دەڭگەي-اي، سەنى قايتەيىن؟
سونى وقىپ وتىرىپ، كوكەيدە كوپتەن جۇرگەن ءبىر سەكەمىمە ابدەن بەكىندىم: COVID قاۋىپتى مە؟ كوپ يت قاۋىپتى مە؟ ۇلكەن سۇراق. اۋىزدان اق يت كىرىپ، كوك يت شىقپاعانعا نە جەتسىن!
كەرىتارتپالىق كادىمگىدەي كەسەلگە اينالىپ كەتكەندەي كورىنەدى. ەل -وزىمىزدىكى. جەر -وزىمىزدىكى. ابزال ازاماتتاردىڭ العاداي اق نيەتىن مۇمكىندىگىنشە قولداپ، مەيلىنشە كەلەسىگە جولداسا، قانە. ايقىن نارسەنىڭ وزىنە كور-جەر توپىراق شاشىپ، سوركوكىرەك كەۋدەمپازدانۋ، كورسوقىر بولا قالۋدى ءجيى اڭدايتىنىمىز راس. ايتەۋىر ءبىر بىتپەيتىن قۇسالىق، شەتىنەن -ءعارىپ. شىنىندا قارەكەتتىڭ ءبارى قاتە، ارەكەتتىڭ ءبارى ءارسىز ەمەس ەدى عوي. بۇل عادەت بىزگە قايدان جۇقتى؟! قايدان «جۇققانىن» ءارى ونى ەمدەۋدىڭ جولدارىن كەڭ تالقىلاسۋىمىزعا بولادى. ءلازىم. كەرەك-اق...
الەۋمەتتىك جەلىدەگى اۋلەكى جەلىكتى كورە وتىرىپ، قاراداي جانىڭ قارايادى. بىلەرگە دە، بىلمەسكە دە دانىشپانسىپ، مامانسي پىكىر ءبىلدىرۋ، «ءجونى وسى شىعار-اۋ» دەپ تە ويلانباستان، سۋقاراڭعى تاياق سىلتەي سالۋ سەكىلدى داعدىلار، وكىنىشكە قاراي، تىم ءجيى بايقالادى. نەنىڭ بولسا دا، قاراڭعى جاعىن كورۋ -تۇپتەپ كەلگەندە، دەنساۋلىققا دا زيان شىعار، نەگىزى. ارينە ساليقالى، سىني كوزبەن قاراۋدى قولدايمىز. نە بولسا، سوعان باس شۇلعىپ، ىرجالاقتاپ ىرزا بولا بەرەيىك دەمەيمىز. سالقىن اقىلعا، سالماقتى ساراپقا، ساناتكەر ساۋاتقا داۋىمىز جوق. ماسەلە «رۋحاني كەمباعالدىقتا» بولىپ تۇر.
ءوزىڭ زور كورىپ جۇرگەن كەي ازاماتتار تۇككە تاتىمايتىن تاقىرىپتارعا، تاقىرىپ دەۋگە تۇرمايتىن جايتتارعا بولا ءوزارا تىم تومەندەسىپ، بەت جىرتىسىپ، جىك-جىك بولىپ جاتسا، وكىنبەي قايتەسىڭ. بيىكتىك قايدا، كەسەكتىك قايدا؟ ىشكى مادەنيەت-اۋ، ءوزىڭ قايدا ءجۇرسىڭ؟ بىرىڭە ەشكىمدە جوق لوگيكانى، ەندى بىرىڭە بالاماسىز ينتۋيتسيانى نە ينتەللەكتتى، تاعى قايسىڭا سونداي ءبىر اسىل قاسيەتتى قۇداي «ءبىر-بىرىڭمەن قىرقىسىڭدار» دەپ بەرمەگەن شىعار؟! انشەيىندە «قازاق، قازاق» دەپ زار يلەگەندە كەرىمبىز. سول قازاق قازىر دە مۋزەي جادىگەرىنە اينالىپ كەتپەپ ەدى عوي. ءبارىمىزدى ءبىرىمىز، ءبىرىمىزدى ءبارىمىز دوس كورگىمىز كەلسە، ناعىز مۇمكىندىك -ءبىزدىڭ زاماندا. اقيقات ىزدەسكەن دۇرىس.
ءبىراق «بەتى اشىلعان»، «باسىنىڭ جەلى كەپپەگەن» دەگەن - قيىن ءسوز. سىندارلى سىيلاسىم دارەجەسىنەن اسپاۋ، جەكە باس جاققا بارىسپاۋ - ابىرويدىڭ ابىرويى. ال اركىمنىڭ جەكە ابىرويى تابيعاتتىڭ تىلسىم كودىنا قازاق حالقى وكىلىنىڭ ولشەمى رەتىندە جازىلادى. ونى دەر كەزىندە عىلىم زەرتتەر -ۇرپاق ۇعىنار. ادەتتە ءوزىمىز قولدانۋعا اۋەس «گەن»، «مەنتاليتەت» ءسوز، سەزىمدەرى وسىندايىن قابىلداۋلاردان تۇزىلە تۇسەدى.
سەنبەستىك پەن توزبەستىك - كەيدە ەگىز، كەيدە كەرەعار ۇعىمدار... ءسوز باسىنداعىداي تىم قيعاش سەنبەستىك كەز كەلگەن ساياسي شەشىمگە قاتىستى بولىپ جاتۋى ىقتيمال. كوبىنە-كوپ ءجون-اق: دۇنيەگە سەرگەك قاراۋعا، بايىبىن اڭداۋعا باستاۋى مۇمكىن. ايتپەسەڭ، ساياسات شىركىننىڭ سۇڭعىلاسى ۇڭعىل-شۇڭعىلىنا وڭايلىقپەن بويلاتا قويا ما؟ ! الايدا الگىندەي الاپات ىندەت جاھاندى تۇتاس قۋسىرىپ كەلە جاتقاندا، «قازاق ەلى نەگە قول قۋسىرىپ وتىرماسقا؟»، «بۇل -قولدان جاسالعان ۆيرۋس» دەگەن ۇستانىمدار شەكتەن شىعۋدىڭ شەگى سەكىلدى.
توتەنشە كۇي كەشىپ جۇرگەنىمىزگە ءۇش ايدىڭ جۇزىنەن استى. سونىڭ وزىندە تابانداپ سەنىمسىزدىك تانىتقان اعايىنعا ارىپتەس-اعامىزدىڭ «دياگنوزىمنىڭ راس ەكەنىن ءولىپ دالەلدەۋىم كەرەك پە ەندى؟» دەگەندەي شاراسىز سۇراعىنان اسىرا نە دەرسىڭ.
جانىڭ اشىعاننان ايتقىڭ كەلەدى. ايتپەسە وڭايلىقپەن اشىلا قويۋىمىز ەكىتالاي-تىن. ونىڭ ۇستىنە بىرەۋگە اقىل ايتۋ ءۇشىن، ادام بالاسى «وزىنە كوپتەۋ الىپ قويماۋ» جاعىن ويلانار بولار. ناقتى كەيىپكەرى جوق ءسوز دەمەڭىز، كوبىمىزگە ورتاق، تيپتىك وبرازعا اينالىپ بارا جاتقان سوڭ، ورتان بەلدە ءبىر ءاۋ دەپ قويۋدان تارتىنبادىق. قازاقتىڭ «كەڭ بولساڭ...»، «پەيىلىنە بەرەدى»، «پەيىلىڭ تارىلماسىن»، «اق تىلەك»، «اق جۇرەك» سىندى كوپتەگەن قايران ۇعىمىن ءجيى ەسكە ءتۇسىرىپ وتىرساق ەكەن دەگەن تىلەكتەستىك. اس ءۇيدىڭ وزىندە ايتۋعا ۇيات اڭگىمەدەن جىراق بولساق ەكەن.
جارىق دۇنيەگە قالىپتى جاعدايدا قادام باسقان ءار پەندەگە مىندەتتى تۇردە ەكى شۇبەرەك تيەسىلى. باسقاسىن ايتپاعاندا! ءفاني تابالدىرىعىندا - يتكويلەك. باقي تابالدىرىعىندا - اق كەبىن، بۇقارعا بارساق، «ۇشكۇلسىز كويلەك». ەش جۇمىرباس بۇل قوس قاستەرلىنى ءبىر مەزەتتە قولىنا ۇستاپ كورگەنىن ءبىز بىلمەيمىز. ۇستاپ كورە الارىنا سەنبەيمىز. ولشەم بىرلىگى دەگەنىمىز - وسى: اتالعان ەكى ماتانىڭ بىرىنەن ەكىنشىسىنە دەيىنگى جولىڭىز. بىرەۋگە ۋاقىتپەن ەسەپتەلەر. بىرەۋگە جەكە كورسەتكىشتەرىمەن ەسەپتەلەر. ەندى بىرەۋ پاراسات دارەجەسىمەن ەسەپتەر. الدەكىم تابانى قامتىعان توپىراق اۋقىمىمەن ويلار. اڭساتارى - شۇبەرەكتەن شۇبەرەككە ادامشا جەتۋ. ۇلت ۇستازى احاڭ، ۇلى قازاق احمەت بايتۇرسىن ۇلى ايتقان: «...ءبىز ءىرى بولۋىمىز كەرەك»، جىگىتتەر!
ەربولات قامەن
ەگەمەن قازاقستان گازەتى
