قازاقستان ازاماتتىعىن قالاي الۋعا بولادى: تولىققاندى نۇسقاۋلىق

استانا. KAZINFORM - ەندىگى ۋاقىتتا قازاقستان ازاماتتىعىن العىسى كەلگەن ادامدار قازاق ءتىلىن، ەل تاريحى مەن كونستيتۋتسياسىنىڭ نەگىزدەرىن تىم بولماعاندا قاراپايىم دەڭگەيدە بىلۋگە مىندەتتى. تالاپ تاياۋدا عانا «كوشى-قون ماسەلەلەرى تۋرالى» زاڭعا ەنگىزىلگەن بولاتىن. بۇل شەتەلدىكتەردىڭ قازاقستان قوعامىنا تەزىرەك بەيىمدەلۋىنە كومەكتەسۋ ءۇشىن جاسالعان قادام ەكەندىگى انىق. وسىعان وراي Kazinform قازاقستان ازاماتتىعىن الۋ پروتسەدۋراسىنا قاتىستى تولىققاندى نۇسقاۋلىقتى وقىرمان نازارىنا ۇسىنادى.

قازاقستان ازاماتتىعىن الۋ

ق ر-نىڭ «ق ر-نىڭ ازاماتتىعى تۋرالى» زاڭىنىڭ 10 بابىنا سايكەس ازاماتتىق:

- تۋۋى بويىنشا؛

- ق ر-نىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ ناتيجەسىندە؛

- ق ر-نىڭ حالىقارالىق شارتتارىندا كوزدەلگەن نەگىزدەر مەن ءتارتىپ بويىنشا؛

- وسى زاڭدا كوزدەلگەن وزگە دە نەگىزدەر بويىنشا الىنادى.

زاڭنىڭ 15-بابىنا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا تۇراقتى تۇراتىن شەتەلدىكتەر مەن ازاماتتىعى جوق ادامدار وزدەرىنىڭ ءوتىنىشحاتتارى بويىنشا وسى زاڭعا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا قابىلدانۋى مۇمكىن. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ تۋرالى وتىنىشتەر بويىنشا شەشىمدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قابىلدايدى.

زاڭنىڭ 16-1-بابىنا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعى جەڭىلدەتىلگەن (تىركەۋ) تارتىپپەن قابىلدانادى:

- جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن (تىركەۋ تارتىبىمەن) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا:

- تۇرۋ مەرزىمىنە قاراماستان، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا زاڭدى نەگىزدەردە تۇراقتى تۇراتىن قانداستار؛

- تۇرۋ مەرزىمىنە قاراماستان، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا زاڭدى نەگىزدەردە تۇراقتى تۇراتىن، وزدەرىنىڭ ەرىك قالاۋىنان تىس ازاماتتىعىنان ايىرىلعان نەمەسە ونى جوعالتقان جاپپاي ساياسي قۋعىن-سۇرگىننىڭ اقتالعان قۇرباندارى، سونداي- اق ولاردىڭ ۇرپاقتارى؛

- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الاتىن ەتنيكالىق قازاقتار قابىلدانۋى مۇمكىن.

جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن (تىركەۋ تارتىبىمەن) ازاماتتىق الۋ تۋرالى ماتەريالداردى قاراۋ مەرزىمى ءوتىنىش بەرىلگەن كۇننەن باستاپ ءۇش ايدان اسپاۋعا ءتيىس.

ق ر-نىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋدىڭ جالپىعا بىردەي بەلگىلەنگەن ءتارتىبى

جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن ازاماتتىققا قابىلداۋ قۇقىعى جوق جانە ق ر-نىڭ ازاماتتىعىن قابىلداۋعا نيەت بىلدىرگەن شەتەلدىكتەر تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا كوشى- قون پوليتسياسىنىڭ اۋماقتىق بولىمشەلەرىنە ءوتىنىشحات بەرۋى ءتيىس. ءوتىنىشحات ق ر پرەزيدەنتىنىڭ اتىنا بەرىلەدى. وتىنىشتە ازاماتتىققا قابىلداۋ سەبەپتەرى كورسەتىلۋى ءتيىس.

ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ ق ر-نىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ بويىنشا ءوتىنىشحاتتاردى (وتىنىشتەردى) قابىلداۋ، رەسىمدەۋ جانە قاراۋ قاعيدالارىنا ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ ق ر ازاماتتىعىمەن بايلانىستى ماسەلەلەردى قاراۋ بويىنشا وتىنىشكە مىناداي قۇجاتتار قوسا تىركەلەدى:

- بەلگىلەنگەن نىسان بويىنشا ساۋالناما- ءوتىنىش؛

- ءومىربايان؛

- ولشەمى 3,5×4,5 س م. ءتورت فوتوسۋرەت؛

- ق ر-نىڭ «ق ر-نىڭ ازاماتتىعى تۋرالى» زاڭىنىڭ 1-بابىندا كوزدەلگەن شارتتاردى ساقتاۋ تۋرالى مىندەتتەمەسى؛

- جەكە باسىن كۋالاندىراتىن جانە كەلىسىمگە قاتىسۋشى ەلدەردىڭ بىرەۋىنىڭ ازاماتتىعىنا تيەسىلىگىن راستايتىن قۇجاتتىڭ كوشىرمەسى؛

- 1 ا ە ك كولەمىندە مەملەكەتتىك باج سالىعىنىڭ تولەنگەنى نەمەسە ونى تولەۋدەن بوساتىلعانى تۋرالى قۇجات؛

- باسقا مەملەكەتتىڭ قۇزىرەتتى ورگانمەن بەرىلگەن بۇرىنعى ازاماتتىعى جوقتىعى نەمەسە توقتاتىلعانى تۋرالى انىقتاما.

اتالعان قۇجاتتاردان باسقا:

ق ر پرەزيدەنتىنىڭ 2005 -جىلعى 6-ماۋسىمداعى N 1587 جارلىعىمەن ولارعا قاتىستى ازاماتتىققا قابىلداۋدىڭ جەڭىلدەتىلگەن ءتارتىبى بەلگىلەنگەن ادامدار ءۇشىن كاسىپتەر مەن تالاپتار تىزبەسىنىڭ تالاپتارىنا جاۋاپ بەرەتىن ادامدار - بەيىندى مەملەكەتتىك ورگاننىڭ ءوتىنىشحاتىن؛

ق ر-نا تاريحي وتانى رەتىندە تۇراقتى تۇرۋعا قايتىپ كەلگەن ادامدار ءۇشىن - قانداس كۋالىگى جانە بۇرىنعى ازاماتتىعىنان باس تارتۋ تۋرالى ءوتىنىشى؛

ق ر-نىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ تۋرالى ءوتىنىشحات (ءوتىنىش) بىلدىرگەن ادام ءوتىنىش بەرگەن ساتتە ق ر-نىڭ ازاماتىمەن نەكەدە تۇرسا، وندا نەكە تۋرالى كۋالىكتىڭ نوتاريالدى كۋالاندىرعان كوشىرمەسىن تاپسىرادى.

ق ر-نا تۇراقتى تۇرۋ ماقساتىندا كەلگەن جانە جاقىن تۋىستارىنىڭ بىرەۋى ق ر-نىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلاتىن بۇرىنعى وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ ازاماتتارى ولاردىڭ ق ر-نىڭ ازاماتتارىمەن تۋىستىق دەڭگەيىن كۋالاندىراتىن قۇجاتتاردى (تۋۋ تۋرالى كۋالىك، نەكە تۋرالى كۋالىك جانە ت. ب. ) ۇسىنادى.

اۋداندىق (قالالىق) ىشكى ىستەر ورگاندارى ازاماتتىققا قابىلداۋ تۋرالى مالىمەتتەردى وبلىستاردىڭ جانە استانا، الماتى جانە شىمكەنت قالالارىنىڭ پوليتسيا دەپارتامەنتتەرىنە تاپسىرادى، ال ولار قۇجاتتاردى تەكسەرىپ، ولار بويىنشا تۇجىرىمداما جاساپ، ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە تابىستايدى. ءى ءى م ول مالىمەتتەردى ءوز تۇجىرىمداماسىمەن بىرگە ق ر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ مەملەكەتتىك- قۇقىقتىق بولىمىنە جولدايدى.

ازاماتتىقتى الۋ ءساتى

ادام قاي ساتتەن ق ر-نىڭ ازاماتى بولىپ تابىلاتىنىن انىقتاۋ ءۇشىن زاڭنىڭ 37-بابىن پايدالانۋ قاجەت، وعان سايكەس ق ر ازاماتتىعىن:

- ازاماتتىققا قابىلداۋ تۋرالى ق ر پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعى شىققان كۇنى؛

- كامەلەتكە تولماعانداردىڭ تۋعان نەمەسە اسىراپ الىنعان كۇنى؛

- كامەلەتكە تولماعانداردىڭ اتا-اناسىن ق ر ازاماتتىعىنا قابىلداۋ تۋرالى ق ر پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعى شىققان كۇنى؛

- ازاماتتىق مەملەكەتارالىق شارتتارىندا كوزدەلگەندەي ءتارتىپ بويىنشا تىركەلگەن كۇنى؛

- جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن (تىركەۋ تارتىبىمەن) ق ر-نىڭ ازاماتتىعىن الۋ تىركەلگەن كۇنى الادى.

كامەلەتكە تولماعان جانە ارەكەتكە قابىلەتسىز ادامدار اتىنان ءوتىنىشحات بەرۋ

18 جاسقا تولماعان بالالارعا، سونداي-اق ارەكەتكە قابىلەتسىز دەپ تانىلعان ازاماتتارعا قاتىستى ازاماتتىققا قابىلداۋ تۋرالى نوتاريالدىق كۋالاندىرىلعان ءوتىنىشحات ولاردىڭ زاڭدى وكىلدەرىمەن بەرىلەدى. وتىنىشكە بالانىڭ تۋۋ تۋرالى كۋالىگىنىڭ كوشىرمەسى، ارەكەتكە قابىلەتسىزدىگىن راستايتىن قۇجات جانە ارەكەتكە قابىلەتسىز ادامنىڭ زاڭدى وكىلىنىڭ وكىلەتتىكتەرىن راستايتىن قۇجات قوسا تىركەلەدى. 14 پەن 18 جاس ارالىعىنداعى بالا ءۇشىن ونىڭ ءوزىنىڭ قولى قويىلعان جانە نوتاريالدى كۋالاندىرىلعان جەكە كەلىسىم تالاپ ەتىلەدى. ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ ق ر ازاماتتىعىنا قابىلداۋ بويىنشا ءوتىنىشحاتتاردى (وتىنىشتەردى) قابىلداۋ، رەسىمدەۋ جانە قاراۋ قاعيدالارىنىڭ 2-تاراۋدىڭ 11-تارماعىنا سايكەس، جەرگىلىكتى ىشكى ىستەر جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ورگاندارىندا، ق ر ءى ءى م- دە جانە ق ر-نىڭ باسقا دا مەملەكەتتىك ورگاندارىنىڭ ءوتىنىشحاتتى (ءوتىنىشتى) قاراۋ مەرزىمى وسى ورگانداردىڭ ءارقايسىسىندا ءبىر ايدان، ال جالپى العاندا - التى ايدان اسپاۋى ءتيىس.

پوليتسيا دەپارتامەنتى ق ر پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىن العاننان كەيىن قالالىق، اۋداندىق ىشكى ىستەر ورگاندارى ارقىلى ءوتىنىش يەلەرىنىڭ تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا كۇنتىزبەلىك بەس كۇن مەرزىمىندە ولارعا قارالعان ءوتىنىشحاتتاردىڭ (وتىنىشتەردىڭ) ناتيجەلەرى تۋرالى حاباردار ەتەدى.

شەتەلدىكتەرگە جانە ق ر-نىڭ ازاماتتىعىنا قابىلدانعان ازاماتتىعى جوق ادامدارعا انىقتاما بەرىلەدى، ول ولارعا بەلگىلەنگەن تارتىپتە ق ر ازاماتىنىڭ جەكە كۋالىگىن نەمەسە پاسپورتىن بەرۋ ءۇشىن نەگىزى بولىپ تابىلادى.

ق ر-نىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋدىڭ جەڭىلدەتىلگەن ءتارتىبى

جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن (تىركەۋ تارتىبىمەن) ق ر-نىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ ق ر جاساسقان حالىقارالىق كەلىسىمدەرگە سايكەس جۇزەگە اسىرىلادى. قازىرگى ۋاقىتتا جەڭىلدەتىلگەن ءتارتىپ مىناداي ادامدارعا قاتىستى ارەكەت ەتەدى:

- رەسەي فەدەراتسيسىنىڭ ازاماتتارى؛

- بەلارۋس رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى؛

- قىرعىزستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى؛

- ق ر-نىڭ ازاماتىمەن نەكەدە تۇرعان شەتەلدىكتەر.

بالانىڭ ازاماتتىعى

بالا تۋعان كەزدە اتا-اناسىنىڭ ەكەۋى دە ق ر-نىڭ ازاماتى بولسا، ول تۋعان جەرىنە قاراماستان ق ر-نىڭ ازاماتى سانالادى.

اتا-اناسىنىڭ ازاماتتىعى ءارتۇرلى بولىپ، بالا تۋعان كەزدە ولاردىڭ بىرەۋى ق ر-نىڭ ازاماتى بولعان جاعدايدا بالا:

- ق ر-نىڭ اۋماعىندا تۋسا؛

- قازاقستاننان تىس جەردە تۋسا، ءبىراق، اتا-اناسىنىڭ نەمەسە ولاردىڭ بىرەۋىنىڭ بۇل كەزدە ق ر تەرريتورياسىندا تۇراقتى تۇرعىلىقتى جەرى بولسا، ول ق ر-نىڭ ازاماتى سانالادى.

اتا- اناسىنىڭ ازاماتتىعى ءارتۇرلى بولىپ، بالا تۋعان كەزدە ولاردىڭ بىرەۋى ق ر-نىڭ ازاماتى بولعان جاعدايدا، ەگەر وسى كەزدە اتا- اناسىنىڭ ەكەۋىنىڭ دە قازاقستاننان تىس جەردە تۇراقتى تۇرعىلىقتى جەرى بولسا، وندا قازاقستاننان تىس جەردە تۋعان بالانىڭ ازاماتتىعى اتا- اناسىنىڭ جازباشا تۇردە بىلدىرگەن كەلىسىمى بويىنشا انىقتالادى.

بالا تۋعان كەزدە اتا- اناسىنىڭ بىرەۋى ق ر ازاماتتىعىندا بولىپ، ال ەكىنشىسى ازاماتتىعى جوق ادام بولسا، نە ونىڭ ازاماتتىعى بەلگىسىز بولسا، بالا قاي جەردە تۋعانىنا قاراماستان ق ر-نىڭ ازاماتى سانالادى.

بالانىڭ اناسى ازاماتتىعى جوق ادام بولىپ، ال اكەسى ق ر-نىڭ ازاماتى دەپ تانىلىپ، اكەلىگى انىقتالعان رەتتە 14 جاسقا تولماعان بالا قاي جەردە تۋعانىنا قاراماستان ق ر-نىڭ ازاماتى بولادى. بۇل بالا قازاقستاننان تىس جەرلەردە تۇراقتى تۇرعان رەتتە ونىڭ ازاماتتىعى اتا- اناسىنىڭ جازباشا ارىزى بويىنشا انىقتالادى.

اتا-انالارى بالانىڭ ازاماتتىعى تۋرالى كەلىسىمگە كەلمەگەن جاعدايدا، ازاماتتىق سوت تارتىبىندە انىقتالادى.

قازاقستان ازاماتتىعىنا قابىلداۋدان باس تارتۋ نەگىزدەرى

وسىنداي نەگىزدەردىڭ تىزبەسى «ازاماتىق تۋرالى» زاڭنىڭ 17-بابىندا كەلتىرىلگەن. ەگەر ق ر-نىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ تۋرالى ءوتىنىش بىلدىرگەن ادام:

- ادامزاتقا قارسى حالىقارالىق قۇقىقتا كوزدەلگەن قىلمىس جاساسا، ق ر-نىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىنە ادەيى قارسى شىقسا؛

- ق ر اۋماعىنىڭ بىرلىگى مەن تۇتاستىعىن بۇزۋعا شاقىرسا؛

- ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە، حالىقتىڭ دەنساۋلىعىنا نۇقسان كەلتىرەتىن قۇقىققا قارسى ارەكەتتى جۇزەگە اسىرسا؛

- ۇلتارالىق، كونفەسسياارالىق جانە ءدىني ارازدىقتى قوزدىراتىن بولسا، ق ر مەملەكەتتىك ءتىلىنىڭ قولدانىلۋىنا قارسى ارەكەت جاساسا؛

- تەرروريستتىك جانە ەكستەرميستتىك ۇيىمدارعا كىرگەن نەمەسە تەرروريستىك ارەكەتى ءۇشىن سوتتالعان بولسا؛

- حالىقارالىق ىزدەۋدە بولسا، سوتتىڭ كۇشىنە ەنگەن ۇكىمى بويىنشا جازاسىن وتەپ جۇرسە نە سوت ونىڭ ارەكەتىن ەرەكشە قاۋىپتى باۋكەسپەلىك دەپ تانىسا؛

- ر ف، قىرعىز رەسپۋبليكاسى، بەلارۋس ازاماتى بولسا، بۇل ەرەجە ق ر-نا تۇراقتى تۇرۋ ماقساتىندا كەلگەن، جاقىن تۋىستارىنىڭ بىرەۋى - ق ر-نىڭ ازاماتى بولىپ تابىلاتىن، بۇرىنعى وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ ازاماتتارىنا تارالادى، ەگەر ولار شەتەل ازاماتتىقتان باس تارتۋ تۋرالى جازباشا وتىنىشپەن جۇگىنسە؛

- ق ر-نىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ تۋرالى ءوتىنىش بىلدىرگەن كەزدە ءوزى تۋرالى جالعان مالىمەتتەر حابارلاسا نەمەسە ق ر-نىڭ زاڭناماسىندا بەلگىلەنگەن مەرزىمدەردە قاجەتتى قۇجاتتاردى دالەلسىز سەبەپتەرمەن تاپسىرماسا؛

- ق ر-نىڭ اۋماعىندا نەمەسە ونىڭ شەگىنەن تىس جەرلەردە قاساقانا قىلمىس جاساعانى ءۇشىن ق ر-نىڭ زاڭماسىمەن سولاي دەپ تانىلعان، سوتتىلىعى الىنباعان نەمەسە وتەلمەگەن بولسا؛

- ق ر-نىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ نەمەسە ق ر-نىڭ ازاماتتىعىن قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرگەنگە دەيىنگى بەس جىل ىشىندە ەكونوميكا سالاسىندا قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساسا؛

- ق ر-نىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ نەمەسە ق ر-نىڭ ازاماتتىعىن قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرگەنگە دەيىنگى بەس جىل ىشىندە بىرنەشە رەت ق ر-نىڭ حالىقتىڭ كوشى- قونى سالاسىنداعى زاڭناماسىن بۇزسا؛

ق ر-نىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ نەمەسە ق ر-نىڭ ازاماتتىعىن قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى ءوتىنىش بىلدىرگەنگە دەيىنگى بەس جىل ىشىندە ق ر-نىڭ ازاماتتىعى تۋرالى زاڭنىڭ 21-بابىنىڭ 1)، 2) جانە 5) تارماقشالارى نەگىزىندە ق ر-نىڭ ازاماتتىعىنان ايىرىلسا؛

- ق ر-نىڭ ازاماتتىعى تۋرالى زاڭنىڭ 21-بابىنىڭ ءبىرىنشى بولىگى 8) تارماقشاسى نەگىزىندە ق ر-نىڭ ازاماتتىعىن جوعالتسا؛

- ق ر-نىڭ ازاماتتىعى تۋرالى 20-1-بابى نەگىزىندە ق ر-نىڭ ازاماتتىعىنان ايىرىلسا، ونىڭ ءوتىنىشى قابىلدانبايدى.

ايتا كەتەيىك، عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى بەكىتكەن جاڭا تالاپقا سايكەس، قازاقستان ازاماتتىعىن الۋشى:

- قاراپايىم دەڭگەيدە مەملەكەتتىك ءتىلدى كەمىندە 36 بال،

- ق ر كونستيۋتسياسىنىڭ نەگىزدەرىن كەمىندە 9 بال،

- قازاقستان تاريحىن كەمىندە 15 بال ءبىلۋ كولەمىندە ءبىلۋى ءتيىس.

اۆتور

مارلان جيەمباي