الماتىدا احمەت بايتۇرسىن ۇلى مەن مۇحتار اۋەزوۆتى ۇلىقتاعان كونفەرەنسيا ءوتتى

الماتى. قازاقپارات - بۇگىن الماتى قالاسىندا حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى «ۇلىلار ۇندەستىگى» اتتى حالىقارالىق كونفەرەنسيا وتكىزدى.

اتالعان شارا ۇلت ۇستازى ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ تۋعانىنا 150 جىل، زاڭعار جازۋشى م. اۋەزوۆتىڭ تۋعانىنا 125 جىل تولۋىنا وراي ۇيىمداستىرىلىپ وتىر. ۇلتتىق كىتاپحانا عيماراتىندا وتكەن القالى جيىنعا حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى دارحان قىدىرالى، الماتى قالاسىنىڭ اكىمىنىڭ ورىنباسارى ارمان قىرىقبايەۆ، بەلگىلى قوعام قايراتكەرى مۇرات اۋەزوۆ، ق ر ۇ ع ا پرەزيدەنتى مۇرات جۇرىنوۆ، ت م ۇ اقساقالدار كەڭەسىنەن مۇشەسى يكرام ادىربەكوۆ، م. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى كەنجەحان ماتىجانوۆ، ق ر ۇ ع ا اكادەميگى مامبەت قويگەلديەۆ، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى سماعۇل ەلۋباي، سونداي-اق زيالى قاۋىم وكىلدەرى مەن تانىمال عالىمدار قاتىستى.

تاعىلىمدى شارا اياسىندا، الاش قايراتكەرلەرى، ا. بايتۇرسىن ۇلى جانە م. اۋەزوۆكە ارنالعان ارنايى كورمە ۇيىمداستىرىلدى.

باسقوسۋدى اكادەميا باسشىسى دارحان قىدىرالى جۇرگىزىپ وتىردى. القالى جيىن اياسىندا قوس بىردەي تۇرعىرلى تۇلعانىڭ مەرەيتويىنا وراي حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى ازىرلەپ جارىققا شىعارعان ءبىرقاتار ەڭبەكتەردىڭ تانىستىرۋ ءراسىمى ءوتتى.

اتاپ ايتقاندا، تۇركى اكادەمياسى دايىنداعان «احمەت بايتۇرسىن ۇلى جانە الاش» جيناعىنا اقاڭنىڭ زامانداستارى، كەيىنگى بۋىن وكىلدەرى جانە قازىرگى زەرتتەۋشىلەردىڭ تاڭداۋلى ماقالالارى توپتاستىرىلعان. بۇل ەڭبەكتىڭ اعىلشىن جانە چەح تىلدەرىندەگى نۇسقالارى دا تۇركى اكادەمياسى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ چەحياداعى ەلشىلىگىمەن بىرلەسىپ جارىق كورگەنىن ايتا كەتۋ كەرەك. سونىمەن قاتار تۇركى اكادەمياسى كەزىندە الاش ارىستارىمەن بىرگە احمەت بايتۇرسىن ۇلى دا بەلسەندى قاتىسىپ، پايىمدى پىكىرلەرىن ورتاعا سالعان «قازاق ءبىلىمپازدارىنىڭ تۇڭعىش سيەزى» ماتەريلدارىن قايتا باسىپ شىعارىپ وتىر.

بىرەگەي باسىلىمعا توتە جازۋمەن باسىلعان تولىق فاكسيملەسى دە قوسا بەرىلدى. بۇل تاريحي سيەزگە قازاق دالاسىنان عانا ەمەس، تۇركىستاننان، بۇحارادان، ماسكەۋدەن تۇركى حالىقتارىنىڭ كەيبىر بەدەلدى تۇلعالارى وكىل بولىپ قاتىسقان. حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى تانىستىرعان كەلەسى ەڭبەك - مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ايگىلى قىرعىز ەپوسى «ماناس» تۋرالى مونوگرافياسى.

«قىرعىزدىڭ باتىرلىق ەپوسى «ماناس». (كيرگيزسكيي گەرويچەسكي ەپوس «ماناس») اتالاتىن اتالمىش كىتاپ اۋەزوۆتانۋشىلار مەن ماناس ەپوسىن زەرتتەۋشىلەرگە كومەكشى قۇرال بولارى ءسوزسىز. مونوگرافيالىق ەڭبەكتىڭ العاشقى نۇسقاسى 1934-جىلى دايىن بولعان ەكەن.

اۆتور ونى ءارتۇرلى ساياسي-يدەولوگيالىق كەدەرگىلەرگە بايلانىستى وزەگىن وزگەرتپەگەنىمەن ءار جىلدارى شۇقشيىپ رەداكسيالاپ، ەسەلەپ وڭدەپ، بولاتتاي شىنىقتىرىپ، شىڭداي تۇسكەنى ەدى.

اتالعان ەڭبەكتىڭ 1936-جىلى ماشينكاعا تەرىلگەن دايىن نۇسقاسىنىڭ كوشىرمەسى قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسى ش. ايتماتوۆ اتىنداعى ءتىل جانە ادەبيەت ينستيتۋتى قولجازبالار قورىندا ساقتالعان. عىلىمي قوسىمشا رەتىندە وسى ۇلگىنىڭ تولىق فاكسيميلەسى دە جاريالاندى. سونىمەن قاتار جيناققا 1952-جىلى 8- ماۋسىمدا فرۋنزە قالاسىندا وتكەن «ماناس» جىرىن زەرتتەۋگە ارنالعان كونفەرەنسيادا م. اۋەزوۆتىڭ جاساعان «سوزدات نارودنىي ۆاريانت «ماناسا» دەگەن ايگىلى بايانداماسى دا ەنگىزىلدى. سونىمەن قاتار، كەلەلى باسقوسۋ اياسىندا الاش مۇرالارىن زەرتتەپ جۇرگەن ءبىرقاتار عالىم-قايراتكەرلەر تۇركى اكادەمياسىنىڭ ارنايى ناگرادالارىمەن ماراپاتتالدى.

تۇركى الەمىنىڭ تاريحي-مادەني بايلانىستارىن دامىتۋعا قوسقان زور ۇلەسى ءۇشىن اكادەميك مامبەت قويگەلديەۆ اكادەميانىڭ ارنايى التىن مەدالىمەن، بەلگىلى ادەبيەتشى عالىم كەنجەحان ماتىجانوۆ تۇركى اكادەمياسىنىڭ كۇمىس مەدالىمەن ماراپتالدى.

ايتا كەتۋ كەرەك، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ باستاماسىمەن بيىل احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ مەرەيتويى يۋنەسكو دەڭگەيىندە اتالىپ وتۋدە.

وسىعان وراي، حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى بيىل تۇركى الەمى كەڭىستىگىندە ايگىلى تۇركولوگ، الاش قايراتكەرى ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ 150 جىلدىق جانە كەمەڭگەر جازۋشى م. اۋەزوۆتىڭ 125 جىلدىق مەرەيتويىن جوعارى دەڭگەيدە اتاپ ءوتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.