ماجىلىستە زاڭ مەن ءتارتىپ ۇستەمدىك ەتەتىن قوعام قۇرۋدى كوزدەيتىن زاڭ جوباسى تالقىلانادى
استانا. KAZINFORM - بۇگىن ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسى وتەدى. وندا دەپۋتاتتار قۇقىق بۇزۋشىلىق پروفيلاكتيكاسى تۋرالى زاڭ جوباسىن ءبىرىنشى وقىلىمدا تالقىعا سالىپ، جوعارى ءبىلىم سالاسىندا قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى كەلىسىمدى قارايدى.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، 13-قازاندا ءماجىلىس ءتوراعاسىنىڭ توراعالىعىمەن وتكەن پالاتا بيۋروسىندا بۇگىنگى جالپى وتىرىستىڭ كۇن ءتارتىبى بەلگىلەنگەن ەدى. سوعان وراي دەپۋتاتتار ەڭ الدىمەن اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسكە جانە باسقا دا زاڭنامالىق اكتىلەرگە ءتيىستى تۇزەتۋلەرمەن «قۇقىق بۇزۋشىلىق پروفيلاكتيكاسى تۋرالى» زاڭ جوباسىن ءبىرىنشى وقىلىمدا تالقىعا سالادى.
بۇل قۇجاتتى ۇكىمەت مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2024 -جىلعى 2-قىركۇيەكتەگى «ادىلەتتى قازاقستان: زاڭ مەن ءتارتىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم، قوعامدىق وپتيميزم» جولداۋى اياسىندا قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋ، «زاڭ جانە ءتارتىپ» قاعيداتىن قامتاماسىز ەتۋ، سونداي-اق حالىق اراسىندا زاڭعا باعىناتىن مىنەز-قۇلىق قالىپتاستىرۋ سالاسىندا ءبىرىڭعاي مەملەكەتتىك ساياساتتى بەلگىلەۋ ماقساتىندا ازىرلەدى.
- ازاماتتارى، اسىرەسە جاستارى مادەنيەتتى، جاڭاشىل ءارى جاسامپاز ۇلتتىڭ ۇپايى تۇگەل. سوندىقتان ءبىز وركەنيەتتى ەل بولۋعا كەدەرگى جاسايتىن جاعىمسىز ادەتتەردەن ارىلۋىمىز كەرەك. مەن بۇل تۋرالى ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ وتىرىسىندا ايتتىم. ەلدىڭ بولاشاعىنا كەسىرىن تيگىزەتىن بەس كەسەلگە توقتالدىم. سودان بەرى ءبىرشاما جۇمىس اتقارىلدى. ۆانداليزمگە، لۋدومانياعا توسقاۋىل قوياتىن زاڭدار قابىلداندى. ۆەيپكە، ياعني ەلەكتروندى تەمەكىگە تىيىم سالىندى. قابىلدانعان شارالاردىڭ ناتيجەسى قازىردىڭ وزىندە كورىنىپ جاتىر. الەۋمەتتىك كەسەلدىڭ بارىمەن تۇتاس جۇرت بولىپ جۇمىلا كۇرەسۋ قاجەت، - دەگەن ەدى پرەزيدەنت جولداۋدا.
جاڭا زاڭ جوباسى قولدانىستاعى بەس زاڭنىڭ نورمالارىن بىرىكتىرەدى جانە ءبىرىڭعاي پروفيلاكتيكا جۇيەسىن قۇرۋعا باعىتتالعان. قۇجات پروفيلاكتيكا سۋبەكتىلەرىنىڭ تىزبەسىن كەڭەيتىپ، قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋعا قاتىساتىن بەلسەندى ازاماتتاردى ىنتالاندىرۋ شارالارىن كۇشەيتەدى. العاش رەت قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتىڭ جاي-كۇيى تۋرالى ۇلتتىق بايانداما دايارلاۋدى جانە ۋاكىلەتتى ورگانداردىڭ جۇمىسىن باعالاۋدى كوزدەيدى. سونداي- اق وعان پروفيلاكتيكانىڭ ارنايى جانە قىلمىستىڭ سالدارىن زەرتتەۋ شارالارى ەنگىزىلەدى.
سونىمەن قاتار دەپۋتاتتار جالپى وتىرىستا چەليابى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قوستاناي فيليالىنىڭ جۇمىس ىستەۋى تۋرالى قازاقستان- رەسەي كەلىسىمىن قارايدى. بۇل قۇجاتتا وسى فيليالدا قازاق، ورىس جانە باسقا تىلدەردە وقىتۋ، ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى مىندەتتى ليتسەنزيالاۋ، اككرەديتتەۋ جانە مەملەكەتتىك باقىلاۋ، فيليالدى ءوزىنىڭ جانە قاراستىرىلعان وزگە دە كوزدەر ەسەبىنەن قارجىلاندىرۋ قامتىلادى.
بۇدان باسقا، سۋ رەسۋرستارىن تۇراقتى باسقارۋ ەسەبىنەن حالىقتىڭ دەنساۋلىعى مەن ءال- اۋقاتىن قورعاۋعا باعىتتالعان 1992 -جىلعى شەكاراارالىق سۋ ارنالارى مەن حالىقارالىق كولدەردى قورعاۋ جانە پايدالانۋ جونىندەگى كونۆەنتسياعا سۋ جانە دەنساۋلىق پروبلەمالارى تۋرالى حاتتامانى راتيفيكاتسيالاۋ ۇسىنىلادى.
مۇنان بولەك، دەپۋتاتتار ءبىرقاتار جاڭا زاڭ جوبالارى بويىنشا قورىتىندى دايىنداۋ مەرزىمىن انىقتاۋعا ءتيىس. بۇل قاتاردا «راديواكتيۆتى قالدىقتارمەن جۇمىس ىستەۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرمالارى اياسىندا «جەر قويناۋى جانە جەر قويناۋىن پايدالانۋ تۋرالى» كودەكسكە ەنگىزىلگەن تۇزەتۋلەر، كولىك قۇرالدارى يەلەرىنىڭ، تاسىمالداۋشىلاردىڭ جولاۋشىلار الدىنداعى ازاماتتىق- قۇقىقتىق جاۋاپكەرشىلىگىن مىندەتتى ساقتاندىرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا جاڭاشىلدىقتار، سونىمەن قاتار قازاقستاندا يۋنەسكو اياسىنداعى 2-ساناتتى ورتالىق رەتىندە ورتالىق ازيا وڭىرلىك گلياتسيولوگيا ورتالىعىنىڭ مارتەبەسىن قايتا جالعاستىرۋ تۋرالى كەلىسىم بار.
ايتا كەتەيىك، وتكەن اپتاداعى ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسى جاڭا قۇرىلىس كودەكسى ءبىرىنشى وقىلىمدا ماقۇلداندى. اتالعان قۇجاتتى تانىستىرعان ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس ءمينيسترى ەرسايىن ناعاسپايەۆتىڭ ايتۋىنشا، كودەكس قابىلدانعاننان كەيىن قۇرىلىس ينجەنەرلەرىن سەرتيفيكاتتاۋ جۇيەسى ەنگىزىلەدى.
ءتارتىپتى كۇشەيتۋ ءۇشىن ەرەجە بۇزعان كومپانيالارعا قاتىستى ورتاق جاۋاپكەرشىلىك ەنگىزىلەدى. ەگەر ءىرى زاڭ بۇزۋ فاكتىسى انىقتالسا، مۇنداي كومپانيالارعا قۇرىلىس سالاسىندا جۇمىس ىستەۋگە تىيىم سالىنادى.
ۇلتتىق تەحنيكالىق نورمالاۋ ينستيتۋتى قۇرىلادى. ول نورماتيۆتىك- قۇقىقتىق بازانى جەتىلدىرۋ ءىسىن قولعا الادى. نىساندى قابىلداۋ كەزىندە مەملەكەتتىك ساۋلەت-قۇرىلىس باقىلاۋ مەن توتەنشە جاعداي ورگاندارى مىندەتتى تۇردە قاتىسادى.
- ولار نىساننىڭ پايدالانۋعا دايىن ەكەندىگى تۋرالى قورىتىندى بەرەدى. جاڭا زاڭنامالىق وزگەرىستەر قۇرىلىس تسيكلىنىڭ باسىنان اياعىنا دەيىن مەملەكەتتىك باقىلاۋدى كۇشەيتۋدى كوزدەپ وتىر، - دەدى مينيستر.
سونداي- اق دەپۋتاتتار «جەر قويناۋى جانە جەر قويناۋىن پايدالانۋ تۋرالى» كودەكسكە كومىرسۋتەك جانە ۋران سەكتورىندا جەر قويناۋىن پايدالانۋدى جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ەنگىزىلەتىن زاڭنامالىق تۇزەتۋلەردى ءبىرىنشى وقىلىمدا ماقۇلدادى. دەپۋتاتتار باستاماشى بولعان زاڭ جوباسى كومىرسۋتەكتى بارلاۋ مەن وندىرۋگە ينۆەستيتسيا تارتۋعا، سونداي- اق ۋران ونەركاسىبىندە مەملەكەت مۇددەسىن قورعاۋعا باعىتتالعان.
زاڭ جوباسىن دەپۋتاتتارعا تانىستىرعان ەكولوگيا ماسەلەلەرى جانە تابيعات پايدالانۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى ەدىل جاڭبىرشين تۇزەتۋلەردە «از زەرتتەلگەن اۋماق» ۇعىمىن ەنگىزۋ ۇسىنىلعانىن ايتتى. بۇل - وڭىرلىك گەولوگيالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلمەگەن نەمەسە پەرسپەكتيۆالىق شوگىندى باسسەيندەرى انىقتالماعان اۋماقتار.
- بۇگىن قارالىپ وتىرعان زاڭ جوباسى - ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن، ينۆەستيتسيالىق تارتىمدىلىعىن جانە گەولوگيالىق عىلىمنىڭ جاڭا دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتەتىن ستراتەگيالىق قۇجات. سونىمەن قاتار، بۇل زاڭ - قازاقستاننىڭ تابيعي بايلىعىن ۇلت يگىلىگىنە اينالدىرۋ جولىنداعى ماڭىزدى قادام، - دەدى دەپۋتات.
سونىمەن قاتار ءماجىلىس زياتكەرلىك مەنشىك ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى زاڭدى ەكىنشى وقىلىمدا قابىلدادى. قۇجات مەملەكەت باسشىسىنىڭ «ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق باعدارى» اتتى جولداۋىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىمەن ازىرلەنگەن.
- ونىڭ باستى ماقساتى - زياتكەرلىك مەنشىك سالاسىنداعى زاڭنامانى جەتىلدىرۋ، شىعارماشىلىق قىزمەت ناتيجەلەرى مەن دارالاندىرۋ قۇرالدارىن پايدالانۋعا قاتىستى قۇقىقتىق قاتىناستاردى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. سونىمەن قاتار، مارراكەش كەلىسىمىنە سايكەس كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان ادامدارعا اۆتوردىڭ كەلىسىمىنسىز جاريالانعان تۋىندىلارعا قول جەتكىزۋ مۇمكىندىگىن قامتاماسىز ەتۋ كوزدەلەدى. زاڭ جوباسى ءۇش كودەكسكە - ازاماتتىق، كاسىپكەرلىك جانە كەدەندىك رەتتەۋ كودەكستەرىنە، سونىمەن قاتار اۆتورلىق قۇقىق، پاتەنت، ساۋدا بەلگىلەرى جانە زياتكەرلىك مەنشىكتىڭ باسقا دا نىساندارى تۋرالى زاڭداردى قوسا العاندا، التى سالالىق زاڭعا تۇزەتۋلەر ەنگىزۋدى كوزدەيدى، - دەدى زاڭ جوباسى بويىنشا بايانداما جاساعان ءماجىلىس دەپۋتاتى نۇرسۇلتان بايتىلەسوۆ.
جالپى وتىرىس قورىتىندىسىندا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى وزەكتى الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق ماسەلەلەر بويىنشا مەملەكەتتىك ورگاندارعا 13 دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى.
ماسەلەن، نۇرتاي سابيليانوۆ اباي وبلىسىنىڭ حالقى جەرگىلىكتى جولداردىڭ جوندەلۋىن تالاپ ەتىپ وتىرعانىن ايتسا، ەركەبۇلان مامبەتوۆ سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى اۆتوجولدى جوندەۋ جۇمىستارى ءتيىستى دەڭگەيدە جۇرگىزىلمەيتىندىگىن العا تارتتى.
ال ەربولات ساۋرىقوۆ ىشكى تۋريزمدى دامىتۋدا ءبىرىزدى ساياسات پەن ايقىن باعدار جوقتىعىنا نازار اۋدارتتى. تەمىر قىرىقبايەۆ بولسا، ناۋقاستاردى تاسىمالدايتىن اۋە كەمەلەرى قاۋىپسىزدىك ستاندارتتارىنا ساي كەلمەيتىگىن سىنادى. داۋلەت تۇرلىحانوۆ مەديتسينا ماماندارىنىڭ تاپشىلىعى حالىقتىڭ دەنساۋلىعىنا كەرى اسەر ەتىپ وتىرعانىنا الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى.
اۆتور
مارلان جيەمباي
