قۇمعا كومىلگەن «مەرسەدەس» قۇپياسى

استانا. KAZINFORM - باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ قاراتوبە اۋدانىنداعى الاش مۇراجايىندا «مەرسەدەس» كولىگىنىڭ ماكەتى قويىلعان. بۇل جىمپيتى، قاراتوبە جولدارىمەن جۇرگەن العاشقى اۆتوموبيل. كولىككە قۇرمەت تەك سول ءۇشىن ەمەس.

Жаһанша Досмұхамедов мінген
Фото: s3.wheelsage.org

تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ءدال وسىنداي تەمىر تۇلپاردى باتىس الاشوردا كوسەمى جاھانشا دوسمۇحامەدوۆ مىنگەن ەكەن. كەيىن قىزىلداردىڭ كۇش الىپ كەلە جاتقانىنان قاۋىپتەنگەن جاھانشا، الاشوردا مەن ونىڭ مۇشەلەرى تۋرالى دەرەكتەر كوممۋنيستەر قولىنا تۇسپەسىن دەپ، بار قۇجاتتى كولىككە سالىپ، تەمىر تۇلپاردى جەر استىنا كومىپ تاستاعان دەسەدى.

- قاراتوبە اۋدانىنداعى الاش مۇراجايىنا العاش كەلگەن جاننىڭ نازارىن ەرىكسىز اۋداراتىن ەكسپوناتتىڭ ءبىرى مىنا مەرسەدەس. تاريحتان ءمالىم 1918 -جىلى باتىس الاشوردا ۇيىمى ساماراداعى ۋاقىتشا ۇكىمەتتىڭ قۇرىلتايشىلار كوميتەتىنەن كومەككە 2 مىڭ مىلتىق، 37 پۋلەمەت 2 زەڭبىرەك، 2 اۆتوموبيل الادى. سول اۆتوموبيلدىڭ ءبىرىن جاھانشا دوسمۇحامەدوۆ تىزگىندەيدى. مىنا جادىگەر سول كولىكتىڭ كولىكتىڭ كىشىرەيتىلگەن ماكەتى.

مۇراجايدى جاساقتاۋشى مەتسەنات ەرجان حاسانوۆ جاھانشا مىنگەن «مەرسەدەس» جونىندەگى اڭىزدى جاستايىنان ەستىپ وسكەندىكتەن مىنا كولىكتىڭ ماكەتىن ارنايى قۇراستىردىم، - دەيدى ول.

ەرجان حاسانوۆ، مەتسەنات:

- بۇل 1912 -جىلعى «مەرسەدەس» ماكەتى. سول باعىتتا ماكەتىن جاساپ شىعاردىق. تەكتەن تەككە ويدان قۇراستىرعان ەمەس. مۇنىڭ ءبىر اڭىزى بار. اڭىز دەسەك تە، اڭىز ەمەس. جاھانشا ەكى «مەرسەدەسپەن» جۇرگەن، بولشيەۆيكتەر باسا-كوكتەپ كەلگەندە ءبىر مەرسەدەستىڭ ىشىنە قۇجاتتار سالىپ، تاعى نەلەر بار ەكەنىن بىلمەيمىز، ءبىر شاعىلعا اپارىپ كومدى دەگەن دەرەك بار.

ءدال وسى اڭىزدى ەستىپ، جاھانشا كومگەن كولىكتى تاپسام دەيتىندەر از ەمەس. جاھانشانىڭ تۋعان جەرى قاراقۇدىق پەن كورشى كوگەرىس اۋىلدارىنىڭ اينالاسىن جىلدا قارا ارحەولوگتار قازىپ كەتەدى ەكەن. بيىل دا بەلگىسىز بىرەۋلەر كونە قورىمدى تالقانداپ كەتكەن.

مەرەكە مەڭجانوۆ، كوگەرىس اۋىلىنىڭ تۇرعىنى:

- اقتوبەلىك كولىك نومەرى بار ەكى ماشينا ارحەولوگتارمىز دەپ كەلىپ قازىپ كەتتى. كەلىپ سۇراعاندا ۆيدەوعا تۇسىرەيىك دەگەندە، «بولمايدى، كەشكى مەزگىلدە ءبارىن شىعارعاسىن تۇسىرەسىز» دەپ. درونىمىزدى الىپ كەشكە كەلسەك، كەتىپ قالعان. بۇلار «قارا ارحەولوگتار» ەكەن. تۇرعىنداردىڭ ارىزىمەن اتقا قونعان تاريحي-مادەني مۇرالاردى قورعاۋ ينسپەكسياسىنىڭ ماماندارى ءابىل بەيىتىن قازعانداردىڭ «تۇركولوگيا جانە موڭعولتانۋ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى» دەپ اتالاتىن جەكە سەرىكتەستىكتىڭ ءىسى ەكەنىن انىقتاپتى. اقتوبەلىك ارحەولوگتاردىڭ ليتسەنزياسى بولعانىمەن دە ءدال وسى جەردە زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە ينسپەكسيادان رۇقسات الماعان.

جاھانشا مىنگەن مەرسەدەس قۇم اراسىندا كومىلگەن دەگەن اڭگىمە اڭىز ەمەس، اقيقات. 30 جىلىن الاشتانۋعا، سونىڭ ىشىندە جاھانشا تانۋعا ارناعان دامەتكەن سۇلەيمەنوۆا وسىلاي دەيدى.

دامەتكەن سۇلەيمەنوۆا، تاريحشى-عالىم:

- نەگىزىنەن بۇل اڭىز ەمەس. اڭىز ەمەس دەيتىنىم كوزىم جەتىپ تۇرعانى دوكۋمەنتتە، قۇجاتتا بۇلار «كومۋچتان» ەكى اۆتوموبيل العان. بۇنىڭ ءبارى دوكۋمەنتالنو تۇر. جاھانشانىڭ اتقوسشىسى بولعان ءبىر ماساق دەگەن كىسى. ونىڭ سەكەر دەگەن كەمپىرى بولعان. قارت قايتار كەزدە كەمپىرىنە ايتىپ كەتكەن. بىلقىلداق دەگەن جەرگە ماشينا كومىلدى دەپ. مەن ويلايمىن حالىق ايتسا، قالت ايتپايدى. مۇنىڭ ءبارى شىندىق.

قازاقتىڭ ازاتتىق ءۇشىن كۇرەس جولىندا «الاشوردا» قوزعالىسىنىڭ ورىنى ەرەكشە. ءبىراق ءالى كۇنگە دەيىن كۇنباتىس الاشوردا تۋرالى قۇجاتتار از، دەرەكتەر ماردىمسىز.

دامەتكەن سۇلەيمەنوۆا، تاريحشى-عالىم:

- ەندى نە ءۇشىن ماشينانى كومدى؟ جاھانشا زاڭگەر، قۇجاتقا وتە مۇقيات ادام. سوندىقتان ولار نە بولسا دا بۇكىل جۇرگىزگەن ىستەرىنىڭ ءبارىن قاعازعا ءتۇسىرىپ، كامىل قۇجات رەتىندە سول ماشيناعا سالىپ كەتتى دەپ ويلايمىن. سەبەبى بىزدەر اسكەرىنىڭ قۇرامىن دا تابا الماي جاتىرمىز. ولاردىڭ قۇجاتتارى وسىنشا ادام قاتىستى، وسىنشا بولدى دەگەن. سوندىقتان سول ماشينانى تاپساق ول الەمدىك سەنساتسيا بولادى. ءبىزدىڭ تاريح بۇل ءوزى قالىڭ تاريح، وقۋلىعى جۇپ-جۇقا ءبىراق-تاعى-، دەپ، قادىر اقىن جىرلاعانداي وتكەنىمىزدىڭ اقتاڭداق تۇستارى از ەمەس. وسى جاھانشاعا قاتىستى جايت تا ۇمىت قالماي، زەرتتەۋشىلەردىڭ دەرەكتەرىنە مەملەكەتتىك دەڭگەيدە نازار اۋدارىلسا يگى. ماسەلە كونە كولىكتى تاۋىپ قىزىقتاۋ ەمەس، ۋاقىت قۇمى جاسىرعان قۇپياعا قول جەتكىزۋدە.

24.kz

سوڭعى جاڭالىقتار