اسكەري الەۋەت: بەس ساتىعا جوعارىلادى

استانا. KAZINFORM - جۋىردا الەمدەگى 145 ەلدىڭ اسكەري كۇش-قۋاتىن باعالاۋدا نەگىزگى قۇرال بولىپ كەلە جاتقان Global Firepower (GFP) يندەكسىنىڭ 2024-جىلعى جاڭا رەيتينگى جاريالاندى.

مۇندا ءار ەلدىڭ اسكەر سانى، اسكەري تەحنيكاسى، ەكونوميكالىق تۇراقتىلىعى، رەسۋرستارعا قولجەتىمدىلىگى مەن ستراتەگيالىق گەوگرافيالىق ورنالاسۋى سىندى 60 تان استام پارامەترى ەسەپكە الىنعان.

اسكەري كۇش-قۋاتتىڭ سانى عانا ەمەس، ساپاسى جاعىنان دا اسپەكتىلەرىن نەگىزگە الاتىن GFP يندەكسى قورعانىس سالاسىنداعى عالامدىق وزگەرىستەر مەن ۇردىستەردىڭ ماڭىزدى كورسەتكىشى سانالادى. مۇندا تەك يادرولىق ارسەنال عانا ەسەپكە الىنبايدى. ەندەشە، بيىلعى رەيتينگتىڭ ءوز ەلىمىزگە قاتىستى تۇستارى مەن باسقا دا قىزىقتى كورسەتكىشتەرىنە نازار سالىپ كورسەك.

كوش باسىندا كىمدەر تۇر؟

GFP رەيتينگى بويىنشا بيىل دا الەمنىڭ ماڭدايالدى ارمياسى ا ق ش- تىڭ قولىندا. ونىڭ قۇرامىندا 92 ەسكادرالىق ميناتاسۋشى، 11 اۆياتاسىمالداعىش بار، سونداي-اق 886 ميلليارد دوللاردى قۇرايتىن اسكەري بيۋجەتى جاعىنان دا كوش باسىندا تۇر.

ال ەكىنشى جانە ءۇشىنشى تۇعىرعا سايكەسىنشە رەسەي مەن قىتاي ورنالاسقان. بۇل مەملەكەتتەر قۋاتتى قۇرلىق جانە اۋە كۇشتەرىمەن تانىمال. ءتورتىنشى ورىنعا ءۇندىستاننىڭ اسكەرى جايعاسىپتى. ول «Make in India» باعدارلاماسى اياسىندا ءوزىنىڭ اسكەري تەحنولوگيالارىن جاڭعىرتۋ ارقاسىندا ۇزدىكتەر قاتارىنا ەنىپ وتىر.

دامىعان اسكەري-تەڭىز فلوتى مەن زاماناۋي اۆياتسياعا يە وڭتۇستىك كورەيا باستاپقى بەستىكتى تۇيىندەپتى. ال قازىرگى تاڭدا ۇزاققا سوزىلعان اسكەري قاقتىعىس الاڭىنا اينالعان ۋكراينا 18-ورىننان كورىنگەن. باتىس ەلدەرىنىڭ كومەكتەسۋىنە قاراماستان، ۋكراينانىڭ تومەنگى ورىندا تۇرۋىنا سوعىس سالدارىنان رەسۋرستارى مەن تەحنيكاسىنىڭ ازايۋى، ينفراقۇرىلىمىنىڭ قيراپ، ەكونوميكالىق قيىندىقتارعا ۇشىراۋى سەبەپ بولسا كەرەك.

ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ قاۋقارى قانداي؟

Global Firepower 2024 رەيتينگىنەن ءبىز ءۇشىن ءبىر جاقسى جاڭالىقتى كورەمىز. بيىل ءبىزدىڭ اسكەري قۋاتىمىز 5 ساتىعا جوعارىلاپ، 58-ورىنعا تۇراقتادىق. وتكەن جىلى 63-ورىندا ەدىك. وسىنىڭ ارقاسىندا قازاق ەلى ورتالىق ازيادا كوش باسىنا شىعىپ وتىر. مۇنداي جەتىستىككە ەلىمىزدە جۇرگىزىلىپ جاتقان ءبىرقاتار كەڭ كولەمدى شارا سەبەپ بولعان.

اتاپ ايتقاندا، بىرىنشىدەن، قازىر ءبىز قارۋلى كۇشتەرىمىز قاتارىندا دۇركىندەتىپ اتاتىن رەاكتيۆتى جۇيەلەر (د ا ر ج) مەن وزدىگىنەن جۇرەتىن ارتيللەريانى كوبەيتىپ، اسكەري تەحنيكامىزدى بەلسەندى تۇردە جاڭعىرتىپ جاتىرمىز. سونىڭ ارقاسىندا دارج سانى جاعىنان (407 بىرلىك) الەمدە 17- ءشى، ال وزدىگىنەن جۇرەتىن ارتيللەريا سانى بويىنشا 21-ورىندا تۇرمىز. بۇل ۇرىس دالاسىندا ۇلكەن باسىمدىق بەرەتىن قۋاتتى كۇش.

ەكىنشىدەن، ءبىز تەلەگەي تەڭىز رەسۋرستىق بازاعا يە مەملەكەتپىز جانە 2,7 ميلليون شارشى شاقىرىمدى قۇرايتىن اۋماعىمىز جاعىنان الەمدە 9-ورىندامىز. جەردىڭ ۇلكەندىگى - ستراتەگيالىق ارتىقشىلىق! وعان قوسا، مۇناي مەن كومىر سەكىلدى ۇلان-عايىر تابيعي رەسۋرستارىمىز ەكونوميكالىق تۇراقتىلىقتى قولداۋ مەن قورعانىس ونەركاسىبىن تۇراقتى قارجىلاندىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

سونداي-اق ءبىز قازىر اۆياتسيا مەن كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا قوماقتى قارجى جۇمساپ كەلەمىز. 1,5 ميلليارد دوللاردى قۇرايتىن قورعانىسقا باعىتتالعان اسكەري بيۋجەتتىڭ ارقاسىندا تۇراقتى تۇردە وقۋ-جاتتىعۋلار وتكىزىپ، قارۋ-جاراعىمىزدى جاڭارتىپ وتىرۋعا مۇمكىندىك بار.

GFP ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ارتىقشىلىقتارى قاتارىندا ەكونوميكالىق الەۋەتىمىزدى، اسكەردى جاڭعىرتۋ باعىتىندا قولعا العان جۇمىستارىمىزدى، سونداي-اق ىشكى دامىعان قورعانىس ونەركاسىبىمىزدى اتاپ ايتقان. شىنىندا قازىرگى تاڭدا ءبىز ءوز ەلىمىزدە اسكەري تەحنيكالاردى جاساپ شىعارىپ، يمپورتقا تاۋەلدىلىكتەن بىرتىندەپ ارىلىپ كەلە جاتىرمىز.

ال ءالسىز تۇستارىمىز رەتىندە حالىق سانىنىڭ ازدىعىن، سونىمەن بىرگە ءالى دە بولسا يمپورتقا تاۋەلدى ەكەنىمىزدى كورسەتكەن.

ورتالىق ازيادا بىزدەن كەيىنگى ەكىنشى ورىندا وزبەكستاننىڭ قارۋلى كۇشتەرى تۇر. قۇرلىق اسكەر سانىنىڭ كوپتىگىنە قاراماستان، بۇل ەل بيىل 65-ورىنعا تومەندەگەن. بۇعان اسكەري تەحنيكاسىن جاڭعىرتۋداعى كەمشىلىكتەر، اسكەري ونەركاسىپتى دامىتۋعا سالىناتىن ينۆەستيتسيانىڭ ازدىعى، سونداي-اق اسكەري-تەڭىز كۇشتەرىنىڭ بولماۋى سەبەپ. وزبەك ارمياسى ايماقتاعى ءىرى كۇشتەردىڭ ءبىرى بولعانىنا قاراماستان، تەحنيكاسىن ۋاقىت تالابىنا ساي جاڭعىرتىپ وتىرماسا، ونىڭ جاۋىنگەرلىك قابىلەتى تومەندەي بەرەدى.

GFP وزبەكستاننىڭ ارتىقشىلىقتارى رەتىندە اسكەر سانىنىڭ كوپتىگى مەن گەوگرافيالىق ورنالاسۋىن اتاسا، ءالسىز تۇستارى رەتىندە، جوعارىدا ايتقانداي، مودەرنيزاتسيانىڭ جوقتىعىن، تابيعي رەسۋرستارىنىڭ شەكتەۋلى ەكەنىن كورسەتكەن.

نەيتراليتەت ساياساتىن ۇستانىپ وتىرعان تۇرىكمەنستان حالىقارالىق اسكەري اليانستاردان وقشاۋلانعان مەملەكەت بولعاندىقتان، اتالعان رەيتينگتە بار بولعانى 86-ورىننان كورىنىپتى. الەمدەگى ەڭ ءىرى تابيعي گاز قورىنا يە ەلدىڭ ءوز اسكەرىن ۋاقىت تالابىنا ساي جاڭعىرتۋعا مۇمكىندىگى زور. الايدا بۇل باعىتتاعى ارەكەتسىزدىگى مەن حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتان باس تارتۋى ونىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ دامۋىن تەجەپ وتىر.

ورتالىق ازيانىڭ ەكونوميكالىق دامۋ تۇرعىسىنان سوڭعى 4 جانە 5-ورىنداردا تۇرعان قىرعىزستان مەن تاجىكستان GFP رەيتينگىندە سايكەسىنشە 94 جانە 107-ورىندا تۇر. بۇل ەكى مەملەكەت تە تاۋلى ايماقتا ورنالاسقاندىقتان، تابيعي قورعانىسقا يە. ويتكەنى تاۋلى جەرگە جاۋ اسكەرىنىڭ باسىپ كىرۋى قيىن. دەگەنمەن ولاردىڭ ەكونوميكالىق جاعىنان السىزدىگى مەن ساياسي تۇراقسىزدىعى قورعانىس سالاسىنا قارجى قۇيۋعا كەدەرگى بولىپ وتىر.

اۋعانستانمەن شەكتەسىپ جاتقان تاجىكستاننىڭ ايرىقشا گەوستراتەگيالىق جاعدايى نازار اۋدارتادى. ءبىراق بۇل ەل سىرتقى كومەككە، اسىرەسە رەسەي تاراپىنان بەرىلەتىن كومەككە تاۋەلدى، سوندىقتان ءوزىنىڭ اسكەري مۇمكىندىگى شەكتەۋلى.

ەكى مەملەكەت تە ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى شارت ۇيىمىنا مۇشە. سونىڭ ارقاسىندا ءاردايىم اسكەري قولداۋعا يە.

زامان تالابىنا ساي جاڭعىرعان ارميا

Global Firepower 2024 رەيتينگى كوپتەگەن ەلدىڭ ءدال قازىرگى ۋاقىتتاعى اسكەري كۇش-قۋاتىن كورسەتىپ قانا قويمايدى، سونىمەن قاتار قورعانىس الەۋەتىن قولداۋ مەن دامىتۋ ءۇشىن ەكونوميكالىق تۇراقتىلىق، تەحنولوگيالىق پروگرەسس پەن حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ ءرولى دە ماڭىزدى ەكەنىن پاش ەتەدى. ورتالىق ازيا ايماعىندا ءبىزدىڭ ەلىمىز اسكەري رەسۋرستارىن ارتتىرۋ مەن ارمياسىنىڭ بولاشاعىنا ينۆەستيتسيا جاساۋ جاعىنان وزگە ەلدەردەن وزىق تۇر. قۇدايى كورشىلەرىمىز ءتۇرلى سىن-قاتەرلەرمەن بەتپە-بەت كەلىپ جاتقاندا، ءبىز تۇراقتى ساياسي ۇستانىمىمىز بەن قورعانىس سالاسىندا جۇرگىزىپ جاتقان يگى ىستەرىمىزدىڭ ارقاسىندا ايماقتاعى كوشباسىلىق ورنىمىزدى نىعايتىپ، عالامدىق قاۋىپسىزدىكتىڭ ءتۇرلى تاۋەكەلدەرىنە جاۋاپ بەرەتىن كۇش-قۋاتىمىزدى قامداپ كەلەمىز.

جۋىردا اسكەري قىزمەتشىلەردى كونستيتۋتسيا كۇنىمەن قۇتتىقتاعان قورعانىس ءمينيسترى، گەنەرال-پولكوۆنيك رۋسلان جاقسىلىقوۆ قازاق ارمياسىنىڭ بۇگىنگى كۇش-قۋاتى جايىندا ايتا كەلە: «ەل پرەزيدەنتى - قارۋلى كۇشتەردىڭ جوعارعى باس قولباسشىسى قاسىم- جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆ جوعارى حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي كەلەتىن زاماناۋي جانە كاسىبي ارميا قۇرۋعا بار كۇش- جىگەردى باعىتتاپ جاتىر. بۇگىندە قارۋلى كۇشتەر زاماناۋي تەحنيكامەن، ونىڭ ىشىندە وتاندىق قورعانىس ونەركاسىپ كەشەنى ونىمدەرىمەن دە جاراقتاندىرىلىپ كەلەدى. باسقارۋ جۇيەسىنە جاڭا تەحنولوگيالار مەن باسقارۋدىڭ جاڭا جۇيەلەرى بەلسەندى تۇردە ەنگىزىلىپ جاتىر. اسكەردى دايارلاۋدىڭ قارقىنى مەن ساپاسى ارتىپ كەلەدى. قازاقستان جاۋىنگەرلەرى حالىقارالىق وقۋ-جاتتىعۋلار مەن جارىستاردا جوعارى كاسىبي دەڭگەيىن كورسەتىپ ءجۇر»، دەگەن بولاتىن.

ايتا كەتسەك، قازىر ەلىمىزدە بىرنەشە اسكەري وقۋ ورنى جۇمىس ىستەيدى. بۇل ارتىقشىلىق ءتۇرلى سالاعا بولىنەتىن اسكەري قىزمەتشىلەرىمىزدى ەندى تەك شەتەلدە عانا وقىتپاي، ءوز ەلىمىزدە دە دايارلاپ شىعارۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. ەلىمىزدىڭ بىرنەشە قالاسىنان ورىن تەپكەن بۇل وقۋ ورىندارىندا تەك بولاشاق قازاق وفيتسەرلەرى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار كورشىلەس مەملەكەتتەردىڭ جاستارى دا ءبىلىم الىپ جاتىر.