قازاق ادامدى مالدىڭ تەرىسىنە وراپ، قانداي اۋرۋدان ەمدەگەن؟

 جەلىدە جاڭادان سويىلعان مالدىڭ تەرىسىنە ورالىپ جاتقان ادامنىڭ ۆيدەوسى تارادى. بەلگىلىسى - بۇل ەمدىك ماقساتتا قولدانىلاتىن ءادىس ەكەن. ەمدەۋدە قولدانىلاتىن ەرەكشە ءادىس تۋرالى نە بەلگىلى؟ 

مالدىڭ تەرىسى نە ءۇشىن قولدانىلادى؟

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى تاريح فاكۋلتەتىنىڭ ارحەولوگيا، ەتنولوگيا جانە مۋزەولوگيا كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ءبيبىزيا قالشابايەۆا مالدىڭ تەرىسىنە وراۋدىڭ ەمدىك قاسيەتى تۋرالى ايتتى.

«ادامدى قوي تەرىسىنە وراۋ بۇرىننان كەلە جاتقان ەمدەۋ ءتاسىلدى دەۋگە بولادى. سەبەبى قويدىڭ تەرىسىنە ادامدى وراپ، تەرلەتەدى. ول كوبىنە دەنەسىن سۋىق العان، قاتتى اۋىرىپ جۇرگەن ادامدارعا ەم. ول ءتاسىل ءالى دە كەزدەسەدى. ارتىنشا ادامعا سورپا بەرىپ جاتادى»، - دەيدى مامان.

«اۋىرماڭىز» گازەتىندەگى مالىمەت بويىنشا، بەلسىزدىكتى ەمدەۋدە قوشقاردىڭ تەرىسى دە ەم ەكەن. مىسالى، سول كەزدەگى ەمشىلەر بەلسىزدىككە دۋشار بولعانداردى كيىك ءمۇيىزىنىڭ ورتاسىنداعى سۇيىق زاتپەن، قوشقاردىڭ، بۇقانىڭ تەرىسىمەن جانە ەمدىك قاسيەتى بار كيىكوتىمەن ەمدەگەن ەكەن.

بەلسىز ەر ادامدى جاڭادان سويىلعان قوشقار تەرىسىنە وراپ تاستايتىن بولعان. ول تەرىنى ورانعان قالپى ءبىر ساعاتتان استام جاتادى. وعان كيىكوتىنان قايناتىلعان ءشاي بەرىلەدى. «اۋىرماڭىز!» گازەتىندەگى مالىمەت بويىنشا، سۋدى قايناتىپ، وعان كيىكوتى ءشوبىن سالىپ، دارىلىك قوسپا ازىرلەيدى ەكەن. سوسىن ادام وسى سۋعا شومىلدىرىلادى.

كەيبىر ەمشىلەر بەلسىزدىككە دۋشار بولعانداردى كوپ جاعدايدا جاڭادان سويىلعان بۇقانىڭ نەمەسە قوشقار تەرىسىنىڭ ىستىق بۋىنا وراپ ەم-دوم جاسايدى ەكەن. سونىمەن قاتار، ناۋقاستى 7-9 كۇن بويى كيىكوتى وسىمدىگى قوسىلعان ۆانناعا ءتۇسىرىپ، ەمدەگەن. ەركەكتىڭ بەلى مەن ارقاسىن، قۋىق استىن قويدىڭ ىشكى مايىمەن سىلاپ، ماسساج جاساعان. اراعا ءبىر جەتى وتكىزىپ بارىپ ادامعا دەم سالادى ەكەن.

بەدەۋلىككە ۇشىراعان ايەلدى دە كيىكوتى قوسىلعان سۋعا شومىلدىرىپ، ارنايى بۋلاۋ ارقىلى ەمدەيتىن بولعان. كەيبىر جاريالانعان دەرەكتەرگە قاراعاندا، ەمدەۋ ءتاسىلى مىنا تومەندەگى رەتپەن جۇرگىزىلەدى:

500 گرام كيىكوتىن سۋعا ۇزاق قايناتىپ الادى.

قايناتىلعان كيىكوتى ءسۇزىلىپ الىنادى دا، وعان 2 اس قاسىق تۇز قوسىلادى.

تەمپەراتۋراسى تىم ىستىق ەمەس شىم-شىم سۋعا كيىكوتى قايناتپاسىن قوسىپ، سوعان شومىلۋ كەرەك.

ايەلدىڭ جاتىر تۇسىننان باستاپ قۋىق استىنا دەيىن بالمەن سىلايدى.

ءسۇزىلىپ الىنعان ىستىق كيىكوتىن تابان استىنا باسىپ، جارتى ساعاتقا جۋىق قىزدىرىنادى.

كيىكوتىمەن ايەل قىنابىن شايۋ مەن ىستاۋ ءادىسى:

ءبىر ۋىس كيىكوتى شوبىنە 1 قاسىق اس سوداسىن قوسىپ، قايناتادى.

دايىن بولعان قوسپامەن ايەل كۇندەلىكتى جاتار الدىندا قىنابىن شايادى.

100 گرام كيىكوتى ءشوبىن جاعىپ، سونىڭ تۇتىنىمەن دەنەنى الاستاپ، تازارتادى.

بۇل ءادىستى كۇن سايىن قولدانۋ كەرەك.

قازاقتىڭ بايىرعىدان كەلە جاتقان ەمدەۋ سالتىندا دا قويدىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. مۇندا دا ەم-دوم شاراسىندا قويدى تۇسىنە قاراي پايدالانۋ ادەتى بولعان. ماسەلەن، زەرتتەۋشى ءداۋىرجان تولەبايەۆ مالىمەتىنشە، حالىق ەمىندە قارا شەشەك بولعان بالالاردى جاڭا سويىلعان قارا قويدىڭ تەرىسىنە وراعان. ال شوشىنىپ اۋىرعان ادامدى قارا ەشكىنىڭ وكپەسىمەن قاعىپ جازعان.

اۋرۋ-سىرقاۋدان جازۋعا قارا ءتۇستى قويدىڭ تاڭداپ الىنۋى تەگىن ەمەس، ويتكەنى قارا ءتۇسى قاشاننان قارا نيەتتىلىكتىڭ، زۇلىمدىقتىڭ بەلگىسى. وسىنىڭ بايىبىنا بارىپ، جەتە تۇسىنگەن حالقىمىزدا قوي تۇلىگىنىڭ قارا ءتۇسىن قوناققا سويماۋ ادەتى دە بولعان.

سونداي-اق، شەتپە بولعان بالانى اق نەمەسە كوك ەشكىنىڭ جاڭا سويعان تەرىسىنە وراپ، جەل قۇزىنان ارىلتۋ، «سۋسامىر» اۋرۋىنا (قانتى جوعارى) ابدەن ارىعان ەشكىنىنىڭ ەتى مىڭ دا ءبىر ەم بولسا، ەمدىك قاسيەتى بار ءارى بالالاردىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتادى دەپ جازدىڭ ىستىق كۇندەرىندە سەركەشەتىن تاعام رەتىندە تۇتىنۋ ەرتەدەن بەرى ەشكى ەتىنىڭ ەمدىك قاسيەتىنىڭ تاعى ءبىر قىرىنان كورسەتەدى.

ال ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنىڭ مامانى بولعان جانار السايەۆا «ارعىماق» پورتالىنا بەرگەن سۇحباتىندا ادامدى جىلقىنىڭ تەرىسىنە دە وراپ ەمدەگەنىن ايتادى.

«بەزگەك بولعان ادامدى جاڭادان سويىلعان جىلقى تەرىسىنە وراۋ، اينالشىق تيگەن قويدىڭ تاڭدايىنا جىلقىنىڭ تۋ قۇيرىعىنىڭ ءبىر تال قىلىن جۇگىرتۋ، بوسانا الماي جاتقان ايەلدىڭ ۇستىنەن ات سەكىرتۋ تولىپ جاتقان سىرتقى ەمدىك قاسيەتىن بىلاي قويعاندا جىلقىنىڭ مايىنىڭ ءوزى تالاي اۋرۋعا ەم، تالاي دەرتكە شيپا».

 

اقپارات دەرەككوزى: Massaget.kz