ەكسپورتتىق شەكتەۋلەر شارۋالارعا تەك كەرى اسەرىن تيگىزەدى - ساراپشى

بيىل قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ جولداۋىندا اگرو ونەركاسىپ تاقىرىبى ەرەكشە اتالدى. سەبەبى سالانىڭ دامۋى قاتتى قارقىن الماي وتىر، اگرو ونەركاسىپتەگى جالپى قاراجاتتىڭ 70 پايىزى مەملەكەت ەسەبىنەن بولىنەدى. سوندىقتان اۋىل شارۋاشىلىعىن ىلگەرىلەتۋگە تىرىسىپ قانا قويماي، ينۆەستيتسيا تارتۋعا ۇمتىلعان ابزال.

تاقىرىپتىڭ ماڭىزىن ەسكەرە وتىرىپ، Kazinform ءتىلشىسى قازاقستان فەرمەرلەرى قاۋىمداستىعى باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى اكپار ماۋلەنوۆپەن اڭگىمەلەسكەن ەدى.

- ەلىمىزدە اۋىل شارۋاشىلىعىنا بولىنگەن سۋبسيديالار جانە نەسيەلەرگە قاتىستى كەمشىلىك بارى ءجيى ايتىلادى. سونىڭ ءبىرى رەتىندە ءتيىستى قارجىنىڭ كەشىكتىرىلىپ اۋدارىلۋىن ايتۋعا بولادى. سالا مامانى رەتىندە وسىنىڭ جاي- جاپسارىن اشىپ ايتىپ بەرەسىز بە؟

- نەگىزى قازاقستاندا عانا ەمەس، بۇكىل الەمدە قالىپتاسقان ءبىر جاعداي بار - اۋىل شارۋاشىلىعىن جاي شارۋا مەن ديقاننىڭ ەسەبىنەن دامىتۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان بۇل سالا كەز كەلگەن ەلدە بيلىكتىڭ قولداۋىمەن وڭالادى. ءيا، ەلىمىزدە اگروونەركاسىپ كەشەنىن دامىتۋدا پروبلەمالار جوق ەمەس. بولىنگەن قارجى كەيدە ۋاقىتىندا اۋدارىلماي، جەتكىلىكتى مولشەردە كەلمەي جاتادى.

تۇسىنگەن ادامعا مال ءوسىرۋ، ءداندى داقىل ەگۋ باسقا كاسىپتەر سەكىلدى 1 جىلدا ناتيجە بەرە قوياتىن ءىس ەمەس. ماسەلەن، مال شارۋاشىلىعىنىڭ تابىسقا شىعۋى كەمى 3 جىل ۋاقىتتى الادى. ءداندى داقىل ەگۋ ءتىپتى قيىن، كەز كەلگەن ۋاقىتتا قۋاڭشىلىق بولۋى مۇمكىن. ياعني، كاسىپتىڭ كەلەشەگىن بولجاپ بىلمەيسىز.

بيىل اگروونەركاسىپتى قارجىلاندىرۋعا 580 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. ءبىراق ءتيىستى اقشا شارۋالارعا تىم كەشىگىپ جەتتى، 140 ميلليارد تەڭگەسى جىل باسىندا ءتۇستى دە، قالعانى جازعا قالدى. ديقاندار ەرتەرەك قامدانۋى كەرەك، كوكتەمدە ەگىن سالىپ، ۇزدىكسىز باپتاۋعا ءتيىس. ال قارجى جازدا ءتۇسىپ تۇرسا ونىمگە نە پايداسىن بەرەدى؟ نەگىزى ەلدەگى شارۋالاردى قامتۋ ءۇشىن 580 ميلليارد تەڭگە جەتكىلىكسىز، كەمى 1 تريلليون تەڭگە دەڭگەيىنە جەتكىزۋ قاجەت.

اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكالارىن ساتىپ الۋعا قوسىمشا 100 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. شارتى جاقسى، جىلدىق مولشەرلەمەسى - 6 پايىز، العاشقى جارنا تولەمەيدى. نەسيەنى 1 جىل ۇزىلىستەن كەيىن عانا وتەپ باستايدى. الايدا وسى قارجى دا جازدىڭ ورتاسىندا اۋدارىلدى. سوندا تەحنيكاعا مۇقتاج بولىپ، نەسيە راسىمدەپ قويعان شارۋانىڭ ءىسى جاز ورتاسىنا دەيىن تۇرالادى دەگەن ءسوز.

ءبىر جاقسىسى، كەلەسى جىلى اگروونەركاسىپكە بولىنەتىن قارجى 750 ميلليارد تەڭگەگە كوتەرىلگەلى تۇر. قاراجات بيىل جەلتوقساندا اۋدارىلاتىنى ايتىلۋدا. ەگەر وسىلاي ىسكە اسسا، شارۋالارعا كوپ كومەگى تيەر ەدى.

ال سۋبسيديا كولەمى جەتكىلىكسىز بولىپ جاتقانى ونسىز دا بەلگىلى. ءار وڭىردە داۋ شىعىپ، سوڭى ۇزاققا سوزىلادى. مۇندا جەمقورلىق ماسەلەسى دە قىلاڭ بەرىپ جاتاتىنى جاسىرىن ەمەس. سوندىقتان ماسەلەنى سالاعا جاۋاپتىلار تولىقتاي قايتا قاراستىرۋ قاجەت.

- Finprom دەرەگىنشە، بيىل قاڭتاردان شىلدەگە دەيىن قازاقستاندا اۋىل، ورمان جانە بالىق شارۋاشىلىعىنا تارتىلعان ينۆەستيتسيالار 407 ميلليارد تەڭگەنى قۇراپتى. ءبىراق بۇل اۋىل شارۋاشىلىعى سەكتورىنا سالىنعان ناقتى كاپيتالدىق سالىمداردىڭ %19,4- عا قىسقارعانىن كورسەتكەن. ياعني، اگروونەركاسىپ كەشەنىنە تارتىلاتىن ينۆەستيتسيانىڭ از ەكەنى ايتىلۋدا. ونى ارتتىرۋ ءۇشىن قانداي تەتىكتەردى قاراستىرعان ءجون؟

- قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا ينۆەستيتسيا تارتۋى - تاۋەكەلگە، قارجىلىق تۇرعىدا قاۋپى بار ءىس. نەگە؟ ءبىر عانا اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعىن ايتساق جەتكىلىكتى. اياق استى قۇرعاقشىلىق بولسا نەمەسە جاۋىن-شاشىن ارتىق ءتۇسىپ، كەرى اسەر ەتسە، ەككەن ەگىن، توككەن تەردىڭ اقتالارىنا ەشكىم كەپىلدىك بەرمەيدى.

مەنىڭ ويىمشا، ينۆەستيتسيالاردىڭ باسىم بولىگىن قايتا وڭدەۋ سالاسى جاعىنا قاراي بۇرعان ءجون. مىسالى، بيدايدان كراحمال، سپيرت ءتارىزدى بىرنەشە ءونىم شىعادى. مالدىڭ تەرىسىن، ءجۇنىن وڭدەپ، پايدانى ەسەلەۋگە بولادى. كوردىڭىز بە، ينۆەستيتسيانى قايتا وڭدەۋ سالاسىنا قاجەتتى تەحنولوگيالاردى ساتىپ الۋعا، يننوۆاتسيالاردى جەتىلدىرۋگە جۇمساعان ابزال.

- ءوز كەزەگىندە شارۋالار مەن ديقانداردىڭ دا كوڭىلى تولمايتىن باستامالار بار سەكىلدى. ماسەلەن، ەلىمىزدىڭ كەي ونىمدەردى ەكسپورتتاۋعا تىيىم سالۋىن اراگىدىك سىنايتىندار كەزدەسەدى. ويتكەنى ىشكى نارىققا ءونىم وتكىزۋ تىم ارزان ەكەن. جالپى، ءىرى شارۋا مەن ديقانداردىڭ ەكسپورتقا ۇمتىلا بەرگەنى دۇرىس پا، الدە ىشكى نارىقتى ءبىرىنشى ورىنعا قويامىز با؟

- وسىعان دەيىن ايتىپ كەلە جاتقان بۇكپەسىز پىكىر- ۇستانىمىم بار: ۇكىمەت شارۋالار مەن ديقانداردىڭ ساۋداسىنا ارالاسپاۋى كەرەك. كەي جىلدارى ەلىمىزدە قىرىققاباتتىڭ، پيازدىڭ ەكسپورتىنا شەكتەۋ قويعان ۋاقىتتار بولدى. ناتيجەسىندە سول ونىمدەردىڭ ءبىرازىن بەكەرگە ءشىرىتىپ الدىق، ەڭبەك دالاعا كەتتى.

شەتەلدىك زاۋىتتار جاقسى باعا بەرىپ تۇر ما، شەكتەۋسىز الىپ بارسىن. نەمەسە ەلدەگى زاۋىتتار جاقسى باعا ۇسىنا ما، اكەلىپ بەرسىن. قيىنداتاتىن ەشتەڭەسى جوق، تەك ساۋداسىنىڭ جولىن مۇلدە جاپپاسىن. ايتپەسە ەكسپورتتىق شەكتەۋلەر شارۋالارعا تەك قانا كەرى اسەرىن تيگىزىپ جاتىر.

- ەلدەگى اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكالارىنىڭ شامامەن 80 پايىزى توزعان. ال جاڭا تەحنيكالار تىم قىمبات، باعاسى ۇزدىكسىز وسۋدە. بۇل ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن ەلدە قازىر قانداي جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر جانە ول ىستەرگە قانداي باعا بەرەر ەدىڭىز؟

- قازىر ەلدەگى شارۋاشىلىق وكىلدەرى ليزينگ ارقىلى تەحنيكانىڭ 3 پايىزىن جاڭارتۋعا مۇمكىندىك الىپ وتىر. دەگەنمەن از، كەمى 10 پايىز شەگىندە بولعانى ءجون دەپ ويلايمىن. شىنىندا سالاداعى ونىمدىلىكتىڭ ءبارى تىكەلەي تەحنيكالاردىڭ جاعدايىنا بايلانىستى. شەتەلدىك جاقسى تەحنيكا - تراكتور، كومبايندار قىمبات، ونىڭ ۇستىنە ولارعا العاشقى تىركەۋ مەن ۋتيل الىم قاراستىرىلعان.

دەگەنمەن وتاندىق كومپانيالاردا شىققان تەحنيكالاردىڭ ءوزى قىسقا ارالىقتا 1,5 ەسەدەي قىمباتتاپ ۇلگەردى. شارۋالارعا سۋبسيديا بەرىلگەن سايىن وتاندىق وندىرۋشىلەر دە باعانى كوتەرىپ الەك، ءبارىن ەش كەدەرگىسىز وزدەرى بەلگىلەيدى. سوندىقتان وتاندىق وندىرۋشىلەرگە قۇزىرلى ورگاندار تاراپىنان باقىلاۋ كەرەك بولىپ تۇر.

جوعارىدا ايتقانىمداي، قازاقستاندا اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكالارىن جەڭىلدەتىلگەن نەسيەمەن بەرىپ جاتىر. جىلدىق مولشەرلەمەسى - 6 پايىز. ءبىراق ءبىز قازىر سالاعا جاۋاپتى ۆەدومستۆولارعا مولشەرلەمەنى 3 پايىزعا دەيىن ءتۇسىرۋ بويىنشا ۇسىنىس جولداپ وتىرمىز. ازعانتاي كورىنگەنىمەن، بۇل شارۋالار ءۇشىن ءتىپتى ۇلكەن جەڭىلدىك بولىپ، سالانىڭ دامۋىنا وڭ اسەر ەتەر ەدى.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

اۆتور

ماديار تولەۋوۆ