بەلدەسۋگە ۇيىرسەك ەل
جاپونيادا بەلدەسۋ ونەرىنىڭ ءتۇر-ءتۇرى بار. سولاردىڭ ىشىندە دزيۋدونىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. وليمپيادا ويىندارىنا كىرەتىن سپورتتىڭ ىشىندەگى ەڭ كەڭ تاراعان ءتۇرى. بۇگىندە بۇكىل الەمدە دزيۋدومەن اينالىساتىن 20 ميلليون سپورتشى بار بولسا، ونىڭ 8 ميلليونى جاپون ەكەن.
ۇلتتىق ءونىمىن الەمدىك سپورتقا اينالدىرعان نيپپونداردىڭ (جاپوندار وزدەرىن وسىلاي اتايدى. - اۆتور) الەمدىك ارەناداعى جۇلدەلەرى دە شاش ەتەكتەن.
دزيۋدو XIX عاسىردا پايدا بولدى. ونىڭ نەگىزىن دزيگورو كانو ەسىمدى سپورت شەبەرى سالعان ەدى. كانو العاشقىدا جاپونيادا كەڭ تاراعان دجيۋ-دجيتسۋمەن اينالىستى. 1882 - جىلى اقپان ايىندا كانو ءوزىنىڭ جەكە ۇيىرمەسىن اشتى. باستاپقىدا ونىڭ 9 شاكىرتى مەن 12 تاتامي سىياتىنداي عانا جاتتىعۋ زالى بار ەدى. توكيو پوليسياسى جىل سايىن دجيۋ-دجيتسۋ مەكتەپتەرىنىڭ شاكىرتتەرىن جيناپ، جارىس وتكىزەتىن. 88-1885 - جىلدارى كانونىڭ شاكىرتتەرى تۋرنير جەڭىمپازى اتاندى. نيپپوندار ەلىندە جاڭا جەكپە-جەك تۇرىنە قىزىعۋشىلىقتار كۇن ساناپ ارتا بەردى. 1907 - جىلى كەندومەن بىرگە دزيۋدو دا جالپى ورتا مەكتەپتەردە نەگىزگى ءپان رەتىندە ەنگىزىلدى.
كانو ولە-ولگەنشە «جۇمساق جولدى»، ياعني دزيۋدونى ناسيحاتتاۋمەن ءوتتى. ەڭ قىزىعى، ول ەشقانداي «داننىڭ» يەسى اتانباعان. ويتكەنى داندى ءوزى تابىستايتىن. ونىڭ مەكتەبى بۇگىندە «كودوكان» دەپ اتالادى. حالىقارالىق دزيۋدو فەدەراسياسىنان ايىرماشىلىعى، «كودوكان» مەكتەبىندە جەكە باستى قورعاۋعا ارنالعان سپورتتىق ەمەس ادىستەر مەن پالسافالىق نەگىزدەردى دە ۇيرەتەدى. سونىمەن قاتار، «كودوكان» دزيۋدوشىلارعا دان دارەجەسىن تابىستايدى. بۇكىل دزيۋدو تاريحىندا جاپون مەكتەبىنىڭ نۇسقاسى بويىنشا ەڭ جوعارى ناتيجە 10 دانعا يە بولعان 15 اق سپورتشى بار. ولاردىڭ ءبارى - جاپون سپورتشىلارى. باستاپقى ون ەكى بالۋانعا 10 دان 1935-1984 - جىلدار ارالىعىندا بەرىلسە، قالعان ۇشەۋىنە 2006 - جىلى تابىس ەتىلدى.
قازىرگى تاڭدا «كودوكان» مويىنداعان 10 دان يەگەرلەرىنىڭ اراسىنداعى كوزى ءتىرىسى سول ءۇش بالۋان. حالىقارالىق دزيۋدو فەدەراسياسى بۇلاردان بولەك 3 سپورتشىعا ەڭ بيىك دارەجەنى تابىس ەتكەن-دى. ءبىراق، جاپونيالىق مەكتەپ ولاردى مويىنداعان جوق.
دزيۋدومەن اينالىسقان العاشقى شەتەلدىكتەر اعايىندى يستلەيكتەر ەدى. XX عاسىردىڭ باسىندا ا ق ش، فرانسيا، ۇلى بريتانيا ەلدەرىندە جاڭا جەكپە-جەككە قىزىعۋشىلار پايدا بولدى. العاشقى الەم چەمپيوناتى 1956 - جىلى توكيودا ءوتتى. ۇلتتىق سپورتى بولعاندىقتان شىعار، باستاپقى بىرىنشىلىكتە تەك جاپون بالۋاندارى جەڭىسكە جەتىپ جۇرگەن-دى. تەك 1961 - جىلى عانا گوللانديالىق انتون گەسينك اسا اۋىر سالماقتا چەمپيون اتاندى. ءۇش جىلدان كەيىن توكيودا (1964 ج.) دزيۋدو وليمپيادا ويىندارى قاتارىنا ەنگىزىلدى.
تۇڭعىش بەلدەسۋ ءتورت سالماق بويىنشا وتكەن. ۇشەۋىندە جاپوندار جەڭىسكە جەتسە، انتون گەسينك ءتورتىنشى التىندى قورجىنىنا باستى.
ودان كەيىنگى وليمپيادا ويىندارىندا جاپونيالىق بالۋاندار التىن مەدالدى توپىرلاتىپ الۋمەن بولدى. تەك ماسكەۋ وليمپياداسى(1980 ج.) كەزىندە عانا جاپونيا ساياسي جاعدايعا بايلانىستى جارىستان شەت قالدى. كەلەسى، لوس-اندجەلەستەگى (1984 ج.) ويىندار كەزىندە ءتورت التىندى يەلەندى. ەسەسىنە سەۋل وليمپياداسىندا (1988 ج.) نيپپونداردىڭ جولى بولمادى. نەبارى ءبىر التىن، ءۇش كۇمىس مەدال العان جاپوندار كوماندالىق ەسەپتە ءۇشىنشى ورىندى مىسە تۇتتى. قالعان باسەكەدە «كۇنشىعىس ەلىنىڭ» سپورتشىلارى ولجاسىز ورالعان ەمەس. لوندوندا (2012 ج.) عانا جاپون سپورتشىلارى ساتسىزدىككە ۇشىرادى. ونىڭ وزىندە 1 التىن جانە ءۇش-ۇشتەن كۇمىس پەن قولا جۇلدەگە قول جەتكىزدى. جاپون دزيۋدوشىلارى افينىدا (2004 ج.) شىرقاۋ شەگىنە شىقتى. سەگىز بالۋان وليمپ شىڭىن باعىندىرسا، ەكەۋى كۇمىس مەدالدىڭ يەسى اتاندى.
دزيۋدودا كانودان بولەك ەسىمى جانكۇيەر جادىندا جاتتالعان سپورتشىلار جەتەرلىك. تاداحيرو نومۋرا - دزيۋدودان وليمپ شىڭىن ءۇش رەت باعىندىرعان تۇڭعىش ءارى جالعىز بالۋان. اتلانتا، سيدنەي، افينى وليمپيادالارىندا نومۋرا ءوزىنىڭ ۇزدىك ەكەنىن دالەلدەدى. تاداحيرونىڭ باستاپقىدا ەشكىم جۇلدە كۇتپەگەن ەدى. ال افينىداعى اقتىق كەزەڭ تاداحيرونىڭ بەنەفيسى بولدى. ول فينالدا كورەيالىق قارسىلاسىن 14 سەكۋندقا جەتكىزبەي، يپپون ادىسىنە سالىپ تازا جەڭدى.
تاحاديرو - 1972 - جىلعى وليمپيادا جەڭىمپازى توەكادزۋ نومۋرانىڭ نەمەرە ءىنىسى.
بەس وليمپيادا ويىنىندا جۇلدەگەر اتانۋ 20 جىل بويى سپورتتىق بابىندا بولۋدى بىلدىرەدى ەمەس پە؟! رەكا تاني بۇل بيىكتى باعىندىرعان بىردەن-ءبىر دزيۋدوشى. سونداي-اق، الەم بىرىنشىلىگىندە 7 مارتە توپ جارعان جالعىز بالۋان قىز. 46 كەلىدە سىنعا تۇسكەن رەكا تاني 1992 - جىلى بارسەلونادا، 1996 - جىلى اتلانتادا كۇمىس جۇلدەگە قول جەتكىزدى. كەلەسى ەكى وليمپيادادا التىننان القا تاعىنسا، بەيجىڭدەگى (2008 ج.) ويىندا قولا جۇلدەگەر اتاندى. قۇرتاقانداي قىزدىڭ جەتىستىگىن ساناي بەرسەڭ تاۋسىلمايدى. اتلانتا وليمپياداسىنىڭ (1996 ج.) اقتىق سىنىندا كورەيالىق سپورتشىعا ەسە جىبەرگەن ول، ءوزىنىڭ 84 جەكپە-جەكتەگى جەڭىستى سەرياسىن ءۇزىپ الدى. ەسەسىنە ودان كەيىنگى 12 جىل بويى بىردە-بىر رەت جەڭىلگەن ەمەس. تەك بەيجىڭدەگى (2008 ج.) جارتىلاي فينالدا رۋمىن الينا دۋمۋترۋدان ۇتىلدى.
ول - ەرلەر مەن ايەلدەر اراسىنداعى ەڭ جاس الەم چەمپيونى اتانعان بولاتىن. 1993 - جىلى گاميلتوندا وتكەن الەم بىرىنشىلىگىندە رەكا تاني 18 جاستان ءبىر اي عانا اسقان ەدى. ال حيتوسي سايتونىڭ جاپون دزيۋدوسىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى ۇشان-تەڭىز. سايتو - لوس-اندجەلەس(1984 ج.) پەن سەۋل(1988 ج.) وليمپياداسىنىڭ جەڭىمپازى. جوعارىداعىلاردان بولەك، ماساە ۋەنو مەن ايۋمي تانيموتو ەكى مارتە وليمپ شىڭىنا شىقتى.
جالپى العاندا، جاپون دزيۋدوشىلارى 10 رەت وليمپيادا ويىندارىنا قاتىسىپ، 72 جۇلدەنى قورجىنىنا سالعان. ونىڭ 36 سى التىن، 18 ى كۇمىس، 18 ى قولا مەدال. ال جاپونيا بۇكىل تاريحىندا بايراقتى باسەكەنىڭ 130 التىنىن جەڭىپ العانىن ەسكەرسەك، دزيۋدو نيپپوندار ەلىندە №1 سپورت ءتۇرى ەكەنىنە ەشكىم داۋلاسپايدى. ەڭ باستى قارسىلاسى دەگەن فرانسيانىڭ 10 عانا التىنى بار. ال ازيا ويىندارىندا جاپونداردىڭ الدىنا تۇسەتىن ەشكىم جوق. ولار 41 التىن، 30 كۇمىس، 24 قولا مەدالمەن جەكە-دارا كوش باستاپ كەلەدى.
جاپونيانىڭ ءبىر سپورت تۇرىنەن تولاعاي تابىسقا جەتۋىنىڭ بىرنەشە سەبەبى بار. دزيۋدو - ۇلتتىق سپورت ءتۇرى. ەڭبەكتەگەن بالادان ەڭكەيگەن قارتقا دەيىن تاتاميگە قۇمار. 8 ميلليون ادامنىڭ تەك دزيۋدومەن كاسىبي اينالىساتىندىعى تالايدان حابار بەرەدى ەمەس پە؟! ونىڭ ۇستىنە، دزيۋدو جاپون مەكتەپتەرىندە نەگىزگى ءپاننىڭ ءبىرى رەتىندە ەنگىزىلگەن. ۇلتتىق سپورتىن وسىلاي ۇلىقتاماعاندا دزيۋدو كوپ جەكپە-جەكتىڭ اراسىنان سۋىرىلىپ شىعىپ، الەم بويىنشا اينالىساتىن ادامداردىڭ سانى جونىنەن ءۇشىنشى ورىنعا شىعار ما ەدى؟! تاتامي تورىندەگى نيپپوندار ۇستەمدىگىنىڭ سەبەبى وسىندا جاتىر.
دەرەككوز: «نۇر استانا» گازەتى. 2013 .
