ات قويۋ ءداستۇرىمىز اسىل ەدى

استانا. قازاقپارات - وسى كۇنى نارەستەنىڭ ازان شاقىرىپ اتىن قوياردا كوپ جاعدايدا ترەندكە قارايتىن بولدى. سول تۇستاعى قانداي ەسىمدەر ساندە بولسا، جاپاتارماعاي سولاي اتايدى. بۇرىن اۋلەتتىڭ جاسى ۇلكەندەرىنە قارايتىن. ولار ءسابي دۇنيەگە كەلمەس بۇرىن عايىپتان ايان الىپ، توعىز اي سول پەرزەنتتىڭ كەلۋىن كۇتەتىن. ودان قالدى وتباسىنداعى اتالماي كەتكەن، ۇمىتىلىپ بارا جاتقان ءوز بابالارىنىڭ ەسىمىن ەسكە الىپ، دۇنيە ەسىگىن اشقان ءسابيدى سولاي اتايتىن. بالاعا اۋىر بولماسىن دەپ «بەك»، «جان»، تاعى باسقا جۇرناق قوساتىن.

ۇلتىمىزدىڭ اردا تۋعان تۇلعالارىنىڭ ەسىمىمەن دە اتاۋ ابەس ەمەس-تى. ال قازىرگى اتا-انالاردىڭ تالعامىن تۇسىنبەدىك. بالالارىن «بيلل-كلينتون»، «ايتۋعان استانا ەليزابەت»، «اقمونشاك مونتسەررات»، «اللاھ-بەردى» ، «ياسير-ارافات»، «ۇلباقىتكەلسىن»، «ءتاتتى-ارۋ» دەپ اتاۋدى ايىپ كورمەيدى ەكەن. «تاراز»، «ساۋران»، «سايران»، «ورال»، «تۇركىستان»، «وتىرار»، «سىعاناق» ەسىمدەرى دە قۇلاققا وعاش ەستىلەدى. مۇمكىن بۇرىن دا كەزدەسەتىن سايران مەن ورال سياقتى، تۇركىستان مەن وتىرارعا دا قۇلاعىمىز ۇيرەنەر. تەك بالا وسە كەلە نامىستانباسا بولدى دا. «مادەنيەت»، «ونەر»، «ءبىلىم»، «دوستىق»، «وركەنيەت»، «تاريح»، «شابىت» ەسىمدى بالاقانداردىڭ ءوسىپ كەلە جاتقانىن كورىپ، وسى اتتى تاڭداعانداردىڭ كىسى ەسىمىن قويۋداعى مادەنيەتىنىڭ اسا جوعارى ەمەس ەكەندەي.

مۇنى قويشى، قازىر تۋعان بالانى ادامزاتتىڭ اسىل ءتاجىنىڭ جانە ونىڭ اۋلەتى مەن ساحابالارىنىڭ ەسىمى كوش باستاپ تۇر. بۇل رەتتە مىنا وقيعانى ەسكە سالايىق. شىن اتى كاسسيۋس مارسەللۋس كلەيدىڭ «مۇحاممەد ءالي» اتاۋى اتاقتى بوكسشىنىڭ يسلام ءدىنىن قابىلداۋىمەن تاڭدالعان دەيدى. بوكسشى لوس-اندجەلەستەگى «جۇلدىزدار اللەياسىنا» مۇحاممەد ءالي اتى جازىلعان تاستاقتانى جەرگە توسەۋگە قارسى بولىپ، ونى جاقتاۋىنا جاپسىرعان ەكەن. بارشا مۇسىلمان قادىر تۇتاتىن ەسىمنىڭ كىسى اياعىندا تاپتالىپ جاتپاۋىن ويلاعان ەسىل ەر دەيسىڭ.

مۇنداي ءداستۇر ءوز قازاعىمىزدا دا بار. وكىنىشكە قاراي، قاسيەتتى ەسىمنىڭ دە كيەسى كەتىپ بارادى. بۇرىن بالامىزعا اۋىرلىق بولماسىن دەپ، الايدا يسلام قۇندىلىعىنان دا الىس كەتپەي، قازاقشا مانەرمەن مۇحامبەت، مۇحامەديار، ماحامبەت، مامبەت، بەكمۇحاممەد، نۇرمۇحاممەد، ورازمۇحاممەد، قاجىمۇحاممەد، تاعىسىن تاعى ەسىمدەرمەن اتاپ، جۇرەگىندە مۇحاممەد پايعامبارىمىزدى (س. ع. س.) ەسكە الاتىن، وسىلايشا ۇلى تۇلعاعا سۇيىسپەنشىلىگىن بىلدىرەتىن. ءتىپتى پايعامبارلارىمىزدىڭ اتى قويىلعان كۇندە دە ونى قىسقارتىپ، يبراھيمدى اباي، ءىبىش دەپ تىلگە جەڭىلدەتەتىن. مۇحاممەد مۇحان بولاتىن. ءتىپتى اتاقتى اقىن شورتانبايدىڭ شىن اتى «ءالي مۇحاممەد» بولعاندا دا تاڭعالدىق. راسىندا، پەندە بولعان سوڭ ادام بالاسىنا قاراتىلىپ ءارتۇرلى ءسوز ايتىلادى. بىرەسە اشۋمەن، بىرەسە ەركەلەتىپ دەگەندەي. سوندايدا ۇلىق ەسىمنىڭ قادىرىن كەتىرمەيىك دەگەن پيعىلدان تۋىنداسا كەرەك.

قاسيەتتى اۋلەتكە حالىقتىڭ قۇرمەتى ەرەكشە. ايمان - قىزدىڭ ەسىمى. قازاقتىڭ اتى-اق. ونىڭ پايعامباردىڭ تاربيەشىسى بولعان ۋمم ايمان دەگەن اتتاسى بولعانىن كوبى بىلە بەرمەيدى. ۇرقيا دا قازاقتىڭ ادەمى ەسىمى پايعامبارىمىزدىڭ قىزدارىنىڭ ءبىرى رۋكيامەن ۇندەس كەلەتىنىن ەسكەرمەيمىز. ءاسيا، ءامينا، پاتىما، ۇممىگۇلسىم، ايشا ءيىسى مۇسىلماندارعا وسى اۋلەت ارقىلى تانىمال بولدى. ەندى وسى ەسىمدەردىڭ ايتىلۋى مەن جازىلۋىن وزگەرتىپ، شۇبارلاندىرىپ جىبەردى.

قازاقتىڭ تاعى ءبىر ءداستۇرىن ايتا كەتەيىن. ەگەر تانىس ادامنىڭ ەسىمىمەن ءوزىنىڭ بالاسىن اتاعىسى كەلسە، ات سۇرايتىن جولى بار. ونداعىسى سول ادامعا ۇقساسىن دەپ ىرىمداسا كەرەك. رۇقساتسىز المايمىن دەگەن يباسى دا. مۇنىڭ كوبى ۇمىتىلىپ جاتىر. حالقىمىزدىڭ ات قويۋ ءداستۇرى، جولى، ۇستانىمدارىن ۇمىتپاي، سونىڭ جولىمەن ەسىمىن قويسا، اتىنا لايىق ازامات بولىپ، ادام اتاۋىن جوعارى الىپ جۇرمەس پە ەدى… وكىنىشكە قاراي، كيەسى كەتىپ بارا جاتقان قاسيەتىمىزدىڭ ءبىرى وسى نارەستەگە ات قويۋ دەپ ايتا الامىز.

ايگۇل ۋايسوۆا

astana-akshamy.kz