جەتىم تاۋ - فاريزا اپا تۋرالى سىر

استانا. قازاقپارات - بىردە ءتۇس كورىپپىن. فاريزا اپام، فاريزا وڭعارسىنوۆا ۇستىنە اقشىل ادەمى كويلەك كيىپ العان، اق تۇيەگە ءمىنىپ جاتىر. ويانعان سوڭ جالما-جان اقىن اپاما قوڭىراۋ شالدىم. ۇيىندە ەكەن. ءوزىنىڭ مەكتەپتە وقۋشىلارمەن كەزدەسۋگە بارعانىن، جاقسى اسەر الىپ، كوڭىلى شالقىپ قايتقانىن ايتىپ، اقتارىلدى.

«تۇسىڭدە كورگەنىڭ، مەنى ويلاپ جۇرگەنىڭنەن عوي، اينالايىن» دەدى ارتىنشا ءوزىمدى ەركەلەتىپ. ول وتكەن جىلدىڭ كوكتەمى بولاتىن. جۋرناليستيكاعا ەندى قادام باسقان شاعىمنان جانىنا جاقىن تارتىپ، اقىلشى اپام دا، سىرلاس دوسىم دا، مۇڭداسىم دا، ءتىپتى قاجەت كەزدە قامقور كوڭىل جاناشىرىم دا بولا بىلگەن فاريزا اقىندى ءوز باسىم بولەكشە بولمىس يەسىنە، قۇبىلىسقا بالاۋشى ەم.

سوندىقتان دا، «شەكە-باسى تىرىسىپ وتىرسا»، زەكىپ، ۇرسا سالاتىن، ءتىپتى ءوزى تومسىرايىپ، رەنجىپ تۇرسا دا ىشىندەگىسىن اشىپ ايتپاي، «ەركە» مىنەزىمەن ساتىر-سۇتىر «نايزاعاي» ويناتىپ وتەتىن فاريزا اقىننان نە ىرگەمدى اۋلاق سالماي، نە ءىشى-باۋىرىنا كىرىپ كەتپەي، قالىپتى بايلانىس ورناتىپ كەلىپپىن.

استاناعا العاش كوشىپ كەلگەنىمدە جامان جاتاقحانادا تۇرىپ جاتقانىما قاراماي، بىرنەشە رەت ۇيگە كەلىپ، داستارحانىمنان ءدام تاتىپتى. ءبىزدى دە تالاي ۇيىنە شاقىرىپ، ءوز قولىمەن دايىنداعان تاعامدارىن ۇسىنىپ، قوناق قىلعان ەدى. تۇڭعىشىمىز كاۋساردىڭ تۇساۋىن كەستى. بالالارىمدى ەرتىپ بارسام، ۇنەمى ۋ-شۋىن كوتەرىپ، ماڭدايىنان يىسكەپ وتىرادى.

فاريزا اپا سوڭعى جىلداردا اۋىرىڭقىراپ ءجۇردى. ەڭ سوڭعى رەت اقىن اپامدى وتكەن جىلدىڭ ناۋرىزىندا كورىپپىن. «استانا اقشامى» گازەتىنە «فاريزا تاۋ» اتتى ماقالام جارىق كورىسىمەن باۋىرجان وماروۆ قوڭىراۋ شالعان ەدى. ماقالا وزىنە ۇناعانىن جانە فاريزا اپا دا ءوزىنىڭ وتكەن ومىرىندەگى ءبىر ەستەلىك قايتا جاڭعىرىپ، رازى بولىپ وتىرعانىن ايتىپ، گازەتتى ءوز قولىممەن اپارىپ بەرۋگە كەڭەس بەردى. «اپاي اۋىرىپ ءجۇر. قازىر تۋرا وسىلاي كوڭىلىن سەرگىتەتىن نارسەلەر قاجەت. مۇمكىندىگىڭ بولسا، قازىر اپاڭا حابارلاسىپ، بارىپ قايت» دەدى باۋىرجان اعا.

سونىمەن اپاما باردىم. ول كىسى بارا سالا ءوزىنىڭ ۇلكەن اسەردە وتىرعانىن اڭعارتتى. بۇل جولى ءدال ماقالاعا ارقاۋ بولعان فاريزا-تاۋ تۋرالى اڭگىمەلەدى. وڭتۇستىككە ساپارلاپ بارعاندا ايان نىسانالين دەگەن اقىن ءىنىسى باستاعان ازاماتتار اقىندى قاراتاۋ بوكتەرىندە، كەڭ دالادا داستارحان جايىپ، قوناق قىلعان ەكەن. سول جولى كەرەمەت اسەرلى كۇندەردىڭ بەلگىسى رەتىندە وڭتۇستىك جۇرتى اتىنان انادايدا وقشاۋ تۇرعان تاۋدى تارتۋ ەتىپ، فاريزا تاۋ اتاعىسى كەلەتىنىن ءبىلدىرىپتى.

«تاۋ اسا بيىك ەمەس. الاسا دا ەمەس. ءبىراق وزىنشە بولەك تۇر. باسقالارعا ۇقسامايدى. وزىنشە ءبىر قۇدىرەتى بار سياقتى. جۇرت ونى جەتىمتاۋ اتايدى ەكەن. مىنە، سول تاۋدى «سىزگە تارتامىز، «فاريزا تاۋ» دەپ اتايتىن بولامىز» دەدى ايان...» وسىلاي كوڭىلى ءوسىپ ەستەلىك شومعان اقىن اقىرىنداپ ورنىنان تۇردى دا، كەلەسى بولمەنى بەتكە الدى. سونداعى سورەسىنەن شاعىن عانا ءبىر كىتاپتى الىپ كەلدى. ءسويتتى دە، ءوزىنىڭ الگى تاۋعا قاراپ تەبىرەنىپ، «جەتىم تاۋ» اتتى ولەڭ جازعانىن ايتتى.

ارتىنشا:

كوپ جۇرتتىڭ ۇعىمىندا: ايعا اتتاعان

مەن جۇرگەن جانى قايراق، قايراتتى ادام.

ال، ءوزىم «جەتىم» دەگەن ءسوزدى ەستىسەم،

سول بويدا قۇزدان قۇلاپ، جايراپ قالام.

سان عاسىر شىر اينالىپ جۇمىر جەرىم،

تاپپادى جەتىمدىكتىڭ بۇگىن دە ەمىن.

جان-جاعى تۇلدىر دالا - تاۋعا قاراپ:

«جەتىمتاۋ، جەتىمتاۋ» دەپ كۇبىرلەدىم.

بۇل دەرتتى جوق مەنىڭ دە ەمدەر ءدارىم.

جانعا، راس، جانى جۇدەۋ دەم بەردى ءانىم.

تاڭداندىم تاۋلار دا شىن تاتا ما دەپ

جەردەگى جەتىمدىكتىڭ كەرمەك ءدامىن.

ماڭدايدا ەستىلمەيدى جىر دا، شۋ دا،

سوندا دا كوڭىل سوقپاس قۇر جاسۋعا.

جانىندا جەتىمتاۋدىڭ تاۋلار تۇگىل

توبە جوق سىرلاسۋعا، مۇڭداسۋعا... -

دەپ اقىن اپام وتىز جىلداي ۋاقىت بۇرىن جازىلعان «جەتىم تاۋ» اتتى ولەڭىن وقي جونەلدى. اپامنىڭ داۋىسىندا ادەتتەگىدەي ورلىك، ەركەلىك، پاڭدىق، تاكاپپارلىق بەلگىلەرىنىڭ ءبىرى دە جوق. جان-دۇنيەسىنىڭ بەلگىسىز ءبىر سىرىن اڭعارتقانداي ءالسىز عانا ءدىرىل بار ەدى.

ولەڭىن وقىپ بىتكەن سوڭ: «ماقالاعا، مىنە، وسى ولەڭدى قوسقاندا ءتىپتەن قاتىپ كەتەر ەدى» دەپ، كىتاپتىڭ بەتىن قولىنىڭ سىرتىمەن سارت ەتكىزىپ، جۇزىمە بۇرىلدى... ماعان سول ءسات «جەتىمتاۋ» اتتى ولەڭ فاريزا اقىننىڭ ەڭ ءبىر جاقسى كورەتىن ولەڭىندەي، اقىن ءوزىنىڭ جانىن سول ولەڭمەن عانا ۇقتىرعىسى كەلەتىندەي بولىپ كورىندى...

سول كۇنى كەتەرىمدە فاريزا اپام «تۇرا تۇرشى» دەپ، ىشكە ەنىپ كەتكەن. ءبىر كەزدە ۇلكەن ءبىر سۋرەت الىپ شىقتى. ارىستان باب كەسەنەسى بەينەلەنگەن ەكەن. فاريزا اپام مىقشىڭداپ ءوزى كوتەرىپ كەلدى دە، الدىما قويا بەردى: «اينالايىن، مەنىڭ ساعان دايىنداپ قويعان سىيلىعىم بولماي قالدى. مىنا سۋرەتتى ۇيىڭە ءىلىپ قوي. سەنىڭ ءبىر سۇيەنىشىڭ بولسىن!»

سودان كەيىن فاريزا اپامدى كورگەنىم جوق. ەسەسىنە، نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، تۇسىمە ءجيى ەنىپ ءجۇردى...

قاراشا ايى بولاتىن. اي-كۇنىم تاياپ، ءسابي كۇتىپ جۇرگەم. ءبىر كۇنى تاعى دا تۇسىمە فاريزا اپام كىردى. ءبىز ءبىر باقتا ءجۇر ەكەنبىز دەيمىن. فاريزا اپام «ماعان حابارلاسپاي كەتتىڭ» دەپ رەنجيتىندەي مە قالاي. بۇرىلىپ قارامايدى. الدىما ءتۇسىپ كەتىپ بارادى. ءبىر ساتتە جاعدايدى تۇسىندىرگەن سىڭايلىمىن. ەكەۋمىز قايتادان بۇرىنعىداي سويلەسىپ كەتتىك. ول كىسى نامازعا دايىندالعانداي دارەت الىپ جاتىر. ال مەن قۇمانمەن قولىنا سۋ قۇيىپ تۇرمىن...

اپامنىڭ اۋىرىپ جۇرگەنىن ەستىپ، سىرتتاي تىلەۋىن تىلەسەم دە، مازاسىن المايىن دەپ حابارلاسپاي جۇرگەم.

اراعا كۇن سالىپ، اقىرى قوڭىراۋ شالدىم. بۇل جولى دا تۇتقا كوتەرىلمەدى. امالسىز تەلەفونمەن حابارلاما جازدىم. فاريزا اپامدى ساعىنعانىمدى، تاعى دا تۇسىمدە كورگەنىمدى، تۇسىمدە قولىنا سۋ قۇيىپ تۇرعانىمدى، تىلەكتەس قىزدارىنىڭ ءبىرى ەكەنىمدى جەتكىزۋىن ءوتىندىم جانىنداعىلاردان.

ءبىر كۇن وتكەندە جاۋاپ حات كەلدى.

«ءنازيرا. حاتىڭدى الدىم. راحمەت! مەن ەكى اي بولدى، اۋرۋحانادا جاتىرمىن. فاريزا اپاڭ» دەپتى ول حاتتا...

P.S. بالام قىرقىنان شىققان سوڭ اپاما بارام دەپ جۇرگەن ەدىم. كەنەتتەن قايعىلى حابار جەتتى. فاريزا اپام دۇنيە سالىپتى. نەتكەن وكىنىش!

...اقىن اپام جەتىمتاۋمەن سىرلاسقانداي بولىپ ەدى. ءوزىن دە جەتىمتاۋعا ۇقساتقان. سول تاۋعا ولەڭ ارناعانى دا، سول ولەڭىنىڭ ماقالامەن بىرگە جاڭعىرىپ، جاريالانعانىن تىلەگەنى دە سوندىقتان.

ءبىراق، جەتىمتاۋ تاعى دا جەتىمسىرەپ قالدى ەمەس پە!

فاريزا اپامنىڭ «جەتىمتاۋ» اتتى ولەڭىن وقىپ وتىرعانداعى دىرىلدەگەن داۋىسى قۇلاعىمدا قالىپ قويىپتى. ەندى ول ماڭگى ساقتالاتىن شىعار.

جانىڭىز ءجانناتتا بولسىن، جان اپا، فاريزا اپا!

ءنازيرا بايىربەك، «دارىن» مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعىنىڭ يەگەرى، جازۋشى- جۋرناليست

2014-جىل