قازىرگى قازاقستان ەكونوميكاسى قانداي دەڭگەيدە؟

استانا. قازاقپارات - ەكونوميكالىق داعدارىس تەرەڭدەگەن سايىن بيلىك باسىنداعىلاردىڭ ارەكەتى ۇرەي قۇشقانداردىڭ ارەكەتتەرىنە كوپ ۇقساپ بارادى.

ارينە، ۇرەيگە ءالى جەتكەن جوق، ءبىراق كوڭىل الاڭداۋشىلىق جەكەلەگەن شەنەۋنىكتەردىڭ كابينەتتەرىندە كەڭىنەن تارالىپ بارا جاتقانداي.

ولاردىڭ جاڭادان جاساعان ءار مالىمدەمەسى، ءار شاراسى، ونىڭ الدىڭعىسىنا كەرەعار بولىپ جاتىر. ال ەكونوميكالىق جاعداي بولسا، ناشارلاۋىن جالعاستىرۋدا دەپ حابارلايدى قازتاگ.

ۇكىمەت بيىلعى ج ءى و وسۋىنە بەرگەن بولجامى تىم اسىرا سىلتەنىپ جىبەرىلگەنىن جاسىرىپ تا وتىرعان جوق. ەسكە سالساق، العاشقىدا مينيسترلەر كابينەتى قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ ءوسىمى 2015-جىلى %5 بولادى دەپ بولجاعان. ودان كەيىن ول كورسەتكىش %4,8 گە دەيىن تومەندەتىلدى. ال مۇناي باعاسىنىڭ تومەندەۋىمەن سوڭعى نۇسقاسىندا 2015-جىلى مەملەكەتتىك بيۋدجەتتە بيىلعى ەكونوميكالىق ءوسىم بار بولعانى %1,5 دى قۇرايدى دەپ بولجاندى.

تۇبىنە ءالى جەتكەن جوق

ءبىراق شەنەۋنىكتەر ول كورسەتكىشكە دە قول جەتكىزۋ قيىن ەكەنىن مويىندادى. 19- قاراشادا ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى ەربولات دوسايەۆ پارلامەنتتە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2016-2018-جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتى تۋرالى» زاڭىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن پارلامەنتتە تانىستىرىپ تۇرىپ ج ءى و ناقتى ءوسىمى 2015-جىلى بار بولعانى %1,2 بولادى دەپ ءمالىم ەتتى.

مۇنىڭ بارلىعى كوفە تۇنباسىنا قاراپ قۇمالاق اشقانعا ۇقسايدى. تۋرا سول سياقتى جاقىندا بيىلعى ينفلياتسياعا بولجامىن مينيسترلەر كابينەتى %6-8 دان %8-10 عا كوتەردى، ال كەيىن قاراشا قورىتىندىسى بويىنشا ينفلياتسيا %12,8 بولدى. سوندىقتان ەكونوميكالىق %1,2 وسىمگە قول جەتكىزۋ ۇكىمەت شەنەۋنىكىتەرىنىڭ تەك جاقسى نيەتى عانا بولىپ قالۋى ابدەن مۇمكىن.

ايتپاقشى، ولاي دەپ تەك ءبىز ەمەس، ساراپشىلار دا ويلايدى. مىسالى، «حالىق فينانس» ينۆەستيتسيالىق كومپانياسىنىڭ باعالاۋىنشا، بيىل قازاقستاندىق ەكونوميكانىڭ ءوسىمى %0,5 دى قۇرايدى. دۇنيەجۇزىلىك بانك بولجامى وعان قاراعاندا تاۋىر. ءبىراق، ولاردىڭ ساراپشىلارىنىڭ پىكىرىنشە، قازاقستان ج ءى و ءوسىمى 2015-2016-جىلدارى قايتا قارالعان رەسمي باعادان دا تومەن بولىپ، تەك 2017-جىلى عانا ەكپىن الۋى مۇمكىن.

«ءبىزدىڭ بازالىق سەناريدە مۇناي باعاسى 2016-جىلى تومەن بولىپ قالا بەرەدى جانە اقىرىن 2017-جىلعا قاراي كوتەرىلەدى دە تۇتىنۋدىڭ ارتۋىنا جانە ينۆەستورلاردىڭ سەنىمدىلىگىن ارتتىرۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ كۇتىلۋدە. ج ءى و 2015 جانە 2016-جىلدارى %1 شاماسىندا قالىپ، تەك 2017-جىلى عانا %3,3 عا دەيىن كوتەرىلۋى مۇمكىن»، - دەپ ەسەپتەيدى حالىقارالىق قارجىلىق ينستيتۋتتا.

بۇل رەتتە ەكونوميكالىق ءوسىم تۋرالى رەسمي باعانىڭ وسىنشاما ءجيى وزگەرىسى ۇكىمەتتىڭ ۇزاق مەرزىمدىك بولجام جاسايتىن ءتيىمدى جۇيەسىنىڭ جوقتىعىن كورسەتەدى. ءوز كەزەگىندە ول، ءتيىمدى بيۋدجەتتى قۇراي المايدى جانە وندا سالىنعان كىرىس پەن شىعىس جونىندەگى پارامەترلەردى ۇستاپ تۇرا المايدى دەگەندى بىلدىرەدى.

قانداي بولعاندا دا، قازاقستان ءوز ەكونوميكاسىنىڭ قۇلدىراۋ شەگىنە جەتكەن جوق. ايتپاقشى، ونىڭ كورشىلەرى رەسەي مەن قىتاي دا سونداي. جانە ول مۇناي باعاسىنىڭ ارزانداۋ سيكىلى ءالى ءوز شەگىنە جەتپەگەنىمەن بايلانىستى بولىپ وتىر. وسىنداي جاعدايدا استاناداعى شەنەۋنىكتەردىڭ كەرەعار جوسپارلارى كەزدەيسوق ەمەس سياقتى كورىنەدى. ءبىر جاعىنان ۇكىمەت جاڭا ءۇش جىلدىق بيۋدجەتتە ج ءى و ءوسىمى 2016-2020-جىلدارى ورتاشا العاندا %3 بولادى دەپ بولجانعان.

«2016-جىلى ەكونوميكانىڭ ناقتى ءوسىمى - %2,1، 2017-جىلى - %3,6، 2018-جىلى - %2,9، 2019-جىلى - %3 جانە 2020-جىلى - %3,2 بولادى. ءسويتىپ، 2016-2020-جىلدارى ەكونوميكانىڭ ورتاشا جىلدىق ءوسىمى %2,9 دەڭگەيدە دەپ بولجانۋدا»، - دەپ ءمالىم ەتتى 19- قاراشادا ەربولات دوسايەۆ، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2016-2018-جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتى تۋرالى» زاڭىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن پارلامەنتتە تانىستىرىپ تۇرىپ.

ەكىنشى جاعىنان، ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ مينيسترلەر كابينەتىنىڭ الدىندا اعىمداعى وسىنداي ەكونوميكالىق كۇردەلى جاعدايدا ۇكىمەتتىڭ بيۋدجەتتىك جوسپارلارىندا كورسەتىلگەننەن جوعارى ج ءى و ءوسۋىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەكتىگى تۋرالى شامشىل مىندەتتەر قويادى.

«الداعى ون جىلدا قازاقستان جىل سايىن ەكونوميكانىڭ ءوسىمىن كەم دەگەندە %5 دەڭگەيدە قامتاماسىز ەتۋى كەرەك»، - دەدى نازاربايەۆ 30- قاراشادا قازاقستان حالقىنا ارنالعان جولداۋىندا.

ول از دەسەڭىز، ەلباسى ينۆەستيتسيانىڭ ەكونوميكاعا جىل سايىن كەلۋىن $10 ميللياردتان اسىرۋدى، ال الداعى 10 جىلدا كەم دەگەندە $100 ميللياردقا جەتكىزۋدى تاپسىردى. قازاقستاندىق شەنەۋنىكەتەر شەتەلدىك ينۆەستورلاردى شيكىزاتتان باسقا نەمەن قىزىقتىرا الاتىنى بەلگىسىز بولىپ قالىپ وتىر.

بەل استىندا سەنى قولدايتىن كوكەڭ جوق

ەسەسىنە ايدان انىعى مىناۋ: ب ت ا- نىڭ، اليانس پەن تەمىر بانكتىڭ سىرتقى قارىزدارىن بىرنەشە رەت قايتا قۇرىلىمداعان سوڭ، شەتەلدىك كاپيتال قازاقستاننىڭ ماڭايىنا دا جولاماي كەتەدى. وسىنىڭ بارلىعى كۇردەلى جاھاندىق ەكونوميكالىق جانە ساياسي جاعدايمەن، سونداي-اق تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيتسيانى تارتۋعا ارقا سۇيەگەن بۇرىنعى ەكونوميكالىق باعىتقا قاساقانا قاتىپ قالۋمەن كۇردەلەنىپ تۇر.

تۇسىنىكسىز بولىپ تۇرعانى، سۋعا كەتكەندى قۇتقارۋ ماسەلەسى سول سۋعا كەتىپ بارا جاتقاننىڭ تىكەلەي ءوز ءىسى ەكەندىگىن بيلىك باسىنداعىلار قاشان تۇسىنەر ەكەن؟ كەش بولماي تۇرعاندا، ترانسۇلتتىق كورپوراتسيالار مەن بەل استىنداعى باي كوكەلەرگە ارقا سۇيەمەي، ەكونوميكالىق باعىتتى وزگەرتۋ كەرەكتىگىن، ءبىرىنشى كەزەكتە ىشكى ينۆەستيتسيالارعا ارقا سۇيەۋ، ۇكىمەتتىڭ فيسكالدىق ساياساتىن جانە ۇلتتىق بانكتىڭ مونەتارلىق رەتتەۋىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ كەرەكتىگىن قاشان تۇسىنەر ەكەن، دەپ جازادى اگەنتتىك.

ساراپشىلاردىڭ كوبىنىڭ باعالاۋىنشا، قالا التىن باعاسىنىڭ ارزاندىعى ءالى تالاي ۋاقىت ساقتالاتىن كورىنەدى. وسىنداي جاعدايدا بيلىكتىڭ الداعى جىلدارعا ج ءى و ءوسىمى تۋرالى كەرەعار مالىمدەمەلەرى يۆان كرىلوۆتىڭ اققۋ، سۋ شايان مەن شورتان تۋرالى اڭىز اڭگىمەسىن ەسكە تۇسىرەدى: «اعايىن الاۋىز بولسا، اۋزىنداعىسىنان ايىرىلادى، ولاردىڭ تىرلىگى تىرلىك ەمەس - ازاپ بولادى» دەگەن سەكىلدى.

ال ازاپتاناتىن بيلىك ەمەس، قاراپايىم قازاقستاندىقتار بولادى، سەبەبى شيكىزاتتىڭ الەمدىك باعاسىنىڭ ارزانداۋى جاعدايىندا بيلىك باسىنداعىلاردىڭ شيكىزاتتىق ەمەس سەكتوردىڭ وسۋىنە وڭتايلى جاعداي جاساي الماۋىنان ەرتە مە كەش پە، ونىڭ اۋىرتپالىعى ءبىزدىڭ بارلىعىمىزدىڭ قالتامىزعا اۋىر تيەدى دەپ تۇيىندەدى دەرەككوز.