ەلىمىزدىڭ الەمدىك ارەناداعى ورنى مەن بەدەلى ءبىرشاما نىعايدى - سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ەرلان ىدىرىسوۆ

استانا. قازاقپارات - قازاقستان تاۋەلسىزدىك العالى الەمدىك ارەنادا اتوي سالىپ، جاھاندىق جاڭالىقتاردان قالىسپاي، ىلەسە شاۋىپ كەلەدى. دۇنيەءجۇزىن ءدۇر سىلكىندىرەر ۇلكەن ماسەلەلەردەن دە شەت قالماي، ءوز ءسوزىن، ءوز پىكىرىن ساۋاتتى تۇردە بىلدىرە الاتىن دەڭگەيگە جەتتى.
None
None

 مۇنىڭ ءبارى، ارينە، ەڭ الدىمەن سىرتقى ساياسي ۆەدومستۆونىڭ يىعىنا ارتىلار جۇك، قىزمەتىنە سالىنار سىن.

 وسىنداي سىن مەن سىناقتان مەكەمە قالاي ءوتىپ كەلە جاتىر، ونى الدا قانداي بەل- بەلەستەر كۇتىپ تۇر، وسى جانە باسقا دا ءسىز بەن ءبىزدى تولعاندىرعان سۇراقتاردى ق ر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ەرلان ىدىرىسوۆ مىرزاعا قويعان ەدىك.

- ەرلان ءابىلفايىز ۇلى، بىرىنشىدەن، ءوزىڭىزدى قازاقستان ديپلوماتياسىنىڭ 70 جىلدىعىمەن قۇتتىقتاعىم كەلەدى. ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساياسي مەكەمەسىنە ساتتىلىك پەن تابىس تىلەيمىن.

- راحمەت!

- جاھاندانۋ ۇدەرىستەرىنىڭ تولاستاپ تۇرعان كەزىندە حالىقارالىق ساحنانىڭ ويىنشىلارى قازاقستاننىڭ پىكىرى جانە ۇستانىمىمەن ەسەپتەسەدى. ەلىمىز كوپتەگەن اعىمداردىڭ تەك بەلسەندى قاتىسۋشىسى عانا بولىپ قويماي، الەم قاۋىمداستىعىنا وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ تەتىكتەرىن ۇسىنىپ، ءبىرشاما باستامالاردىڭ باسىندا تۇر. بۇل، كۇمانسىز، پرەزيدەنت ن.ءا. نازاربايەۆتىڭ جەكە بەدەلى مەن كۇش- جىگەرى جانە ق ر س ءى م ءتيىمدى جۇمىسىنىڭ ناتيجەسى.

- سۇراعىڭىزعا راحمەت! ءيا، ارينە، قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتتا بولسىن، وزگە سالالاردا بولسىن كوپتەگەن جەتىستىكتەرى ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ ەسىمىمەن تىكەلەي ۇشتاسادى. ونىڭ ستراتەگيالىق ويلاۋى مەن العا قويعان ماقساتىنا جەتۋگە دەگەن تاباندىلىعى ەلىمىزدىڭ ارى قاراي دامۋىنا جانە الەم قاۋىمداستىعىنداعى بەدەلدى ورنىن تابۋىنا ارقاۋ بولدى.

«سەن دە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە، تەتىگىن تاپ تا، بار، قالان!» دەگەن ابايدىڭ وسيەت سوزدەرى تەك ادام بالاسى ءۇشىن عانا ەمەس، مەملەكەت ءۇشىن دە زور ماڭىزعا يە. مەملەكەتىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك جىلدارى ىشىندە كوپشىلىككە تانىمال بولىپ، حالىقارالىق كىرپىش دۇنيەنىڭ ابىرويلى تەتىگى بولىپ قالانعانى، ەڭ الدىمەن، ەلباسىنىڭ جەكە جىگەرى مەن ءاردايىم العا ۇمتىلىس سىندى قاسيەتتەرىنىڭ ارقاسىندا مۇمكىن بولدى.

- مەملەكەتىمىزدىڭ ەڭ باستى ديپلوماتى رەتىندە ءسىز ەلىمىزدىڭ الەمدەگى ءوز ورنىن قالاي كورەسىز؟ مۇنداي پوزيتسيانىڭ باسىم كورسەتكىشتەرى قانداي؟

- كورسەتكىشتەرگە كەلەر بولساق، بۇل جەردە ەڭ الدىمەن جاقىن جانە شەتتەگى ەلدەردىڭ كوبىسىمەن دوستىق قارىم- قاتىناستار قۇرىپ، ولارمەن ءوزارا ءتيىمدى ىنتماقتاستىق ورناتقانىمىزدى ايتىپ كەتكەن ءجون. ەكىنشىدەن، قازاقستان بۇگىنگى الەمنىڭ وڭىرلىك، جاھاندىق ماسەلەلەرىنىڭ شەشىمىنە وزگە ەلدەرمەن تەڭ قاتىسىپ، ولاردىڭ وڭدى شەشىلۋىنە ءوزىنىڭ زور ۇلەسىن قوسىپ كەلەدى. مەملەكەت بەدەلىنىڭ سوڭعى جىلدارى ارتا تۇسكەنىن ءبىزدىڭ ە ق ى ۇ، ي ك ۇ، ە ۋ ر ا ز ە ق، ش ى ۇ، ۇ ق ك ۇ، تۇركى كەڭەسى سەكىلدى بەدەلدى ۇيىمداردا ءتوراعالىق ەتىپ، ءارى ونى ءساتتى جۇرگىزگەنىمىزدەن بايقاۋعا بولادى.

- وسى ورايدا، ەل سىرتقى ساياساتىنىڭ نەگىزگى باسىم باعىتتارى، سونىڭ ىشىندە ستراتەگيالىق باعىتتارى تۋرالى بىلگىمىز كەلىپ ەدى.

- سىرتقى ساياساتىمىزدىڭ نەگىزگى، باسىم باعىتتارىنا كەلەتىن بولساق، بۇل جەردە ءبىز، ەڭ الدىمەن، سىرتقى ساياساتتى جاڭارتۋ بويىنشا ەلباسىنىڭ «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىندا بەلگىلەنگەن نۇسقاۋدى ارقاۋ ەتەمىز. نۇسقاۋدا بىرنەشە نەگىزگى ءارى وتە ماڭىزدى باعىتتار اتالىپ كەتكەن، سونىڭ ىشىندە: وڭىرلىك جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى بارىنشا نىعايتۋ، ەكونوميكالىق جانە ساۋدا ديپلوماتياسىن بەلسەندى دامىتۋ؛ مادەني- گۋمانيتارلىق، عىلىم- ءبىلىم بەرۋ جانە وزگە دە ىرگەلەس سالالاردا حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى قارقىنداتۋ؛ ازاماتتارىمىزدىڭ جانە ولاردىڭ مۇددەلەرىن شەتەلدە قۇقىقتىق تۇرعىدان قورعاۋدى كۇشەيتۋ.

- بايقاۋىمشا، قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى ءبىرىنشى اتالىندى، ونىڭ ماڭىزدىلىعى دا وزگە باعىتتارعا قاراعاندا باسىمىراق شىعار؟

- باسىمىراق بولعاتىنى - ءسوزسىز. سونىڭ ىشىندە ورتالىق ازياداعى جاعداي، ونداعى تۇراقتىلىقتىڭ ساقتالۋى، داۋ- داماي جاعدايلارىنىڭ الدىن الۋ سەكىلدى ماسەلەلەر ءبىزدى الاڭداتادى. تاۋەلسىزدىك العالى بەرى، ءبىز اعىمدى الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق، سۋ- ەنەرگەتيكالىق جانە وزگە دە قايشىلىق تۋدىراتىن ماسەلەلەردىڭ شەشىمىندە بىردەن- ءبىر دۇرىس جول ىشكى- وڭىرلىك ينتەگراتسيا بولىپ تابىلاتىنىنا كوز جەتكىزدىك. قازاقتا «ساۋساق بىرىكپەي - ينە ىلىكپەيدى» دەگەن ءسوز بار. بابالارىمىزدىڭ سوناۋ زاماننان كەلە جاتقان وسيەتى، الەم قالاي وزگەرمەسىن، ءومىر اعىمى قالاي اۋىسپاسىن، ءالى دە بولسا ءوز وزەكتىلىگىن جوعالتقان جوق.

ءبىراق، جاھاندىق قاۋىپسىزدىك بولمايىنشا، ىشكى- وڭىرلىك قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ تۋرالى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءمانى جوق. بۇل تاراپتا ءبىزدىڭ ۇستانىمدارىمىز ەش وزگەرىسسىز قالادى. يادرولىق قارۋسىزداندىرۋ، ەتنوسارالىق، كونفەسسياارالىق سۇحبات پەن كەلىسىمنىڭ جاڭا ءپىشىنى، دامۋدىڭ «قازاقستاندىق جولى» سەكىلدى ۇعىمدار قازاقستاننىڭ جاڭا بەينەسىنىڭ سيپاتتارىنا اينالدى.

وسى جەرگە تولىعىراق توقتالىپ كەتسەم، يادرولىق قارۋى جوق ءمىنسىز دۇنيەگە قول جەتكىزۋ جولىنداعى ءبىزدىڭ ستراتەگيالىق ماقساتتارىمىز يادرولىق قاۋىپسىز جاھاندى قامتاماسىز ەتۋ مەن يادرولىق قارۋسىز الەم دەكلاراتسياسىن جاپپاي قابىلداۋ بولىپ تابىلادى. ءبىز ماگاتە ۇيىمىمەن قازاقستاندا تومەن بايىتىلعان ۋران بانكىن قۇرۋ جانە اتوم (Abolish Testing. Our Mission) جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدەمىز.

جاھاندىق جانە وڭىرلىك وزەكتى ماسەلەلەردىڭ شەشىمىنە ءوز ۇلەسىمىزدى قوسۋ مەن ءوز باستامالارىمىزدى العا تارتۋ مۇمكىندىگىنە قول جەتكىزۋ ءۇشىن، ءبىز ب ۇ ۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ 2017-2018 -جىلدارعا تۇراقتى ەمەس مۇشەلىگىنە كىرۋدى ماقسات قويدىق.

- بۇل قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى تاراپىنداعى بەلسەندىگىمىز. ال وزگە سالالارداعى شە؟

- وزگە سالالارعا كەلەر بولساق، ەكونوميكا، ەنەرگەتيكا، ەكولوگيا سالالارىنا توقتالعىم كەلەدى. بۇل - ەلىمىزدىڭ العا شىعارعان جاھاندىق ەنەرگيالىق- ەكولوگيالىق ستراتەگياسى، ەۋروپا، ازيا جانە تىنىق مۇحيتىنداعى ەلدەردىڭ مەملەكەتتىك جانە جەكەمەنشىك سەكتورلارىنىڭ ءوزارا سەرىكتەستىگىنە باعىتتالعان استانالىق «جاسىل كوپىر» باستاماسى، ەلوردادا جاقىندا وتكەن VI استانالىق ەكونوميكالىق فورۋم مەن دۇنيەجۇزىلىك داعدارىسقا قارسى كونفەرەنتسيا. سوڭعى ەكەۋى 150 ەلدىڭ 30000-نان استام ساراپشىلارىن بىرىكتىرەتىنGlobal» -G« كوپ فۋنكتسيونالدى ينتەرنەت- الاڭىنىڭ لوگيكالىق جالعاسىنا اينالدى. Global» -G« جوباسىنىڭ شەڭبەرىندە حالىقارالىق ساراپشىلار دايىنداعان ۇسىنىستار نەگىزىندە دۇنيەءجۇزى داعدارىسقا قارسى كونفەرەنتسيانىڭ قورىتىندى دەكلاراتسياسى قابىلداندى.

 سونىمەن قاتار، ءبىز ەكسپو-2017 حالىقارالىق كورمەسىنە دايىندىق جۇمىستارىن جۇرگىزۋدەمىز. وسىعان وراي، حالىقارالىق كورمەلەر بيۋروسىمەن جانە ونىڭ مۇشە- مەملەكەتتەرىمەن، شەتەلدىك سەرىكتەستەرمەن جوعارى دەڭگەيدە كەلىسسوزدەر وتكىزىلۋدە. ەلىمىزدىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن ءاربىر وقيعانىڭ استارىندا قانشاما جۇمىس، كوزگە كورىنبەيتىن ەڭبەك جاتىر.

جەكە ەۋرازيالىق ينتەگراتسيا ۇدەرىسىنە توقتالعىم كەلەدى. جاقىندا عانا استانادا قازاقستان، رەسەي، بەلارۋس اراسىندا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق قۇرۋ تۋرالى شارتقا قول قويىلدى. ءبارىمىز دە بۇل وقيعانىڭ كۋاگەرى بولدىق. مەن ءوزىم بۇل جاعدايعا قاتىستى سۇحبات بەرىپ، ارىپتەستەرىڭىزدىڭ الدىندا ءسوز سويلەگەن بولاتىنمىن. اتالعان شارت 2015 - جىلدىڭ 1- قاڭتارىنان باستاپ كۇشىنە ەنەدى. ءبىز ينتەگراتسيانىڭ بارلىق ورگاندارىندا تاراپتاردىڭ تەڭ وكىلدىك ەتىپ، ينتەگراتسيالىق ءوزارا ىقپالداستىقتىڭ بارلىق دەڭگەيىندە كونسەنسۋستى جاقتايمىز. وداققا جاقىن ارادا ارمەنيا، ال جىل سوڭىنا دەيىن قىرعىزستان كىرەدى دەپ كۇتىلۋدە. «ىرىس الدى - ىنتىماق» دەگەندەي، كورشىلەس ەلدەرمەن ىنتىماعىمىزدىڭ ءتۇبى ىرىسقا اكەلەدى دەپ سەنەمىن.

- بۇل ايتىپ جاتقاندارىڭىزدىڭ ءبارى كوپجاقتى ديپلوماتيا، حالىقارالىق ۇيىمدار شەڭبەرىندەگى ۇستانىمدارىڭىز. ال ەكىجاقتى قاتىناستاردا قانداي باسىمدىقتار انىقتالعان؟

- ەكىجاقتى قاتىناستارداعى باسىمدىقتار وزگەرىسسىز قالدى. بۇل، ەڭ الدىمەن، ءبىزدىڭ جاقىن كورشىلەرىمىز - رەسەي مەن قىتاي. سونىمەن قوسا، ا ق ش، ەۋروپالىق وداق جانە ازيا ەلدەرىمەن قارىم- قاتىناستار باستاپقى باسىمدىقتاردىڭ قاتارىنا جاتادى.

كورشىمىز رەسەيمەن ستراتەگيالىق، ۇزاق مەرزىمدى قاتىناستارىمىزدى ساياسي، ساۋدا- ەكونوميكالىق، مادەني- گۋمانيتارلىق سالالاردا، ەكىجاقتى، كوپجاقتى، ايماقتىق، جاھاندىق اۋقىمدا جالعاستىرۋدامىز. حالىقتا «ءۇي تاڭداما، كورشى تاڭدا» دەگەن ءسوز بار. دەگەنمەن، مەملەكەتتىك تۇرعىدان ءبىز كورشى تاڭداي المايمىز، كورشىمەن تەك دوستاس، ءوزارا ءتيىمدى قاتىناس ورناتا الامىز. رەسەيمەن قاتىناس ءبىز ءۇشىن ءارقاشاندا وزەكتى، ەكى جاقتى سەرىكتەستىكتىڭ استارىندا ءبىز ءۇشىن كوپتەگەن مۇمكىنشىلىكتەر جاتىر.

         قىتاي تاراپىمەن قاتىناستارعا كەلەتىن بولساق، بۇل باعىتتا ءبىز ترانس شەكارالىق وزەندەردىڭ سۋ قورىن بىرىگىپ پايدالانۋ، مادەني- گۋمانيتارلىق بايلانىستاردى نىعايتۋ سالالارىندا ەنەرگەتيكالىق، ينۆەستيتسيالىق، ساۋدا- ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتىپ، جوعارى دەڭگەيدە داعدىلى ساياسي سۇحبات جۇرگىزۋدەمىز.

ا ق ش- پەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىگىمىزدىڭ نەگىزگى باعىتتارى: جاپپاي قىرىپ جويۋ قارۋىن تاراتپاۋ، ەنەرگەتيكا، ساۋدا جانە ينۆەستيتسيا، عىلىمي- تەحنيكالىق ىنتىماقتاستىق، سونىمەن قاتار، جوعارىدا ايتىلىپ كەتكەن حالىقارالىق، وڭىرلىك قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى. ءبىز ا ق ش- تىڭ جەتەكشى كورپوراتسيالارىمەن بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋ بارىسىندا قازاقستاندىق ەكونوميكانى يندۋستريالاندىرۋ مەن ءارتاراپتاندىرۋ، اۋىل شارۋاشىلىعىن، عىلىم جانە ءبىلىمدى دامىتۋعا مۇددەلىمىز. سونىمەن قاتار اۋعانستانداعى جاعدايدى تۇراقتاندىرۋ بويىنشا ىنتىماقتاستىعىمىزدى، اسىرەسە، لاڭكەستىك پەن ەسىرتكى ترافيگىمەن كۇرەس سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى ايتىپ كەتكەن ءجون.

ەۋروپالىق وداق قازاقستاننىڭ باستى ساۋدا جانە ينۆەستيتسيالىق سەرىكتەسى بولىپ تابىلادى. ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك تۋرالى كەلىسىمدەر فرانسيا، يسپانيا، يتاليا جانە گەرمانيا ەلدەرىمەن جاسالىنعان بولاتىن. ەۋروپالىق باعىتتاعى جەتىستىكتەردى بەكىتۋ ءۇشىن ەۋرو وداقپەن كەڭەيتىلگەن سەرىكتەستىك پەن ىنتىماقتاستىق تۋرالى جان- جاقتى شارتقا قول قويۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزۋدەمىز. بۇل ۇدەرىستە باستى نازار قازاقستان مەن ەۋروپالىق ەلدەر اراسىنداعى يننوۆاتسيالىق سەرىكتەستىككە اۋدارىلادى.

ەۋروپالىقتاردىڭ تاجىريبەسى، الدىڭعى قاتارلى تەحنولوگيالارى، ساپا ستاندارتتارىنىڭ ەلىمىزگە كىرگىزىلۋى ءبىز ءۇشىن باستى ماسەلە. اسىرەسە، ەنەرگيانى، رەسۋرستاردى ۇنەمدەيتىن «جاسىل» تەحنولوگيالار ەنگىزۋ بويىنشا ەۋروپالىقتاردىڭ تاجىريبەسى «جاسىل» دامۋ جولىنا وتكەلى تۇرعان ءبىز ءۇشىن اسا ماڭىزدى.

افريكا جانە لاتىن امەريكانىڭ باستى ەلدەرىمەن تولىققاندى ءوزارا ءتيىمدى قاتىناستار ورناتۋدىڭ دا بولاشاعى زور.

پرەزيدەنت قويعان ماقساتتاردى ورىنداۋ قورىتىندىلارى بويىنشا ەلىمىزدىڭ الەمدىك ارەناداعى ورنى مەن بەدەلى ءبىرشاما نىعايدى. ەلباسىنىڭ جوعارى ابىرويى ءبىزدى ودان دا جوعارى ماقساتتارعا يتەرمەلەيدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، پرەزيدەنت الدىمىزعا امبيتسيالىق تالاپتار قويادى، ءبىز ولاردى ورىندايمىز.

- قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ كوپتەگەن مەملەكەتتىك ورگاندارىندا، سونىڭ ىشىندە ق ر س ءى م- ىندە بۇرىننان، كەڭەس ۇكىمەتى كەزەڭىنەن ىستەپ كەلە جاتقان قىزمەتكەرلەردىڭ ورنىنا كادرلاردىڭ جاڭا بۋىنى كەلىپ جاتقانىن بايقايمىز.  وسى ءۇردىستىڭ قانداي ارتىقشىلىقتارىن اتاي الاسىز، تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا جاڭا وتاندىق ديپلوماتيالىق مەكتەپ قۇرىلدى دەپ ايتا الامىز با؟

 - ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العالى ءبىراز ۋاقىت ءوتتى. ارينە، ۋاقىتتىڭ اعىمى سونداي بولعاندىقتان، بۇرىنعى كورنەكتى ديپلوماتتاردىڭ اياعىن جاڭا ۇرپاق وكىلدەرى باسىپ كەلە جاتىر، بۇل - تابيعي قۇبىلىس. جاس ديپلوماتتار قاتارىنان شىققان باسشىلار ءوزىنىڭ ءىزاشارلارى قالدىرعان تاجىريبەلىك مۇرا نەگىزىندە قالىپتاسقان بولاتىن.

         قازاقستاندىق مەملەكەتتىگىمىزدىڭ قۇرىلۋى بارىسىندا ديپلوماتياعا ەرەكشە كوڭىل بولىنگەن ەدى، سەبەبى ءاربىر ەلدىڭ الەمدە ابىرويلى ورىنعا يە بولۋ قابىلەتتىلىگىنەن ونىڭ كۇشى، بەدەلى مەن ءرولى ايقىندالادى.

         ءبىز بۇگىن ءوزىمىزدىڭ وتاندىق ديپلوماتيالىق مەكتەبىن ساباقتاستىق، ميراسقورلىق نەگىزدە قۇردىق دەپ ايتا الامىز.

 وسى رەتتە ەلىمىزدىڭ ءبىرتۋار ازاماتى، مەملەكەتتىك قايراتكەرى، تۇڭعىش قازاق ديپلوماتى ءنازىر تورەقۇلوۆتىڭ ءومىربايانىنا توقتالعىم كەلىپ تۇر. ن. تورەقۇلوۆ 1928-1936 ج ج. كەڭەس وداعىنىڭ ساۋدا ارابياسىنداعى وكىلەتتى وكىل قىزمەتىن اتقارىپ، سول جىلدارى ءوزىنىڭ دارىندىلىعى مەن قابىلەتتىلىگىن تولىققاندى كورسەتكەنى جالپى بەلگىلى. ونىڭ ديپلوماتيالىق ءارى قۇقىقتىق قىزمەتى قازىرگى قازاقستاندىق ديپلوماتيانىڭ باستاماسىنا اينالىپ، قازىرگى قازاقستاندىق حالىقارالىق- قۇقىقتانۋشىلار مەكتەبىنىڭ نەگىزىن سالدى.

1944 - جىلى ءساۋىر ايىندا قۇرىلعان قازاق ك س ر سىرتقى ىستەر ۇلتتىق كوميسسارياتى 1946 - جىلدىڭ ناۋرىزىندا كازاق ك س ر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە اينالدى. ونىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى پروتوكولدى- كونسۋلدىق ماسەلەلەرىمەن شەكتەلىپ، رەسپۋبليكا ك س ر و قۇرامىندا الەم قاۋىمداستىعىنا تىكەلەي شىعۋ مۇمكىندىگىنەن، سىرتقى ساياسي، ەكونوميكالىق جولىنان قۇر قالعان بولاتىن. الايدا، سول جىلدارى وتاندىق ديپلوماتتار جۇمىسسىز جايباراقات وتىردى دەۋگە بولمايدى.

سول كەزدەرى سىرتقى ساياسات ىشكى ساياساتتىڭ جالعاسى بولىپ، ەلىمىزدىڭ ءال- اۋقاتىن جاقسارتۋ باعىتىندا ءبىراز جۇمىس اتاقارىلدى. بۇل جىلدارى قازاقستاندىق ديپلوماتيادا ورىن قالدىرعانداردىڭ قاتارىنان، 1944-1953ج ج. , 1955-1958 ج ج. قىزمەت ەتكەن ەلىمىزدىڭ ءبىرىنشى سىرتقى ىستەر ۇلتتىق كوميسسارى تولەگەن تاجىبايەۆتى، 1953-1955 ج ج. قاز س س ر ءبىرىنشى مادەنيەت ءمينيسترى مەن سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولعان قايىرعالي بايعاليەۆتى، 1958-1961 ج ج. مينيسترلەر كەڭەسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى مەن ق ا ز ك س ر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى اسقار زاكاريندى، 1963-1966 ج ج. رەسپۋبليكانىڭ اعارتۋ جانە سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ءادي ءشارىپوۆتى، 1966-1971 ج ج. سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولعان بالجان بولتىرىكوۆانى، مالىك فازىلوۆتى (1973-1976 ج ج. ) ، 1976-1981ج ج. قاز ك س ر مادەنيەت جانە سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۋسليم بازاربايەۆتى، 1981-1989 ج ج. مينيستر بولعان ميحايل ەسەناليەۆتى، 1989-1991 ج ج. بولعان اقمارال ارىستانبەكوۆانى اتاپ كەتۋگە بولادى.

سول زاماننىڭ اعىمىندا رەسپۋبليكالىق مەكەمەلەردىڭ وداققا باعىنىشتى جاعدايىندا ارىپتەستەرىمىز وزدەرىنىڭ ديپلوماتيالىق جانە ۇيىمداستىرۋ قابىلەتتەرىن تولىققاندى كورسەتە المادى. ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العالى بەرى قازاقستاندىق ديپلوماتيالىق قىزمەتتىڭ جاڭا كاسىبي سيپاتى مەن ينفراقۇرىلىمى قۇرىلا باستادى. بۇل ۇردىستەر تولەۋتاي سۇلەيمەنوۆ (1991-1994 ج ج) ، قانات ساۋدابايەۆ (1994 ج، 2009-2011 ج ج) ، قاسىم- جومارت توقايەۆ (1994-1999 ج ج، 2002-2007 ج ج) ، مارات ءتاجين (2007-2009 ج ج) جانە ەرجان قازىحانوۆ (2011-2012 ج ج) ەسىمدى بىرەگەي تۇلعالاردىڭ قولاستىنا ءوتتى. مەن دە از بولسا دا ءوز ۇلەسىمدى قوسۋعا تىرىسىپ كەلەمىن.

قازاقستان ديپلوماتياسىنىڭ دامۋى، نىعايۋى مەن العا باسۋىندا تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ العاش ەلشىلەرىنىڭ ەڭبەگى زور. ولاردىڭ كوبىسى وسى كۇنگە دەيىن شەت ەلدەردە ەلىمىزدىڭ مۇددەلەرىن قورعاپ، وتانعا قىزمەت ەتىپ، جاس ديپلوماتتارمەن ءوز تاجىريبەسى، ءبىلىمى مەن بىلىگىمەن ءبولىسىپ ءجۇر.

- ەرلان ءابىلفايىز ۇلى، ءسىز باسقارىپ جاتقان مينيسترلىكتىڭ جاس ديپلوماتتارى قىزمەتىنە كوڭىلىڭىز تولا ما؟

- جاس ديپلوماتتار تۋرالى ايتار بولساق، ولاردىڭ كوبىسى شەتەلدە ءبىلىم العان، قازىردىڭ وزىندە بىلىكتىلىگىن كوتەرىپ سىرتتا وقىپ جاتىر. بۇل، ارينە، ادامنىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتەدى. جاس ديپلوماتتىڭ شەت ەلدىڭ سىرتقى ساياسي باعىتىن «ىشتەن» زەرتتەۋ مۇمكىندىگى بار، جانە بۇل وعان حالىقارالىق الاڭنىڭ شىنايى، وبەكتيۆتى بەينەسىن كورۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

شەتەلدەگى ءبىلىم تەك بالاما ءبىلىم الۋدىڭ ءبىر جولى عانا ەمەس، بۇل سونىمەن قاتار قازاقستاندىق مامانداردىڭ شەتەلدىك دوستارىمەن بەيرەسمي قاتىناستارى، ءوزىمىزدىڭ داستۇرلەرىمىزدى، مادەنيەتىمىزدى، قۇندىلىقتارىمىزدى وزگە ەلگە بەيرەسمي تۇردە كورسەتۋ، تانىستىرۋ مۇمكىندىگى.

باسقا سوزبەن ايتقاندا، بۇگىنگى قازاقستاندىق س ءى م ەسكى جانە جاڭا داستۇرلەردىڭ، ءبىلىم مەن تاجىريبەنىڭ ۇشتاسقان جەرى.

- ق ر س ءى م شەشىلمەي جاتقان ماسەلەلەرى بار ما ەكەن؟ سيرەك كەزدەسەتىن ءتىلدى بىلەتىن ماماندار تاپشىلىعىن سەزىنەسىز بە؟ قاي تىلدەردىڭ ماماندارى جەتىسپەيدى؟ مينيسترلىكتىڭ، شەتەلدەگى وكىلدىكتەردىڭ ماتەريالدىق- تەحنيكالىق قامتىلۋى تولىق جۇزەگە اسىرىلعان با؟

 - مۇنداي قيىنشىلىقتارعا تاپ بولدىق دەپ ايتا المايمىن. ارينە، بۇگىنگى كۇنى باحاس، سۋاحيلي، نە بولماسا امحار سەكىلدى سيرەك قولدانىلاتىن تىلدەردىڭ ماماندارى بىزدە جوق، ءبىراق بولاشاقتا حالىقارالىق قاتىناستار ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم الاتىن ىزدەنۋشىلەر سيرەك تىلدەردى وقىپ ۇيرەنۋدى تاڭدايدى دەگەن ءۇمىتىم بار.

قازىرگى ۋاقىتتا سينحروندى اۋدارۋ ماماندارى جەتىسپەيدى. ولار، اسىرەسە، ەلىمىزدە ءجيى وتكىزىلەتىن حالىقارالىق ءىس- شارالار بارىسىندا مەملەكەتتىك تىلدەن شەت تىلىنە جانە كەرىسىنشە ساپالى سينحروندى اۋدارۋدى قامتاماسىز ەتۋدە جوعارى باعالانادى. سينحروندى اۋدارۋ بارلىق ءتىلماشتاردىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. شەت ءتىلىن جاقسى يگەرىپ، ەركىن سويلەسە السا دا، بۇل ءىس ۇيرەنۋ مەن داعدىلانۋدى تالاپ ەتەدى. وسى ماسەلە ءبىراز قيىنشىلىقتار تۋدىرادى، جانە ءبىز ونىڭ شەشىمىن ىزدەستىرۋدەمىز.

ەڭ الدىمەن مەكەمەمىزدە سينحروندى اۋدارۋ ءبولىمىن اشۋ بويىنشا ارەكەت ەتىپ جاتىرمىز. بىلتىر ءبىزدىڭ اۋدارماشىلار ا. ي. گەرتسەن اتىنداعى رەسەي پەداگوگيكالىق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى جانىنداعى جوعارى اۋدارما مەكتەبىنە وقۋعا جىبەرىلدى. بيىل تامىز ايىندا ولار قايتىپ كەلىپ، سينحروندى اۋدارۋ ءبولىمىنىڭ نەگىزىن قالايدى. بۇدان كەيىن سينحروندى اۋدارۋ بولىمىندە جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن اۋدارماشىلار كونكۋرستىق نەگىزدە الىناتىن بولادى.

- وتاندىق ديپلوماتيامىز بيىل 70  جىلدىق مەرەيتويىن وتكىزگەلى جاتىر. وسىعان وراي، ءسىز باسقارىپ جاتقان مەكەمەنىڭ تاراپىنان قانداي شارالار وتكىزىلەدى؟

- وزىڭىزگە ءمالىم بولعانداي، وتاندىق ديپلوماتيا 70 جىلدىعىن بيىل ءساۋىر ايىندا اتاپ ءوتتى. مەرەكەگە وراي، ءبىزدىڭ باستامامىزبەن ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى مەملەكەتتىك باسقارۋ اكادەمياسىندا اعىمداعى جىلعى 11 - ساۋىردە وتكەن «زياتكەرلىك كوشباسشىلىق: دامۋدىڭ جاڭا باعىتتارى» اتتى جاس عالىمدار ءۇشىن 1- حالىقارالىق عىلىمي- پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا شەڭبەرىندە قازاق س ر س ى ح ك قۇرىلۋىنىڭ 70 جىلدىعىنا جانە 2014-2020 ج ج. ق ر سىرتقى ساياسات تۇجىرىمداماسىنا ارنالعان جەكە سەكسيا ۇيىمداستىرىلدى.

         ءوزىمىزدىڭ ءتول مەرەكەمىز - قازاقستان رەسپۋبليكاسى ديپلوماتيالىق قىزمەت كۇنىن تاۋەلسىزدىك جىلدارىمەن بايلانىستىرىپ، ءداستۇرلى تۇردە 2 - شىلدە كۇنى تويلايمىز. سەبەبى وسىدان 22 جىل بۇرىن 2 - شىلدەدە پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياسي مەكەمەسىن قۇرۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى. بيىل ءبىز ءۇشىن مەرەيتويلىق جىل ەمەس، سول سەبەپتى ەشقانداي ءىرى ءىس- شارالار ۇيىمداستىرىلمايدى.

دەگەنمەن، كاسىبي مەرەكەلەر جونىندە ءسوز قوزعاعان ەكەنبىز، سول سەبەپتى ءوزىڭىز بەن ارىپتەستەرىڭىزدى كەلە جاتقان اقپارات جانە بايلانىس كۇنىمەن قۇتتىقتايمىن. جانكەشتى ەڭبەگىڭىز جانە بىزبەن ءساتتى ىنتىماقتاستىعىڭىز ءۇشىن العىسىمدى بىلدىرەمىن. ال كوپشىلىك قاۋىمعا، جاقسى جاڭالىقتار سارقىلماسىن دەپ تىلەيمىن.

- كەلەلى كەڭەسىڭىز بەن سۇبەلى سوزدەرىڭىزگە كوپ راحمەت! ەڭبەكتەرىڭىز جانا بەرسىن!

سوڭعى جاڭالىقتار