قازاقستاندىقتاردى ا ە س- كە قاتىستى نەگىزگى 5 سۇراق مازالايدى - مۇرات تولەگەنوۆ

الماتى. KAZINFORM - الماتىدا ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى قازاقستاننىڭ ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتى مەن ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وتكەن وتىرىستا ساراپشىلار بەيبىت اتوم تاقىرىبىن تالقىلادى.

ق ر ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتىنىڭ دەپارتامەنت ديرەكتورى مۇرات تولەگەنوۆ اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋعا بايلانىستى قازاقستان حالقىن الاڭداتاتىن نەگىزگى 5 ماسەلە بار ەكەنىن ايتتى.

- پرەزيدەنت جولداۋدا رەفەرەندۋم تۋرالى حابارلاعاننان كەيىن ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى حالىق شتابىن قۇردى. يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتىنىڭ وكىلدەرى ەلىمىزدىڭ وڭىرلەرىن ارالاپ، وبلىس ورتالىقتارىندا حالىقپەن كەزدەستى. مەن اقتاۋ، اتىراۋ، اقتوبە جانە ورال قالالارىندا بولدىم. سونىڭ ناتيجەسىندە بارلىق جەردە ازاماتتاردى نەگىزگى 5 سۇراق مازالايتىنىن انىقتادىق. ءبىرىنشىسى - سىبايلاس جەمقورلىق. ءبىراق مەملەكەتىمىز ا ە س قۇرىلىسىن باستاپ، ونى ىسكە قوسقان كەزدە ول اتوم ەنەرگياسى جونىندەگى حالىقارالىق اگەنتتىگىنىڭ تولىقتاي باقىلاۋىندا بولادى. ا ە ج ح ا مامانداردى ءبىزدىڭ ينستيتۋتقا ەش ەسكەرتۋسىز كەز كەلگەن ۋاقىتتا تەكسەرىسپەن كەلە سالادى، - دەدى عالىم.

سونداي-اق، مۇرات تولەگەنوۆ كەلەسى سۇراقتارعا توقتالىپ، بالقاش كولىنىڭ تارتىلىپ كەتۋ قاۋپى جوق ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

- ەكىنشى سۇراق - بالقاش كولى. كەي ادامدار ا ە س- كە سۋ الىنسا، كولگە قاۋىپ تونەدى دەپ ويلايدى. بالقاش كولىنىڭ كولەمى - 180 ميلليارد كۇپمەتر. ال ا ە س- كە الىناتىن سۋ كولدەگى تابيعي بۋلانۋدىڭ %0,33 پايىزىنا تەڭ.

تاعى ءبىر سۇراق - قولدانىلعان جىلى سۋ بالقاش كولىنە توگىلە ما؟ جوق، بۇل سۋ كولگە قايتا جىبەرىلمەيدى.

ءۇشىنشى سۇراق - ەلەكتر قۋاتىنىڭ باعاسى. بۇل تۋرالى پىكىر بىلدىرۋگە ءالى ەرتە. ەكونوميست ماماندار الداعى ۋاقىتتا ەسەپ جۇرگىزەدى. ءبىراق مەنىڭشە، كوپ قىمبات شىعادى دەپ ويلامايمىن.

ماماننىڭ ايتۋىنشا، حالىقتى الاڭداتاتىن كەلەسى سۇراق - اتوم رەاكتورىنىڭ قۇرىلىسىمەن اينالىساتىن مەملەكەتتى انىقتاۋ.

- ءتورتىنشى - «ا ە س- ءتى كىم سالادى؟» دەگەن سۇراق. قازىرگى ۋاقىتتا 4 ۇسىنىس بار: فرانسيا، قىتاي، رەسەي جانە وڭتۇستىك كورەيا. رەفەرەندۋم ناتيجەسى وڭ بولسا، تەندەر جۇرگىزىلەدى. كىمنىڭ ۇسىنىسى ەڭ جاقسى بولسا، سول بۇل مۇمكىندىككە يە بولادى.

بەسىنشى - قاجەتتى ماماندار بار ما؟ بۇل تۇستا قازاقستان اتوم ەنەرگەتيكاسىن ءبىرىنشى رەت قولدانايىن دەپ جاتپاعانىن ايتا كەتۋ كەرەك. بىزدە تاجىريبە بار. اقتاۋدا 1973-1993-جىلدارى ب ن-350 رەاكتورى جۇمىس ىستەدى. بىزدە ينستيتۋتتا 3 وقۋ ورتالىعى بار. سونىڭ ىشىندە رادياتسيالىق قاۋىپسىزدىك ورتالىعى جارتى جىل ىشىندە 56 ماماندى دايىنداپ شىقتى. جالپى 2 مىڭنان استام مامان وقىتىلدى. سونداي-اق، ەلىمىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەرىمەن بىزدە مەموراندۋم بار. سوڭعى كۋرستاردا وقىپ جۇرگەن يادرو-فيزيكتەر تىكەلەي بىزدە دايىندالاتىن بولادى، - دەدى ول.

ەسكە سالايىق، بۇعان دەيىن اتوم سالاسىندا قازاقستاننان تاجىريبەسى از مەملەكەتتەر دە ا ە س سالىپ جاتقانىن ايتقان ەدى.