ءدىنارالىق تاتۋلىق - ەلباسىنىڭ ەرەن ەڭبەگى
بۇل دا تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ ايقىنداعان دارا جولى. وسى رەتتە ەلباسىنىڭ ەرەن ەڭبەگى - الەم دىندەر باسشىلارىنىڭ باسىن قوسۋى ەدى.
العاش رەت قازاقستان استاناسىندا وتكەن الەمدىك دىندەر ءۇنقاتىسۋى: «ءبىز حريستياندىق پەن يسلامنىڭ، يۋدايزم مەن بۋدديزمنىڭ جاۋلاسۋى ءۇشىن ەمەس، بەيبىت ءومىر ءۇشىن جاراتىلعانىن بىلەمىز» فورماتىندا ءوتتى. وسى مەرەيلى كۇننەن ەستەلىكتى بۇگىنگى مەرەكەلى تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى قارساڭىندا ەسكە العاننىڭ ايىبى جوق- اۋ.
پاراساتتى پايىمدى تارازىلايتىن جانعا دوستىق شىراي تانىتساڭ، سول دوستىق - دوستىق شاقىرادى. بەرەكەسى مەن ىنتىماعى جاراسقان قازاق جەرىندەگى سەزگە كەلگەن الەمدەگى ءدىننىڭ ءارتۇرلى باعىتتاعى 17 ءدىن دەلەگاتسياسى قۇرمەتتى مەيماندار مەن حالىقارالىق ۇيىمدار وكىلدەرىنىڭ بارلىعى استاناداعى «ينتەركونتينەنتال» قوناق ۇيىنە توقتاعان.
ءبىر قوناق ءۇيدىڭ ءبىر ەسىگىنەن كىرىپ - شىعىپ جاتقان ءارتۇرلى باعىتتاعى ءدىندارلاردىڭ ميداي ارالاسىپ جۇرگەنىن كورگەندە ساراپشىلار مەن ساياساتكەرلەردىڭ قايران قالىپ اۋىز اشقاندارىن كوردىك. سان عاسىرلار بويى اقىلعا سيماستاي اسقىنعان ءدىنارالىق ءدۇردارازدىقتىڭ ءتۇسىنىپ - تانىمايتىن تۇنەگىن قوناقجاي قازاقتاردىڭ وسىنداي دارحان كوڭىلى مەن اشىق جۇرەگى ۇسىنعان توسىن تاجىريبەسىن ەشكىم دە بولجاي الماعانى انىق ەدى. بۇعان دەيىنگى وسىنداي باسقوسىلاردى وتكىزۋدى جوسپارلاعان ەلدەر ءار كونفەنتسيا، ءار ءدىن تاراپىنا جەكە دارا قوناقۇيلەر بولەتىن. قازاق جەرىندەگى الەمدىك دىندەر ءۇنقاتىسۋى جينالعانداردى بىردەن ءبىر تىلەك، ءبىر نيەت، ورتاق ماقساتقا جۇمىلدىرعان.
شىنىندا دا مۇنداي تاڭعالارلىق نارسە، نەنىڭ بولماسىن ءبىرىنشى رەت ورىندالعانىنان بولسا كەرەك. ال ونداي ىزگىلىك ءىسى، وسىنداي اق نيەتتى وقيعانىڭ ەكىنشى رەت قايتالانۋىنا جول اشپاق.
بۇرىندارى قول الىسىپ جۇزدەسۋ بىلاي تۇرسىن، ورتاق كەزدەسۋدەن باس تارتاتىن ءدىن ليدەرلەرى استانادا ءبىر شاڭىراق ىشىندە ىزەتتىلىك پەن بەيبىتشىلىك سيپاتى زور رۋحاني جۇمىستاردى جالعاستىرىپ جاتقانىنا كۋا بولدىق. ول قازىر تاريح. تاريح بولعاندا دا ونەگە ەتەر وسيەتتى ءتامسىل.
حالىقتىڭ قالقانى سانالاتىن ءدىن كوسەمدەرى سول كۇندەردەگى سوزدەرىندە قازاق جەرىندەگى وسىنداي رۋحاني قارىم- قاتىناس - ءبىر- بىرىمەن سيىسپايتىن ۇعىمدار، كوزقاراس قاقتىعىسىن جىبىتۋگە جىگەر بەرەرىن جاسىرماعان.
ال، تاعىلىمى ەرەكشە ءدىن ءتىلى وسىلايشا ۇلى ىستەر ۇيىتقىسى، ۇلتتىڭ رۋحاني تۇلعالارىن ىزگىلىك الەۋەتىنە توپتاستىردى.
قازاقستان استاناسىنداعى وسىناۋ كونفەسسياارالىق ىنتىماق ىرىسىندا جالعاسقان الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارى ءبىرىنشى سەزىندە ايتالعان ۇسىنىستار مەن تىلەكتەردى قاپەرىمىزگە تۇسىرەيىك.
شەيح مۇحامماد سايد تانتاۋي
ەگيپەتتىڭ جانە ءال- ازحار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جوعارعى يمامى (1988 – 2010 ج ج. )
مەيىرىمدى، راحىمدى اللانىڭ اتىمەن باستايمىن! بۇل - سىندارلى ءۇنقاتىسۋ. پاراساتتى جانە ىزگى نيەتتى ادامداردىڭ اراسىنداعى ءۇنقاتىسۋ. بۇل ءۇنقاتىسۋ اقيقاتقا نەگىزدەلىپ، جالعاندىقتان اۋلاق تۇرۋعا ءتيىس.
پاراساتتى ادامداردىڭ ادىلەتتىكتىڭ، ادالدىقتىڭ، بەيبىتشىلىكتىڭ، تىنىشتىق پەن قاۋىپسىزدىكتىڭ يگىلىك ەكەنى، ال قاناۋشىلىقتىڭ، ساتقىندىقتىڭ، كىسى ءولتىرۋدىڭ، دۇشپاندىق پەن لاڭكەستىكتىڭ زۇلىمدىق ەكەنى جايىنداعى پىكىرى ورتاق. اقيقاتقا باستاعان ءۇنقاتىسۋدى اللانىڭ ءوزى قۇپتايدى جانە ول يگىلىكتى ادامداردىڭ اراسىندا تاراتۋعا قول جەتكىزەدى.
جيامۋيان لوسانجيۋمەي تۋدانچيۋەجينيما
بۇكىل قىتايلىق بۋدديستەر قوعامى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى
…سەزد ماقساتى - دىندەردىڭ ۇيلەسىمدى قاتار ءومىر ءسۇرۋىن دامىتۋ، زورلىق پەن جاۋىزدىقتى اۋىزدىقتاۋ. بۇگىندە زورلىق پەن جاۋىزدىق كوپ رەتتە ءدىن جامىلعىسىمەن جاسالادى. سوندىقتان دا بۇل الەمنىڭ ءدىني جەتەكشىلەرىنە الاڭداۋشىلىق تۋعىزادى.
بۋدديزمدە ايتىلاتىنداي، دۇنيەدە بولىپ جاتقان بارلىق نارسەلەردىڭ ءوز سەبەبى بار.
…سوعىس ءورتى ءالى دە ادامداردى قايعى مەن قاسىرەتكە تۇسىرۋدە. ول ميلليونداعان قىتاي بۋدديستەرىنىڭ الاڭداۋشىلىعىن تۋىنداتۋدا، ولار بارلىق دىندەردىڭ «ولتىرمە» دەگەن نەگىزگى وسيەتىنە سەنەدى. جەر بەتىندە بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋ - بارلىق دىندەردىڭ نەگىزگى ميسسياسى.
…بۇل ميسسيا ادام مەن قوعامنىڭ باقىتىن قامتاماسىز ەتۋ سەكىلدى شىنايى قۇندىلىقتى بەينەلەيدى.
شانتيلال كارامشي سومايا
ءۇندىنىڭ ۇكىمەتتىك ەمەس «Somaiya Trust» ۇيىمىنىڭ جەتەكشىسى
دۇشپاندىق پەن وزبىرلىقتىڭ سۇيىسپەنشىلىك داۋىسىن باسىپ تاستايتىنى سونشالىق، پايعامبارلاردىڭ، اۋليەلەر مەن ويشىلداردىڭ ۇندەرى قانتوگىستەرمەن تۇنشىقتىرىلىپ وتىرعان. عىلىم قيراتۋ قۇرالىنا اينالدى، ودان ءدىننىڭ كومەگى ارقىلى عانا ارىلۋعا بولادى. ءبىز ءوزارا قارىم- قاتىناستارىمىزدى سەزدەگى پىكىر سايىستار نەگىزىندە قۇرۋعا ءتيىسپىز. سوندا عانا ءتۇرلى دىندەر جەتەكشىلەرى اراسىنداعى ءوزارا بايلانىستاردىڭ تۇراقتى مەحانيزمى جۇمىس ىستەيتىن بولادى.
تۋمەەحۋۋ بۋلگان
بەيبىتشىلىك ءۇشىن موڭعول، ازيالىق بۋدديستەر كونفەرەنسياسىنىڭ باس حاتشىسى
ادامزات قاۋىمداستىعى تاريحىندا شەشۋشى شەپكە جەتتى. بۇرىن ءدىني قاۋىمداستىقتار ءبىر- بىرىنە جات سۋبەكتىلەر رەتىندە قارايتىن. قازىرگى كەزدە، اسىرەسە جاھاندانۋ داۋىرىندە قاۋىمداستىقتار ءوزارا تاۋەلدىلىكتە ءومىر ءسۇرۋى قاجەتتىگىن تۇيسىنە باستادى. ءار ءدىننىڭ ماعىناسى جالعىز، ول ادامعا باقىت جانە تىنىشتىق اكەلۋى ءتيىس. ءبىزدىڭ كەزدەسۋىمىزدىڭ ماقساتى - ءدىني ىنتىماقتاستىق ارقىلى بۇكىل الەمدە دۇنيەنى تۇسىنۋگە جاردەمدەسۋ بولماق.
يشماەل نوكو
بۇكىل دۇنيەجۇزىلىك ليۋتەران فەدەراتسياسىنىڭ باس حاتشىسى
ءۇنقاتىسۋ - ارامىزدا دانەكەرلەر ورناتۋ ءۇردىسى. ءبىز مۇنى تۇسىندىك. ءبىز مۇنداي قاتىناستاردى بىردەن ورناتۋعا بولمايتىنىن پايىمدادىق. ول ءۇشىن ۋاقىت، ءتوزىم جانە مويىنسۇنۋ قاجەت. تىڭداي بىلمەيىنشە، ءبىر- ءبىرىڭنىڭ داستۇرىڭنەن تاعىلىم المايىنشا، ءۇنقاتىسۋ مۇمكىن ەمەس. وسى ارقىلى ءوز نانىمدارىمىزدىڭ داستۇرلەرىنە دەگەن ءوز كوزقاراسىمىزدى قايتادان پارىقتايمىز.
…پرەزيدەنت نازاربايەۆ مىرزا، استاناداعى ءۇنقاتىسۋ كەزىندە ءوزىمىزدىڭ امان قالۋىمىزدىڭ سەبەبى جەكەلەگەن ءدىني داستۇردە ەمەس، ءبىر جاراتۋشىنىڭ قولىندا ەكەنىن ۇققانىمىزدى مويىنداۋىمىزعا رۇقسات ەتىڭىز.
ەگەر ءبىز - ديالوگقا قاتىسۋشىلار، ءبىر- ءبىرىمىزدىڭ ايىرماشىلىعىمىزدى تۇسىنە بىلمەسەك، پروگرەسكە جەتە المايمىز.
نيكولاس بەينس
كرويدون ەپيسكوپى
…باسقانىڭ ءوز سەنىمىن، وزىندىك قۇقىعىن مويىنداماعان جەردە سەنىمسىزدىك بولاتىندىعى شىندىق. بۇل رەتتە بارلىق دىندەردىڭ ادامداردى ءبىرىن- ءبىرى سۇيۋگە، باسقا ءۇشىن ءوزىن قۇربان ەتۋگە ۇندەيتىندىگى وتە ماڭىزدى. ناق وسى تۇستا ۇكىلى ءۇمىتىمىز ويانادى. ويتكەنى قۇدايدى سۇيەمىز دەي وتىرىپ، سونىمەن قاتار ءبىز ءبىر- ءبىرىمىزدى سۇيەتىندىگىمىزدى مويىندايمىز. ەگەر كەيبىرەۋلەرىمىز يە بولىپ وتىرعان ۇستەمدىكتەن باس تارتا بىلمەسەك، بەيبىتشىلىككە جەتە المايمىز. ءبىز ءبىر- بىرىمىزگە كۇدىك كەلتىرمەس ءۇشىن ءدىني جانە باسقا دا جانجالداردىڭ نەگىزىندە جاتقان كەلىسپەۋشىلىكتەردەن ارىلا بىلۋگە ءتيىستىمىز. وسى جاعدايدى رەتتەۋدە سەزدىڭ ۇلكەن مۇمكىندىگى بار دەپ سەنەمىن.
مينورۋ سونودا
سينتويستىك حرامدار باس باسقارماسىنىڭ ديرەكتورى
ەگەر جالپىلاي الاتىن بولساق، ءدىن - ادام جانىنىڭ رۋحى. ول مادەني تاجىريبەمەن تاريحي مۇراعا قاراي ەرەكشەلەنەدى. بۇعان قوسا ءدىن شىنايى. ءبىز ءبىر - ءبىرىمىزدىڭ تابيعاتىمىزداعى ايىرماشىلىقتى سەزگەندە عانا ءدىن ادامزات جولىن ءوزارا قۇرمەتتەۋىنە ىقپال ەتەدى.
ابداللا بەن ابدەل مۋحسين ءال- تۇركي
بۇكىل دۇنيەجۇزىلىك يسلام ليگاسىنىڭ باس حاتشىسى، اسا جوعارى مارتەبەلى، عالىم
بارشامىز بارار جولدى ىزدەپ جۇرگەن، جالپى ادامزاتتىق باقىت دەگەنىمىز بارلىق قۇدىرەتتى دىندەردى ۇستانۋشىلاردىڭ ۇعىمىمەن ۇقساس. ول ادامعا، بولمىسقا جانە تىرشىلىككە دەگەن ورتاق كوزقاراستا جاتىر. بۇكىل دۇنيەجۇزىلىك يسلام ليگاسى - الەمدىك اۋقىمداعى حالىقتىق ۇيىم. ونىڭ مۇددەسى، ادامداردىڭ جەكە جانە ۇجىمدىق قۇقىقتارى جونىندە حالىقارالىق حارتيالاردا بەينەلەنگەن. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمدارى شەشىمىمەن قابىلدانعان زاڭدى قورعايدى. السىزدەردىڭ قۇقىقتارىن ساقتاۋعا، ولاردى زورلىق- زومبىلىقتان قورعاۋعا، ادىلەتتىلىك پەن تەڭ قۇقىقتىلىقتاردى ورنىقتىرۋعا باس يەمىز.
مەفودي
استانا جانە الماتى ميتروپوليتى (2003 - 2010 ج ج. )
قازاقستان - كوپ ەتنوستى، كوپ مادەنيەتتى جانە كوپ كونفەسسيالى مەملەكەت.
وركەنيەتتەردىڭ ۇشتاسۋىندا كەزىندە قازاقستان شىعىس پەن باتىستى، ەۋروپامەن ازيانى جاقىنداستىرۋدا ءتۇرلى مادەنيەتتەر مەن دىندەردى ىزگىلىككە جۇمىلدىرۋدا ەلەۋلى ءرول اتقارۋدا. يسلام مەن پروۆوسلاۆيا ەۋرازيا كونتينەنتىندەگى ەكى ءىرى ەتنوستىڭ ءدىني نانىمىن تانىتادى. بۇل دىندەردىڭ الەمدىك قاتار ءومىر ءسۇرۋى قازاقستاندا ونىڭ الەۋمەتتىك جانە رۋحاني ومىرىندەگى تۇراقتىلىقتىڭ ءتيىمدى كەپىلى بولىپ تابىلادى.
... قازىر قازاقستان حالقىنىڭ باسىم بولىگىن مۇسىلماندار قۇرايدى. مۇسىلماندار وزگە ءدىن، وزگە ۇلت وكىلدەرىنە تۇسىنىستىكپەن، قۇرمەتپەن قارايدى.
ءابساتتار قاجى دەربىسالى
باس ءمۇفتي، قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ ءتوراعاسى (2000 جانە 2005 ج ج.)
بۇگىنگى شىرايلى، شۋاقتى زامانعا دەيىن نەبىر زۇلمات پەن ناۋبەت سىننان وتكەن قازاقستان - جەر بەتىندە جاپا شەككەن ۇلتتاردىڭ جان ساۋعالاعان وتانى بولدى.
…ۇلاعاتتى تالاي ەلدىڭ وسى تاريحى - ۇلىلىققا ۇندەيدى.
…وسىدان ەكى جىل بۇرىن قازاقستانعا كەلگەن، 25 -جىل ۆاتيكاندى باسقارىپ وتىرعان كيەلى جان پاپا يوانن پاۆەل II- شى: «ءبىزدىڭ بەيبىتشىلىك تۋرالى اڭگىمەمىز بەن قۇلشىلىعىمىز قۇدايدىڭ سىيى جانە ادامزات بالاسى ءۇشىن زور نىشانى دەگەن»، ەدى.
…تاريحتىڭ تالاي سىندارلى جولدارىنان وتكەن قازاقستاندىقتاردىڭ كوز الدىندا ايرىقشا مانگە يە بولعان عالامدىق ماسەلەلەرگە مەملەكەت باسشىسىنىڭ جاۋاپكەرشىلىك الىپ، بىتىمگەرلىكتى باياندى بايىپپەن ايقىنداۋى - قازاقستاننىڭ الەمدەگى ىرگەلى ەل ەكەنىن كورسەتتى.
يونا مەسگەر
يۋدەي دەلەگاتسياسىنىڭ باسشىسى، يزرايلدىڭ باس راۆۆينى
ءسىز، پرەزيدەنت نازاربايەۆ، ءوزىنىڭ شاتىرىنا ءبىرىنشى بولىپ قوناقتاردى قابىلداعان ءبىزدىڭ بابامىز ىبرايىمنىڭ جولىمەن ءجۇرىپ كەلەسىز.
… ءسىز ءوز مەملەكەتىڭىزدى حالىقتار مەن دىندەر اراسىنداعى بەيبىتشىلىك ەلىنە اينالدىردىڭىز.
…ءوز عۇمىرىمدا العاش رەت قاسيەتتى جەردىڭ ءراۆۆينى رەتىندە ەكى ايدىڭ ىشىندە مەن ءبىر ەلگە ەكى رەت كەلىپ وتىرمىن. بۇعان نەگىزگى سەبەپ اقىلدى ىزگى يدەيالار ءبىلدىرۋشى ادام، تەك ءۇنقاتىسۋ جولىمەن عانا بايىپتى ماقساتتارعا جەتۋگە بولاتىنىن تۇسىنەتىن ادام رەتىندە سىزگە جاقىنىراق بولۋ نيەتى ەدى.
…ءدۇردارازدىق، جەك كورۋشىلىك، سوعىس، لاڭكەستىك - بۇلار تىيىم سالاتىن نارسەلەر. بىزدەر، ءدىني قايراتكەرلەر، ارامىزعا وت سالاتىن وسىنداي قاۋىپتى شەپكە تىم جاقىن تۇرمىز. الايدا، وسىناۋ وتتى ءوشىرۋ دە ءبىزدىڭ قولىمىزدا.
…لاڭكەستىك - بۇل وتە قاۋىپتى نارسە، ول ايىپتالۋعا ءتيىس. ءبىز ءبارىمىز دە قۇدايدىڭ قۇلدارىمىز. قۇداي ءبىزدى ءبىر- ءبىرىمىزدى جويۋ ءۇشىن ەمەس، وعان قىزمەت ەتۋ ءۇشىن جاراتقان. ءبىزدىڭ ورتاق بابامىز - ىبىرايىم. بۇگىن ءبىزدىڭ ىبىرايىم اكەي قازىر بىزگە كوكتەن كوز سالىپ، بارلىق دىندەردىڭ وكىلدەرى، ونىڭ بالالارى ءبىر نيەتتى قۇپتاپ وتىرعانىنا قۋانىشتى ەكەنىنە سەنىمدىمىن.
يوسيف تومكو
قاسيەتتى تاق دەلەگاتسياسىنىڭ باسشىسى، جوعارى نۇركەيىپتى كاردينال
پاپا يوانن پاۆەل Ⅱ- شى 2001 -جىلعى 22 -قىركۇيەكتە استاناعا كەلگەن ساپارىندا، ادامداردىڭ ەڭ تەرەڭ نانىمدارىنا مۇمكىندىك بەرەتىن، ءدىني بوستاندىققا دەگەن قۇقىعىن مويىنداۋلارىڭىز كەرەك دەگەن.
...ءبىزدىڭ بۇگىن وسى ارادا تۇرعانىمىز، ءبىزدىڭ بەيبىتشىلىك جايىنداعى اڭگىمەمىز، قۇلشىلىعىمىز، سايىپ كەلگەندە، قۇدايدىڭ سىيى جانە ادامزات بالاسى ءۇشىن زور ءۇمىت نىشانى.
…شيەلەنىس، وشپەندىلىك، سوعىس، زورلىق - زومبىلىق، لاڭكەستىك ارەكەتتەرى ادىلەتسىزدىكتىڭ سالدارى. بارلىق دىندەر ادىلەتتىككە شاقىرادى. ونىڭ ءوزى قۇدىرەتتى قۇندىلىق، ويتكەنى قۇداي ءادىل، ول ادىلەتتى قۇپتايدى. ونىڭ ىرقىمەن ءومىر سۇرگىسى كەلگەن ءاربىر جان ءادىل بولۋعا ءتيىس.
مەحدي حاداۆي موگوددام
يران يسلام رەسپۋبليكاسى عىلىم جانە جاڭا تەحنولوگيالار مينيسترلىگى جانىنداعى يسلام زاڭ ءىلىمى جانە قۇقىق جونىندەگى كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى
ءبىز بۇگىن مۇندا ءۇنقاتىسۋ جانە جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن تابۋ ءۇشىن جينالىپ وتىرمىز. ەندىگى جەردە ورىن العان كەلەڭسىزدىكتەردى اقتاۋدىڭ دا، قايتالاۋدىڭ دا قاجەتى جوق. تەك، ديالوگ ءوزارا ءۇنقاتىسۋ قازىرگى زامانعى قايشىلىقتاردى جەڭۋگە، زورلىق پەن تەرروريزمنىڭ، ادىلەتسىز سوعىستاردىڭ تامىرىنا بالتا شابۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
جاڭ جيۋي
بۇكىل قىتايلىق داويستەر اسسوتسياتسياسى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى
دانا بابالار وركەنيەتتەرى بەيبىتشىلىك تۇراقتىلىق جانە يگىلىك ىسىنە قولدان كەلگەن ۇلەسىمىزدى قوسۋعا ۇندەيدى. قىتايداعى داوسيزم جانجالداسپاۋعا، بەيبىتشىلىككە، توزۋشىلىككە باستايدى. ءبىزدىڭ ءۇنقاتىسۋىمىز ادامزات وركەنيەتىنىڭ ورتاق قۇندىلىقتارىنا جانە وندا امبەباپ بولىپ تابىلاتىن يگىلىكتەرگە نەگىزدەلۋى ءتيىس. سونىمەن بىرگە ءبىز ءوزىمىزدىڭ ايىرماشىلىقتارىمىزدى جاقسى ءبىلۋىمىز كەرەك. بۇگىنگى دۇنيەدە جانجالدار مەن سوعىستار ءبىزدىڭ ءبىر- ءبىرىمىزدى قۇرمەتتەۋدى ۇيرەنبەگەندىگىمىزدەن تۋىندايدى.
ءبىز ادامزات وركەنيەتىنىڭ ءارالۋاندىعىن ساقتاۋ ءۇشىن ءوز كۇش- جىگەرىمىزدى بىرىكتىرۋىمىز كەرەك.
مۇحامماد رابي حاساني نادۆي
مۇسىلماندار قۇقىقتارى جونىندەگى بۇكىلۇندىلىك كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى
دىندەر سەزىنىڭ ءدال وسى جەردە ءوتۋى - جاقسى ىرىم. بۇل دىنگە سەنۋشىلەردى جاقىنداستىرۋدىڭ جانە كۇيزەلگەن ادامزات ءۇشىن تىڭ جول ىزدەستىرۋدىڭ تۇعىرناماسى. وتكەن ءجۇزجىلدىقتار ىشىندە يسلام ءوزىنىڭ باي تاريحىن جاساپ، ادامزاتقا جول نۇسقادى.
يسلامعا لاڭكەستىكتى تاڭۋشىلار مەن ونىڭ بەيبىتشىلىك سۇيگىش قاسيەتتەرىن كورمەۋشىلەر - يسلام تاريحىن بۇرمالايدى. يسلام وتە ءبىر شەكتەن تىس جاعدايلاردا عانا، تيرانياعا بۇعالىق سالا الماعان جانە كىناسىز ادامدار لاڭكەستىك پەن ادىلەتسىزدىكتىڭ قۇربانى بولىپ جاتقان كەزدەردە عانا ءوز جولىن ۇستانۋشىلارعا كۇش قولدانۋعا رۇقسات ەتەدى. ءتىپتى سول كۇشتى دۇرىس قولدانباي جاتسا - ول دا يسلامعا جات. وسىنداي ارەكەتتەر ءۇشىن يسلامدى ايىپتاۋ دۇرىس ەمەس. سوندىقتان دا بارلىق دىندەردىڭ وكىلدەرى ءدىني ۇيلەسىم مەن بەيبىتشىلىك ءۇشىن جينالىپ وتىرعان وسىناۋ سەزدى ماداقتاۋعا لايىق.
سۋتوما حاتا
جاپونيانىڭ بۇرىنعى پرەمەر- ءمينيسترى
تەرروريستىك ارەكەتتەردىڭ سەبەبى، ءدىني قاراما- قايشىلىقتاردا جاتىر دەگەن ءسوز ءجيى ايتىلادى. دەگەنمەن، بارلىق دىندەردىڭ شىنايى تىلەگى - الەمدى تارتىپسىزدىككە، كىناسىز ادامداردىڭ جاپا شەگۋىنە ەمەس، كەرىسىنشە كۇندەلىكتى ءومىردىڭ تۇراقتىلىعىنا، ءار شاڭىراققا تىنىشتىق اكەلۋگە، بەيبىت ءومىردى بەرىك ورناتۋعا باعىتتالۋى كەرەك. كەشەدەن بەرگى ايتىلعان سوزدەر مەنى وسىنداي ويعا جەتەلەيدى. ءبىز، ساياسي قايراتكەرلەر الەمدىك دىندەر جەتەكشىلەرىمەن بىرلەسە وتىرىپ، ءبىر ماقساتقا - تاياۋ بولاشاقتا جەر بەتىندە بەيبىت ومىرگە جەتۋ ءۇشىن بىرلەسە قيمىلداۋعا ءتيىستىمىز.
توماس گەرەمەك
اسسيزي قالاسى كىشى موناحتارىنىڭ باس ءمينيسترى
بەيبىتشىلىك - قۇداي سىيى. ءبىزدىڭ دەلەگاتسيا وسى سەزگە قاتىسۋدى وزىنە زور قۇرمەت سانايدى.
…اسسيزيلىك فراتسيسكىنىڭ كۋالىگى شىنايى. ول - دىندەرارالىق قاقتىعىستاردى شەشۋ جولىندا جانە بۇكىل پلانەتاداعى بەيبىتشىلىكتى باياندى ەتۋ ءۇشىن جەتىلگەن ۇلگىلى ءۇردىستى ىزەتتىلىكپەن ۇسىنادى.
شري شري سۋگەندرا تيرتحا سۆامي مادحاباچاريا
ب ۇ ۇ جانىنداعى ءدىن جەتەكشىلەرىنىڭ بۇكىل الەمدىك كەڭەسى پرەزيدەنتى
ءبىز بۇكىل الەم بويىنشا بەيبىتشىلىك شىرايىن قالىپتاستىرۋعا ءتيىستىمىز. ايتپەسە، تەرروريزم الەمگە قاۋىپ توندىرەتىن ۇلكەن كۇشكە اينالادى. ءبىز ءوز دىنىمىزدە ءاردايىم سۇيىسپەنشىلىك پەن توزىمدىلىك ءۇشىن قۇلشىلىق ەتۋگە ءتيىستىمىز جانە بۇل قۇلشىلىقتىڭ ءوزى باسقا ءبىر دىنگە شابۋىل جاسالۋ دەپ تۇسىندىرىلمەۋگە ءتيىس. يندۋيستىك سەنىم بارلىق ادامدار جەر انانىڭ اياعىنىڭ استىنا جينالىپ، ءبارى بىرگە قۇلشىلىق ەتەتىن كەزەڭ تۋادى دەپ سانايدى. ۇجىمدىق كۇش - جىگەر ۇستەمدىگىنىڭ ءمانى دە وسىندا.
احماد عازي
پاكىستان حالىقارالىق يسلام ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ۆيتسە- پرەزيدەنتى
مۇسىلمان جۇرتى دىندەر مەن وركەنيەتتەردىڭ اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق پەن ءۇنقاتىسۋدى ءاردايىم قۇپتاپ كەلەدى. يسلام وركەنيەتتى ەجەلگى گرەكتەردەن، مەسوپاتيا جۇرتىنان، ۇندىلەر مەن باسقا دا حالىقتاردان ۇيرەنۋدەن باس تارتقان ەمەس. دەمەك، بۇگىنگى كۇنگى ءبىزدىڭ قولىمىزداعى دۇنيە ءتۇرلى قۇراندىلاردىڭ قوسىندىسى. ونىڭ ءوزى يسلام يدەياسىن بىلدىرەدى.
بۇگىن دۇنيەدە يسلامدى ۇستانۋشىلار جوق بىردە- ءبىر ەلدى اتاي المايسىز. ءال- فارابي، يبن- سينا سىندى جانە باسقا دا عۇلاما عالىمداردىڭ تۋىندىلارى اعىلشىن، يتاليان جانە الەمنىڭ باسقا دا كوپتەگەن تىلدەرىنە اۋدارىلدى. كوپتەگەن عاسىرلاردىڭ ىشىندە ولاردىڭ تراكتاتتارى شىعىستاعى جانە باتىستاعى ءتۇرلى عىلىمي ورتالىقتاردا وقىتىلدى.
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە بۇگىن تاعى دا ءبىر ۇلكەن تاريحي وقيعا بولدى دەپ سانالادى. سەبەبى سولاي ساناپ جاتىر. جالپى دۇنيەجۇزى مەملەكەتتەرىنىڭ باسشىلارى ايتىپ جاتىر.
جالپى، الەمنىڭ تاريحىندا ازيا جەرىندە، مۇسىلمان ەلىندە ءدۇنيجۇزىنىڭ بۇكىل دىندەرى، بۇكىل جەر بەتىنىڭ حالقى تابىناتىن دىندەر: حريستيانستۆو، يسلام، بۋدديزم، يۋدايزم، ونىڭ تارماقتارى، ءبارىنىڭ باسشىلارى جينالىپ، بارلىعى اللا تاعالا، قۇدايدىڭ ءبىر ەكەنىن ايتىپ، ول، قۇدايدىڭ ادامعا جاقسىلىق جاساۋ ماسەلەسىن ۋاعىزدايتىنىنا، ەشقانداي دىندە ەكسترەميزم جوق ەكەنىن، ءبىر- بىرىمەن ءتىل تابىسۋدىڭ جولى - ول ءبىر- بىرىمەن سويلەسۋ، پىكىرتالاستىرۋ، ءبىر- ءبىرىن تىڭداۋ ەكەنىن ايتىپ، مىنە سەزدىڭ اياقتالۋ قارساڭىندا ۇلكەن ماڭىزدى قۇجات قابىلدانىپ، دەكلاراتسيانى جانە بۇنداي سەزد تۇراقتى بولا بەرسىن دەپ كەلەسى سەزد ءۇش جىلدان كەيىن قازاقستاندا ءوتسىن دەگەن، شەشىم قابىلداۋعا جانە قازاقستاندا بۇكىل دۇنيەجۇزىنىڭ ءدىن ورتالىعى نيۋ- يوركتاعى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ عيماراتى سياقتى عيمارات سالۋ جونىندەگى پىكىرلەر ايتقانى، ءبىزدىڭ قازاقستان ءۇشىن، ەلىمىزدىڭ، حالقىمىزدىڭ دارەجەسى ءۇشىن، بۇكىل دۇنيەجۇزىنە تاعى دا قازاقتى بەلگىلى جاساۋ ءۇشىن ۇلكەن جاعداي، وقيعا بولدى دەپ سانايمىن.
…قازىرگى جۇمىس ىستەگەن سەكرەتاريات جۇمىسىن توقتاتپاي ىستەي بەرەتىن بولسا، 3 -جىلدان كەيىن ەندىگى سەزدى دايىندايتىن بولساق، جاڭاعىداي دۇنيەجۇزىلىك بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنداعى سياقتى دىندەردىڭ دە فورۋمى قازاق جەرىندە تۇراقتى بولادى دەپ سەنۋگە بولادى.
ماحات سادىق
جۋرناليست، ق ر پرەزيدەنتى تەلەراديوكەشەنىنىڭ باس ديرەكتورى (2000 - 2005 ج ج.)
تۇڭعىش پرەزيدەنت - ەلباسى ن. نازاربايەۆتىڭ باستاماسىمەن قازاقستان استاناسىندا ءار ءۇش جىل سايىن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارى سەزى تۇراقتى ءوتىپ كەلەدى.
دۇنيەجۇزىلىك ءدىن ديالوگى بولعان وسى سەزدەردىڭ ناتيجەسىندە مادەنيەتتەر، وركەنيەتتەر مەن دىندەر ءۇنقاتىسۋىنا الەمدە بالاما جوق دەپ مالىمدەندى.
ال، ءدىنباسىلارىنىڭ وسىنداي كەزدەسۋىلەرىنىڭ ادامزات دامۋى ءۇشىن الار ورنىن عىلىمي نەگىزدە زەرتتەپ- زەردەلەۋ ءۇشىن ارنايى مارتەبەسى بەكىتىلگەن «كونفەسسياارالىق جانە وركەنيەتارالىق ديالوگتى دامىتۋ جونىندەگى ن. نازاربايەۆ ورتالىعى» قۇرىلدى.
تامام ءدىننىڭ - ءتۇبى ءبىر دەيدى. ءبىرىنشى سەزدىڭ العاشقى كۇنى ءسوز العان جوعارى دارەجەدەگى ءدىن ليدەرلەرى، ءار ادامنىڭ ءدىندى ەركىنشە قالاپ الۋىنا دەگەن قۇقىعىن مويىنداۋعا شاقىرعان.
… عۇمىر بويى ۇمىتپايتىن، ءجۇزجىلدىق جالعىزدىقتا دا ولمەي كەشپەيتىن كەك، كەمسىتۋشىلىككە شەك قويايىق، - دەگەن ەدى سول جيىندا ءدىنباسىلارى.
…تاريحي بەتبۇرىس، تاريحي سەرپىلىستى باستايىق، - دەستى عۇلاما عالىمدار.
دەكلاراتسيانى قابىلدايتىن كۇنى ەلباسىمىزدىڭ توراعالىعىمەن بولعان سوڭعى جيىندا بىرنەشە دەلەگاتسيالار ءارتۇرلى ۇسىنىستار، جاڭا پىكىرلەر ايتتى. بۇل ۇسىنىستار وسى قۇجاتتى، جالپى استاناداعى جيىندى تاريحي ءارى ادامزات بالاسى ءۇشىن ماڭىزى زور جيىن دەپ اتادى.
سەزدى قورىتىندىلاي كەلە ەلباسى ن. نازاربايەۆ بىلاي دەگەن:
«ەڭ نەگىزگى ماسەلە - سەزد باسقا جەردە ەمەس مۇسىلمان ەلىندە ءوتىپ وتىر. قازىرگى جاعدايدا قايسىبىر ساياساتكەرلەر ءوزىنىڭ پايداسىنا بۇرۋ ءۇشىن، الەمدە بولىپ جاتقان قاتەرلى جاعدايدىڭ بارلىعى يسلامنان شىعىپ جاتىر دەگەن ءسوز ايتادى. مەن قاي جەردە جۇرسەم دە ونىڭ بارلىعى قاتە ەكەنىن جالىقپاي ايتىپ كەلەمىن. دۇنيەجۇزىندەگى مۇسىلمان ءدىنىنىڭ ۋاعىزىن، ءبىزدىڭ قۇران كارىمدەگى ايتىلعان سوزدەردى، ءبىز قازىر وسى سەزدە سان قايتالاپ ايتىپ جاتىرمىز. وسى سوزدەرىمىزدى وسىندا باس قوسقان كاتوليكتەر دە، يەۆرەيلەر دە، باسقالار دا تىڭداپ وتىر.
ءدىن ليدەرلەرى دە - ادام! ال، ادامنىڭ رۋحاني دۇنيەسى ويناۋدى كوتەرمەيدى. عالامدا عاجاپ بولۋدان قالعان ءجايت، شيرىققان ساياسي ەگەسۋلەر، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنان باستالىپ، اقىرى مىلتىق كەزەنۋمەن اياقتالادى. ءبىز مىنە وسىنداي جانجالدارعا جول بەرمەۋگە ادامزاتتى ۇندەۋگە مىندەتتىمىز».
ءدىنارالىق ءۇنقاتىسۋىنىڭ ءبىرىنشى سەزىنە جينالعان 400-دەن استام بۇقارالىق اقپارات وكىلدەرى، مەنىڭ ارىپتەستەرىم ءا دەگەننەن قيعاش مىنەز، وقىس وقيعالاردى ىزدەستىرگەن ەدى. ءبىراق ءتان جارالى بولماسا، وعان قانشا ۋ جاقساڭ دا، دەرت دارىمايتىنداي ىزگىلىكتى ۇران ەتكەن استانا سەزى ەشبىر سىرتقى كۇشتىڭ ايتاعى مەن جەلكەلەۋى ارقىلى جۇرمەسىن كورسەتكەن. ونى جۋرناليستەر دە سەزىپ، ءبىرازدان سوڭ سابىرعا كوشكەن. شەتەلدىڭ 100-دەن استام جەتەكشى اقپارات اگەنتتىكتەرى مەن كومپانيالار وكىلدەرى دە قازاق جەرىنەن ءسوز ارقىلى تاراعان ىزگىلىك نيەتكە ورتاقتاسىپ جاتتى. ءبىز ول ارىپتەستەرمەن دوستاسىپ، سىرلاسىپ جاتتىق.
سول كەزدە ارىپتەستەرىمىزدەن ەستىپ بىلگەنىمىزدەي قازاق جەرىندە جۇزدەگەن جىلداردان بەرى الەم ءدىنباسشىلارى العاش رەت وسىلايشا باس قوسىپتى. مىنە، وسى باسقوسۋدى جۋرناليستەر قاۋىمى «الەم جۇرتشىلىعى اتتاعان ەرەكشە ءبىر وقيعا دەپ اتاپ كورسەتتى». سولاردىڭ ايتقاندارىن وقيىق.
دجاگەت رايت
«AL HAYAT» گازەتىنىڭ كوررەسپوندەنتى
قازاقستاندا مەنى قايران قالدىرعان ۋاقيعاعا توقتالايىن. ەرەكشە جاعداي. تالاي ەل مەن جەردە ءىسساپاردا بولدىم عوي، نە ەستىپ، نەگە كۋا بولمادىم. ءبىراق، ايتپاعىم تاريحتا العاش رەت يەۆرەيلەر، يزرايلدىكتەر دوڭگەلەك ۇستەل باسىندا ارابتارمەن، يراندىقتارمەن وتىرعانى، قول الىسقاندارى وسى استانادا عانا العاش كوردىم. بۇل بۇرىن بولماعان جاعداي. قاراپ تۇرساڭ، ساياساتكەر تاجىريبەلى بولسا، قولدان كەلمەسى جوق ەكەن. پرەزيدەنت نازاربايەۆ وسىنى دالەلدەدى. ەگەر وسىلاي جالعاسا بەرسە، بالكىم تاياۋ شىعىستا دا پروبلەمالار شەشىلىپ قالار. تەك سىزدەر باستاعان وركەنيەتتى دىندەر ۇندەسۋى باياندى بولسىن.
ميگەل باس فەرناندەس
«ەفە» اگەنتتىگىنىڭ جەتەكشىسى
ت م د ەلدەرىندەگى «ەفە» يسپان اقپارات اگەنتتىگىن باسقارامىن. التىنشى رەت قازاق جەرىنە كەلدىم. پرەزيدەنت نازاربايەۆتىڭ بەيبىتشىلىك ۇسىنىستارى تالاي جانجالدى باسەڭدەتۋگە سەبەپشى بولدى. قاراباح قاقتىعىسىنىڭ باسەڭدەۋى - ءبىر. ەكىنشى، ازياداعى ءوزارا سەنىم فورۋمى ارقىلى ءۇندىستان، پاكىستان جانجالىن جۇمسارتتى. ءۇشىنشى، يادرولىق قارۋدان باس تارتۋ باتىلدىعى. ەندى، مىنە، الەمدى تەرروريزم مەن ەكسترەميزم ءورتى شارپىعان ساتتە ءدىن تاعىلىمىن كوتەردى. وسىعان دەيىن سوعىسقا سىلتاۋ ىزدەۋشىلەر، ءدىن اتىن جامىلۋشى ەدى. بۇل قازاقستانداعى قاسيەتتى ۇندەسۋدەن كەيىن توقتار دەگەن ويدامىن.
اۆتور: ماحات سادىق
