتتى جاعدايدى جاقسارتۋ جولىندا ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەۋ، ەلىمىزدىڭ ونەركاسىپ الەۋەتىن تولىق پايدالانۋ ءۇشىن جان-جاقتى شارالار قابىلداۋ، ينفراقۇرىلىمعا قاتىستى وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ، كادرلىق الەۋەتتى بىرتىندەپ ارتتىرۋ، ۇلت ساۋلىعىن نىعايتۋ ءۇشىن كەشەندى شارالاردى قولعا الىپ، حالىقتى الەۋمەتتىك قولداۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ، ەكولوگيالىق احۋالدى جاقسارتۋ، مەملەكەتتىك باسقارۋ ءىسىنىڭ تيىمدىلىگىن بارىنشا ارتتىرۋ، قوعامدا زاڭ مەن ءتارتىپ يدەولوگياسىن تەرەڭ ورنىقتىرۋ ماسەلەلەرى كوتەرىلدى. جولداۋدا كوتەرىلگەن ماسەلەلەردىڭ ءبارى دە ۇكىمەت تاراپىنان ورىندالىپ جاتىر. ماسەلەن، الەۋمەتتىك سالادا مەملەكەت جىل سايىن شامامەن 4,5 ميلليون ادامدى تولەمدەرمەن قامتي وتىرىپ، ءوزىنىڭ مىندەتتەمەلەرىن ۋاقتىلى جانە تولىق كولەمدە ورىنداپ وتىر. بيىلعى 7 ايدا جوسپارلانعان 6 تريلليون تەڭگەنىڭ 3,4 تريلليون تەڭگەسى تولەندى. ونىڭ ىشىندە:
2,5 ميلليون زەينەتكەردىڭ 2,5 تريلليون تەڭگە سوماسىندا زەينەتاقىسى
جالپى سوماسى 382 ميلليارد تەڭگە بولاتىن 542 مىڭ ازاماتقا ارنالعان مۇگەدەكتىگى جونىندەگى جانە 195 مىڭ وتباسىعا ارنالعان اسىراۋشىسىن جوعالتقانىنا بايلانىستى جاردەماقى
613 مىڭنان استام كوپبالالى وتباسىعا جانە 243 مىڭ ماراپاتتالعان انالارعا ارنالعان 354,5 ميلليارد تەڭگە تولەمدەر
200 مىڭنان استام وتباسىعا ارنالعان بالا تۋۋىنا جانە بالا كۇتىمىنە قاتىستى بەرىلەتىن 61,8 ميلليارد تەڭگە جاردەماقى
102 ميلليارد تەڭگە كولەمىندە وزگەدەي دە تولەمدەر.
مەملەكەت باسشىسى العا قويعان ەڭ باستى مىندەت - قۋاتتى ءارى ءارتاراپتاندىرىلعان ەكونوميكا قۇرۋ. 2025 -جىلدىڭ 7 ايىنىڭ قورىتىندىسى ۇلتتىق دامۋدىڭ لوكوموتيۆى سانالاتىن ونەركاسىپ سەكتورىندا وڭ سەرپىن بارىن بايقاتتى. ونەركاسىپتىك ءوندىرىس كولەمى 6,9 پايىزعا نىق ءوسىم كورسەتتى. مۇنداعى ءوسىم درايۆەرلەرى - كولەمدى 8,5 پايىزعا ۇلعايعان تاۋ-كەن ونەركاسىبى جانە ءارتاراپتاندىرۋ ءۇشىن ەرەكشە ماڭىزدى سالا، 6,1 پايىزعا وسكەن وڭدەۋ سەكتورى.
مال شارۋاشىلىعى - ەلدىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىن ستراتەگيالىق ماڭىزدى سالا. سوندىقتان دا بۇل سالانى دامىتۋعا باعىتتالعان جاڭا تەتىكتەر ەنگىزىلىپ جاتىر. مال شارۋاشىلىعى اگروونەركاسىپ كەشەنىنىڭ جالپى ءونىمىنىڭ شامامەن %40 ىن قۇرايدى. 2025 -جىلدىڭ قاڭتار- شىلدە ايلارىندا ءوندىرىس كولەمى %3,4 عا ءوسىپ، 2 تريلليون تەڭگەگە جۋىقتادى. ەت ءوندىرىسى %2 عا ارتىپ، 608,8 مىڭ تونناعا جەتسە، ءسۇت ءوندىرۋ كولەمى %6,5 عا كوبەيىپ، 2,25 ميلليون توننا بولدى.
مال مەن قۇس سانى دا تۇراقتى تۇردە ءوسىپ كەلەدى: ءىرى قارا مال - 8,7 ميلليون (+%0,3)، جىلقى - 4,6 ميلليون (+%6,7)، تۇيە - 300 مىڭ (+%3,9)، قۇس - 48 ميلليون (+%6,6). دەگەنمەن، قوي سانى %3,7 عا كەمىپ، 21,1 ميلليون بولدى.
ەكسپورت باعىتىندا دا وڭ ناتيجەلەر بار. 2025 -جىلدىڭ العاشقى بەس ايىندا سيىر ەتى ەكسپورتى 2,5 ەسەگە ءوسىپ، 12,3 مىڭ تونناعا جەتتى. قوي ەتى ەكسپورتى 2,6 ەسەگە ارتىپ، 9,2 مىڭ توننا بولدى. العاش رەت 797 توننا شوشقا ەتى سىرتقى نارىققا شىعارىلدى. بۇل كورسەتكىشتەر قازاقستاندىق ءونىمنىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدە سۇرانىسقا يە ەكەنىن دالەلدەيدى.
ۇكىمەت ونەركاسىپتىك ءوسۋدى ىنتالاندىرۋ ءۇشىن ينۆەستورلارعا قولايلى جاعداي جاساپ جاتىر. ء ىرى كاسىپورىندارمەن ۇزاقمەرزىمدى كەلىسىمشارتتار جانە وفتەيك- كەلىسىمشارتتار كولەمى 2 ەسەگە ءوسىپ، 147 ميلليارد تەڭگەدەن استى. 16 ارنايى ەكونوميكالىق جانە 55 يندۋستريالىق ايماق تۇرىندەگى ينفراقۇرىلىم بەلسەندى دامىپ كەلەدى.
ارنايى ەكونوميكالىق جانە يندۋستريالدى ايماقتار - جاڭا وندىرىستەردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ نەگىزگى قۇرالدارىنىڭ ءبىرى. ايماقتار قاجەتتى ينفراقۇرىلىممەن قامتاماسىز ەتىلگەن جانە جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بيزنەسكە بەرىلەدى. وڭدەۋ ونەركاسىبىندەگى جاڭا باستامالاردى قولداۋ ءۇشىن شاعىن ونەركاسىپتىك ايماقتار قۇرۋ قۇرالى ىسكە قوسىلدى، وندا دايىن ونەركاسىپتىك الاڭدار جەڭىلدىكتى باعامەن جالعا بەرىلەدى. مۇنداي ايماقتار 8 وڭىردە سالىنادى، 90 عا جۋىق جوبانى ىسكە قوسىپ، 3 مىڭنان استام جۇمىس ورنىن اشۋ جوسپارلانىپ وتىر.
IT سالاسى تۇراقتى تۇردە ءوسىپ كەلەدى. ەلىمىزدەگى IT كومپانيالار سانى 18 مىڭنان استى، سوڭعى ءۇش جىلدا ءوسىم - 16 پايىز. 1700 دەن استام قاتىسۋشىنى بىرىكتىرەتىن Astana Hub حالىقارالىق تەحنوپاركىنىڭ دامۋى ماڭىزدى درايۆەر بولدى. رەزيدەنتتەردىڭ جيىنتىق تابىسى 1,2 تريلليون تەڭگەگە جەتتى، ەكسپورتتىق كىرىس 140 ميلليارد تەڭگەدەن استى. وڭىرلىك ءىت حابتار يننوۆاتسيالىق ەكوجۇيەنىڭ نەگىزگى ەلەمەنتىنە اينالدى. قازىردىڭ وزىندە قازاقستاندا ولاردىڭ 19 ى بار. سونىمەن قاتار ساۋد ارابياسى، ا ق ش، ۇلى بريتانيا، دۋباي جانە قىتايدا شەتەلدىك الاڭدار اشىلدى.
ەلىمىزدىڭ سيفرلىق دامۋىنىڭ تاعى ءبىر باسىم باعىتى - كريپتويندۋستريا. قازاقستان сrypto-friendly رەتتەۋ نەگىزىندە اشىق جانە ينۆەستيتسيالىق تارتىمدى ەكوجۇيەنى قالىپتاستىرۋعا كىرىستى.
جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان باستامالاردىڭ قاتارىندا «Cryptocity» پيلوتتىق ايماعى، كريپتورەزەرۆ جوباسى، سيفرلىق اكتيۆتەردەگى ترانسشەكارالىق ەسەپتەۋلەر، سونداي-اق ماينينگتىك ينۆەستورلاردى تارتا وتىرىپ، 70/30 ۇلەسپەن ەنەرگيا قۋاتتارىن جاڭعىرتۋ جونىندەگى باعدارلاما بار. بۇل شارالار تۇراقتى ءوسۋ مەن تەحنولوگيالىق دامۋعا باعىتتالعان اشىق ەكوجۇيەنى قالىپتاستىرادى.
ايتا كەتەيىك، جولداۋدىڭ ونلاين ترانسلياتسياسى Jibek Joly ەفيرىندە، سونداي-اق تەلەارنانىڭ YouTube ارناسىندا جانە Kazinform اگەنتتىگى سايتىندا جۇرگىزىلەدى. Kazinform سايتى مەن تەلەگرام ارناسى جازباشا ترانسلياتسيا دا جاسايدى.
