قالا شۋىنىڭ دەنساۋلىققا اسەرى
استانا. قازاقپارات- قورشاعان ورتانىڭ لاستانۋى - ومىرگە قاۋىپتى. سونىڭ سالدارىنان جىل سايىن الەمدە 9 ميلليونعا جۋىق تۇرعىن كوز جۇمادى ەكەن. كوشەدەگى شۋ دا دەنساۋلىققا زيان كورىنەدى.
ءارلى-بەرلى زىرىلداپ جاتقان كولىكتەر، جۇيتكىگەن پويەزدار، اسىرەسە قالالىقتاردىڭ دەگبىرىن قاشىرىپ، جۇيكەسىنە تيەدى. ازان-قازان تىرلىكتىڭ قاۋپىن ادامدار ەلەمەگەنىمەن، ماماندار مۇنى ەكولوگيالىق ماسەلەگە جاتقىزىپ، دابىل قاعىپ وتىر. بۇعان ارنايى جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ قورىتىندىسى دالەل.
ءبىر قىزىعى وسى «شۋ» دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى لاتىننىڭ «نوكسيا» دەگەن سوزىنەن شىققان. جاراقات دەگەندى بىلدىرەدى. وسىعان قاراپ-اق، جول بويىنداعى شۋدىڭ قانشالىقتى زيان ەكەنىن ۇعۋعا بولادى. قوزعالتقىشتىڭ گۇرىلى، تەجەگىشتىڭ سىقىرى سەكىلدى تاس جولداعى كەز كەلگەن دىبىس ساۋ ادامنىڭ ءوزىن اۋرۋ قىلۋى مۇمكىن.
كارى قۇرلىقتا 60 ميلليوننان استام تۇرعىن دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلاعانىنا شاعىمدانعان. ەۋروپالىق اگەنتتىكتىڭ مالىمەتى بويىنشا، وسىنداي شۋدىڭ اسەرىنەن 48 مىڭ ادام جۇرەك اۋرۋىنا شالدىققان. پاريج، ريم، مادريد، لوندون، بۋداپەشت، بەرلين - ەڭ شۋلى قالالار. فرانسيا استاناسىندا كولىك شۋى 66,9 پايىزعا جەتكەن. بۇل بارسەلونا دەنساۋلىق ينستيتۋتىنىڭ دەرەگى. ورتالىق كوشە بويىنا ارنايى قوزعالىس دىبىستارىن ولشەيتىن رادارلار، كامەرالار ورناتقان. كولىك جۇرگىزۋشىلەر دابىل قوسىپ، بەيبەرەكەت بەلگى بەرە المايدى. ويتكەنى قالا تىنىشتىعىن بۇزعانى ءۇشىن، 135 ەۋرو كولەمىندە، ايىپپۇل تولەيدى.
قالا شۋىنىڭ دەنساۋلىققا اسەرى
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ دەرەگى بويىنشا، كەز كەلگەن شۋدىڭ دەڭگەيى كۇندىز 55، تۇندە 40 دەتسيبەلدەن اسپاۋ كەرەك. ال دىبىس قارقىنىنىڭ بۇكىلالەمدىك شكالاسىندا جەڭىل كولىكتەن شىعاتىن دىبىس - 70؛ جۇك كولىكتەرى 80 دەتسيبەلگە تەڭ. ەڭ تومەنگى كورسەتكىش ادامنىڭ تىنىس الۋ كەزىندە شىققان دىبىس بولسا، ەڭ جوعارعىسى وتشاشۋ كەزىندە ەستىلەدى. ەگەر شۋ دەڭگەيى 85 دەتسيبەلدەن اسسا، 8 ساعات ىشىندە ادام اعزاسىنا كەرى اسەر ەتەدى.
گارۆارد مەديتسينا مەكتەبى زەرتتەۋشىلەرىنىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، كولىك شۋى گيپەرتونيا تۋدىرادى، ياعني قان قىسىمى جوعارىلايدى. سونداي-اق، ميدىڭ جۇمىس ىستەۋ قابىلەتىن بۇزادى. ناتيجەسىندە بۇل، كۇيزەلىس گورمونى - كورتيزولدىڭ بولىنۋىنە اكەلەدى.
ستاتيستيكانى سويلەتسەك، شۋدى كوتەرە المايتىندار كوبىنە ەگدە تارتقان ادامدار. ماسەلەن، 58 جاستان اسقان ادامداردىڭ 72 پايىزى ارتىق دىبىستى قابىلداۋعا قاۋقارسىز. ال جاستار جاعى، ۋ-شۋعا اسا ءمان بەرمەسە دە، عالىمدار، شۋدىڭ سالدارىنان ولاردىڭ ۇنەمى شارشاپ جۇرەتىنىن ايتادى.
سيتاتا ەريكا ۋوكەر، اقش ەپيدەميولوگيالىق ورتالىعىنىڭ پروفەسسورى:
- قالانىڭ ۋ-شۋى، اسىرەسە بالالاردىڭ ساباق ۇلگەرىمىنە اسەر ەتەدى. بۇل اۋاداعى كورىنبەيتىن ۆيرۋس ىسپەتتى. بالا اۋىرعانىن سەزبەيدى. يممۋنيتەتى بىرتىندەپ السىرەي بەرەدى. تاماققا تابەتى جوعالادى.
كولىك شۋىنا قارسى كۇرەس
قازىر ەۋروپادا ترامۆاي جولىنا كوگال توسەپ تاستاعان. بۇل كولىكتىڭ شۋىن باسەڭدەتەدى. مۇنداي ترامۆاي جولدارى العاش 1924-جىلى ليۆەرپۋلدە پايدا بولعان. كەيىن ەۋروپالىقتار بۇل تەحنولوگيانى جاپپاي قولدانۋعا كوشتى. ماسەلەن، بىلتىر اۆستريا بيلىگى 9 شاقىرىم ترامۆاي جولىن كوگالداندىرۋ ءۇشىن 37 ميلليون ەۋرو بولگەن. جالپى، ەۋرووداق ەلدەرى 2030-جىلعا قاراي، كولىكتەن شىعاتىن دىبىستى 30 پايىزعا ازايتۋدى كوزدەيدى. قازىردىڭ وزىندە ەۋروپادا ەسكى كولىك قالاعا كىرە المايدى. تەك توقپەن جۇرەتىندەرگە عانا شەكتەۋ جوق.
ايتەۋىر، كولىك شۋىنىڭ زيانى از ەمەس. دارىگەرلەر كۇيزەلىسكە ءتۇسىپ كەتپەۋدىڭ دە جولىن ويلاۋدى ەسكەرتەدى. ول ءۇشىن كلاسسيكالىق اۋەندەر تىڭداپ، تابيعات ۇنىنە ءجيى قۇلاق تۇرگەن ابزال دەيدى. سايىپ كەلگەندە، ادامزات وزىنە كەلەر زياندى ءوزى جاسايدى.
www.24.kz
