پارلامەنت پالاتالارى ۇكىمەت پەن جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ ەسەپتەرىن تىڭدايدى

استانا. KAZINFORM - بۇگىن پارلامەنت پالاتالارىنىڭ جالپى وتىرىسى وتەدى. وندا ماجىلىسمەندەر مەن سەناتورلار ۇكىمەتتىڭ جانە جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ 2024 -جىلعى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرالى ەسەپتەرىن تىڭدايدى.

ايتا كەتەيىك، 18-ماۋسىمدا وتكەن ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتاتتار ءدال وسى ماسەلەنى قاراعان ەدى. سول كەزدە ۇكىمەت اتىنان ەسەپ بەرگەن قارجى ءمينيسترى ءمادي تاكيەۆىڭ ايتۋىنشا، وتكەن جىلى جالپى ىشكى ءونىمنىڭ ناقتى ءوسۋى %4,8 بولدى.

بيۋدجەت تۇسىمدەرى %98 ورىندالىپ، شامامەن 20 تريلليون تەڭگە ءتۇستى. شىعىستار 23 تريلليون 594 ميلليارد تەڭگەگە اتقارىلدى. بيۋدجەت تاپشىلىعى بەلگىلەنگەن شامادان 3 تريلليون 649 ميلليارد تەڭگەگە نەمەسە جالپى ىشكى ونىمگە شاققاندا 2,7 پايىز بولدى. ينفلياتسيا دەڭگەيى 2023 -جىلمەن سالىستىرعاندا 9,8 پايىزدان 8,6 پايىزعا دەيىن تومەندەدى.

- جالپى بارلىق الەۋمەتتىك مىندەتتەمەنى ۇكىمەت تولىقتاي ورىندادى. ونىڭ ىشىندە وڭىرلەردى قولداۋعا 7,1 تريلليون تەڭگە، الەۋمەتتىك سالاعا 8,8 تريلليون تەڭگە قاراجات ءبولىندى. سونىمەن قاتار ۇكىمەت رەزەرۆىنەن، وڭىرلەردەگى اۋقىمدى ماسەلەلەرگە دە بيۋدجەت قاراجاتى جۇمسالدى. اتاپ ايتساق، سۋ تاسقىنىن جويۋ، جىلۋ كوزدەرى مەن جەلىلەرىن جاڭعىرتۋ، «اۋىلداعى دەنساۋلىق ساقتاۋدى جاڭعىرتۋ جونىندەگى» ۇلتتىق جوبانى ىسكە اسىرۋعا ءتيىستى قاراجات ءبولىندى، - دەدى قارجى ءمينيسترى.

ال جوعارى اۋديتورلىق پالاتا ءتوراعاسى ءاليحان سمايىلوۆ قورىتىندىعا سايكەس 2024 -جىلدىڭ ساۋىرىندە مەملەكەتتىك جوسپارلاۋ جۇيەسى جاڭارتىلعانىن، الايدا ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاندار دامۋ جوسپارلارىن وعان ۋاقىتىلى بەيىمدەي الماعانىن ايتتى. ناتيجەسىندە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ دامۋ جوسپارىنىڭ 7 نەگىزگى ۇلتتىق ينديكاتورى مەن 20 نىسانالى ينديكاتورىنا قول جەتكىزۋ مۇمكىن بولماعان. بۇل رەتتە بىلتىر بيۋدجەت شىعىستارىنا 13 رەت وزگەرىس ەنگىزىلگەن. قارجىلاندىرۋ جوسپارىنان 56 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايتىن 112 بيۋدجەتتىك ينۆەستيتسيالىق جوبا الىنىپ تاستالعان. ەكىنشى جارتىجىلدىقتا جالپى سوماسى 58 ميلليارد تەڭگەگە باسقا 96 ينفراقۇرىلىمدىق جوبا ەنگىزىلگەن.

ۇكىمەت پەن جوعارى اۋديتورلىق پالاتا ەسەبىن تالقىلاۋ كەزىندە قازاقستان حالىق پارتياسى مەن «اقجول» پارتياسىنىڭ، جالپىۇلتتىق سوتسيال- دەموكراتيالىق پارتيانىڭ ءتوراعالارى ءوز فراكيالارى ۇكىمەتتىڭ ەسەبىن قابىلداۋدان باس تارتاتىندارىن مالىمدەدى. جالپى وتىرىسقا قاتىسقان 91 دەپۋتاتتىڭ 72 ءسى جاقتاپ داۋىس بەرسە، 17 دەپۋتات قارسى داۋىس بەردى، تاعى 2 دەپۋتات قالىس قالدى.

تالقىلۋدى قورىتىندىلاعان ءماجىلىس ءتوراعاسى ەرلان قوشانوۆتىڭ ايتۋىنشا، مەملەكەتتىك جوسپارلاۋ جۇيەسىنە قويىلاتىن تالاپ بيۋدجەتتى جوسپارلاۋ ساپاسىن جاقسارتادى ءارى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ستراتەگيالىق باسقارۋ باعىتىن ايقىنداي تۇسەدى.

- الدىڭعى جىلدارى ءبىز رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە ديۆيدەندتەر تولەۋدە دە تەڭگەرىمسىزدىك بارىن بايقادىق. وسى ماسەلە دە جاڭارتىلعان بيۋدجەت كودەكسىندە رەتتەلگەن. ال كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور كومپانيالارىنىڭ ديۆيدەند ساياساتى قايتا قارالدى. جالپى، جاڭا بيۋدجەت كودەكسى مەملەكەتتىك قارجى جۇيەسىن تولىعىمەن قايتا جاڭعىرتىپ، ۇكىمەتتىڭ دەربەس جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋعا ءتيىس. بيۋدجەتتى اتقارۋعا قاتىستى ايتىلعان بۇگىنگى ۇسىنىستارعا ۇكىمەت باسا ءمان بەرۋى قاجەت ەكەنىنە تاعى دا نازار اۋدارعىم كەلەدى. بۇل ماسەلە ءاردايىم دەپۋتاتتاردىڭ باقىلاۋىندا بولادى. جالپى، بىرلەسكەن جۇمىس ءۇشىن بارشاڭىزعا ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن. پالاتالاردىڭ الداعى بىرلەسكەن وتىرىسىندا وسى ماسەلەنى تالقىلاۋدى جالعاستىرامىز، - دەگەن ەدى ءماجىلىس سپيكەرى.

19-ماۋسىمدا سەناتى سپيكەرى ماۋلەن اشىمبايەۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن پالاتا وتىرىسىندا دەپۋتاتتار ۇكىمەت پەن جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ 2024 -جىلعى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرالى ەسەپتەرىن قابىلدادى. ەسەپتەردى تالقىلاۋ بارىسىندا دەپۋتات ارمان وتەعۇلوۆ اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى سۋبسيديا زاڭسىزدىقتارىن اتادى.

- سۋبسيدياعا ءوتىنىم بەرىپ، كۇتۋ پاراعىنا تىركەلگەن شارۋالارعا تولەنۋى ءتيىس قاراجات كولەمى 373 ميلليارد تەڭگەدەن استى. بۇل تەك 8 سۋبسيديا ءتۇرى بويىنشا عانا الىنعان مالىمەت. ياعني، سۋبسيدياعا بولىنگەن قاراجاتتىڭ 50 پايىزدان استامى كۇتۋ پاراعىنداعى قارىزداردى جابۋعا جۇمسالادى دەگەن ءسوز. وسى سالاعا جۇرگىزىلگەن اۋديت ناتيجەسىنە كەلەتىن بولساق، قىزمەتىن توقتاتقان نەمەسە كاسىپكەرلىك سۋبەكتىسى بولىپ تابىلمايتىن 2500 نىسانعا 5 ميلليارد تەڭگە نەگىزسىز سۋبسيديا تولەنگەن. سونداي-اق، اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا قاتىسى جوق 2900 سۋبەكتىگە 5,4 ميلليارد تەڭگە كولەمىندە ەكونوميكالىق قىزمەت تۇرلەرىنىڭ جالپى جىكتەۋىشى (و ك ە د) كورسەتىلمەي سۋبسيديا بەرىلگەن، - دەدى ول.

ۇكىمەتتىڭ ەسەبىن قاراۋ بارىسىندا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ كىرىستەرى 97,2 پايىزعا اتقارىلىپ، 19,6 تريلليون تەڭگەنى قۇراعانى ايتىلدى. سونىمەن قاتار اۋديتورلار ءبىرقاتار كەمشىلىكتى انىقتادى. ماۋلەن اشىمبايەۆ اتاپ وتكەندەي، ەڭ الدىمەن، مەملەكەت باسشىسى جۇكتەگەن مىندەتتەردى ساپالى ءارى ناتيجەلى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن بيۋدجەتتى جوسپارلاۋدى جەتىلدىرۋ كەرەك.

«بىرىنشىدەن، تۇراقتى ەكونوميكالىق ءوسۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بيۋدجەتتى جوسپارلاۋ ساپاسىن جەتىلدىرۋ قاجەت. بۇل ماسەلە بيۋدجەتتىڭ شىعىس بولىگىنە دە، كىرىس بولىگىنە دە قاتىستى. ەكىنشىدەن، بيۋدجەتتىڭ كىرىستەرى مەن شىعىستارى اراسىنداعى تەڭگەرىمسىزدىك كۇشەيۋدە. بىلتىرعى بيۋدجەتكە سالىقتار تولىق كولەمدە تۇسپەگەنى بەلگىلى. سونىڭ سالدارىنان ۇلتتىق قوردان الىناتىن ترانسفەرتتەردىڭ كولەمى ءوسىپ وتىر، ۇكىمەتتىك بورىش تا ۇلعايدى. ۇشىنشىدەن، بيۋدجەتتىڭ شىعىس بولىگىن باقىلاۋعا قاتىستى پروبلەمالار ءالى تولىق شەشىلگەن جوق. ۇلتتىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋ بارىسىندا ساپاسىز بولجاۋ، مەرزىمدەردى ۇزارتۋ جانە قاراجاتتى ءتيىمسىز پايدالانۋ فاكتىلەرى انىقتالدى. بۇل ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن بيىل جاڭا بيۋدجەت كودەكسى قابىلداندى. سونداي- اق كەلەسى اپتادا جاڭا سالىق كودەكسىن قارايمىز. وسى نەگىزگى قۇجاتتار باسقا ماڭىزدى زاڭدارمەن قاتار ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ سەرپىندى جانە تۇراقتى دامۋىنا ىقپال ەتەدى دەپ سەنەمىز»، - دەدى سەنات ءتوراعاسى.

وسىعان دەيىن پارلامەنتتىڭ جاڭا سالىق كودەكسىن بەكىتكەنى تۋرالى جازدىق.