سەناتور مۇرات باقتيار ۇلى: جاڭادان مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋ كەرەك
«قازاق جەرىن مەكەندەپ وتىرعان بارلىق دياسپورانىڭ تىلدەرىن دامىتۋ تۇرعىسىندا جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر. بارلىق ازاماتتىڭ ءتىل ەرەكشەلىگىن ەسكەرەتىن ليبەرالدى زاڭدارىمىز جەمىسىن بەردى دەپ سانايمىز. سوڭعى شيرەك عاسىردىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دەموگرافيالىق، ءتىلتانىمدىق، الەۋمەتتىك- پسيحولوگيالىق، اقپاراتتىق قولداۋ بازالارى جاساقتالعان. العاشقى كەزەڭى تابىستى اياقتالدى دەۋگە بولادى»، - دەدى ول پارلامەنت سەناتىنىڭ وتىرىسىندا.
سەناتوردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، وسى دەپۋتاتتىق ساۋال ارقىلى ەل مەن ۇلت بولاشاعى ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزدى سانالاتىن مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتىندا قوردالانعان ماسەلەلەرگە ۇكىمەتتىڭ نازارىن اۋدارۋ كوزدەلگەن.
«وسى ارادا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ - وزگە تىلدەردىڭ جولىن كەسىپ، ولاردى تومەندەتۋ ەمەس، كەرىسىنشە كەزىندە زورلىقپەن تۇنشىقتىرىلعان قازاق حالقىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن ودان ارى بەكەمدەۋ. ايتا كەتۋىمىز كەرەك، كەڭەستىك وداقتىڭ قۇرامىندا بولعان وزبەكستان، گرۋزيا، ارمەنيا، ازەربايجان رەسەي دە كەڭەس ۇكىمەتى كەزىندە قابىلدانعان زاڭدارىن وزگەرتىپ، ءوز مەملەكەتتىك تىلدەرىنە باسىمدىق بەرىپ وتىر. بالتىق جاعالاۋى ەلدەرى تاۋەلسىزدىك العالى بەرى مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭدارىنا ءۇش رەت وزگەرىستەر ەنگىزدى. ال قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭى نەگىزىنەن كەڭەس ۇكىمەت كەزىندە قابىلدانعانى ەشكىمگە جاڭالىق ەمەس»، - دەدى سەناتور.
مۇرات باقتيار ۇلىنىڭ سوزىنشە، بۇل زاڭ ەلدەگى الدەقاشان وزگەرگەن جاعداي تولىق جاۋاپ بەرە الماي وتىر.
«قازىر قوعام دا، ادامي قۇندىلىقتار دا وزگەردى. وي مەن سانا، سالت- ءداستۇر، ادەت- عۇرىپتار جاڭارۋدا. دۇنيەگە ەركىن ءارى ۇلتتىق رۋحى باسىم، وتانشىل ۇرپاق كەلىپ جاتىر. بۇگىنگى قالىپتاسقان دەموگرافيالىق جانە ميگراتسيالىق ۇردىستەردى، ۇلتتىق سانا- سەزىمنىڭ وسكەنىن ەسكەرسەك، الداعى ۋاقىتتا ەندىگى ۇرپاق قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك قولدانىس اياسىن تەز ارادا كەڭەيتۋدى تالاپ ەتۋى - زاڭدىلىق. وسى ءبىر جاعدايدى ايتا وتىرىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ زاڭنامالىق جانە نورماتيۆتىك بازاسىنىڭ جاڭارتاتىن ۋاقىت جەتكەنىن العا تارتامىز. مەملەكەتتە انا تىلىنە دەگەن جاناشىرلىق پەن مۇقتاجدىق بولمايىنشا، تىلگە دەگەن بەتبۇرىس بولمايدى. سوندىقتان، مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ جانە قولداۋ - قازاقستان ازاماتتارى ءۇشىن مىندەتتى بولۋى ءتيىس. مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ - پارىز ەمەس، مىندەت دەپ كورسەتىلە وتىرىپ، ەندى ينسترۋمەنتالدى زاڭدارعا كوشۋ كەرەك. ياعني، زاڭداردا ەگجەي- تەگجەيلى تولىق جازىلىپ، رەگلامەنتتەلۋى ءتيىس»، - دەدى ول.
سەناتوردىڭ ايتۋىنشا، مىسالى مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بارلىق ازاماتى ءۇشىن مىندەتتى، ءبىراق، ءار سالا ءۇشىن ونىڭ دەڭگەيلەرىنىڭ ءارتۇرلى بولۋىن مىندەتتەيتىن نورماتيۆتىك بازا جاساۋ قاجەت.
«سونىمەن قاتار، ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە شەت تىلدەردى وقىتۋ - باستاۋىش مەكتەپتىڭ سوڭىندا باستاۋ، قازاق ءتىلىنىڭ ينتەرنەت- كەڭىستىگىندەگى كونتەنتىن كوبەيتۋ، ساپاسىن ارتتىرۋ، ونىڭ ىشىندە قازاق ءتىلىنىڭ كورپۋسىن جاساۋ جۇمىستارىنا قاراجات ءبولۋ، ديپلوماتيانىڭ بارلىق تۇرىندە مەملەكەتتىك تىلگە ءتيىستى قۇرمەت كورسەتىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ. وسى جاعدايدا عانا ءتىل ساياساتىنداعى اسىرە كەمشىلىك جويىلىپ، ونىڭ ورنىنا مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنىپ، بىلۋگە دەگەن ىنتا ارتا تۇسەدى. مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن قاجەتتىلىكتىڭ ناقتى زاڭنامالىق نەگىزى قالانادى. بۇل وزگەرىسكە قوعام دا دايىن دەپ ەسەپتەيمىز»، - دەدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، ءتىلدى زاڭنامالاردىڭ تالاپتارىن كۇشەيتۋ ارقىلى قاجەتتىلىك تۋعىزا وتىرىپ، جاڭادان مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋ كەرەك.
«بۇل زاڭ جوباسىنا پارلامەنت دەپۋتاتتارى باستاماشىلىق جاساۋعا دايىن. سوندىقتان، ەندىگى ارادا ۇكىمەت مەملەكەت ءتىل ساياساتىن جۇرگىزۋدە ناقتى ىسكە كوشۋ كەرەك دەپ سانايمىز»، - دەدى ول.
اۆتور ايان بەكەن ۇلى
