الەمدە العاش ەڭ ۇزىن تەمىر جولى وسمان يمپەرياسىندا بولعان
دۇنيەدە العاش تەمىر جولى 1830- جىلى انگليادا، ليۆەرپۋل-مانچەستەر اراسىندا سالىنعان. ال وسمان يمپەرياسىندا 1851- جىلى كاير-يسكەندەرۋن، 1856-60 - جىلدارى كوستەنجە-چەرنوۆا، 1856-66 - جىلدارى يزمير-ايدىن، كەيىن رەتىمەن دەدەاعاش-ماناستىر، حايدارپاشا-انكارا، مۋدانيا-بۋرسا، ەسكىشەهير-كونيا، ادانا-حالەپ-شام-قۇددىس، ادانا-باعدات، حاميديا-حيجاز تەمىر جولدارى سالىنعان.
ول ۋاقىتتا دۇنيەدەگى ەڭ ۇزىن تەمىر جولى وسمان يمپەرياسىندا ەدى.
1870 - جىلى ەۋروپا قالالارىن ستامبۋلمەن بايلانىستىراتىن 1274 ك م-لىك تەمىر جولى سوعىلا باستادى. العاشقى كەزەڭدە 15 ك م-لىك ياديكۋلە-كۋچۋكچەكمەجە اراسى ءبىتىپ، پويىز جۇرە باستاعان. ءبىراق، ياديكۋلەنىڭ قالادان ۇزاق بولۋىنا بايلانىستى تەمىر جولىن قۇرعان فيرما العاشقى ستانسيانىڭ سيركەجى بولۋىن قالايدى. جولدىڭ توپكاپى سارايىنان ءوتۋى كەرەك بولادى. ول ءۇشىن سارايداعى كەيبىر ۇيلەر مەن باۋ-باقشالاردىڭ بۇزىلۋى كەرەك ەدى. بۇل جونىندە قۇرىلعان كوميسسيا ءبىر شەشىمگە كەلە المايدى دا، بۇل ماسەلە پاديشاح سۇلتان ابدۋلازيز حانعا وتەدى.
وسمان يمپەرياسى پاديشاحتارىنىڭ بۇكىل تەحنولوگيالىق دامۋلارعا قاتىستى ۇستانعان پوزيسياسىن، بەرگەن مىناداي اقىلگوي جاۋابىنان تۇسىنۋگە بولادى: «ەلىمدە قالاي بولسا دا تەمىر جولى سوعىلسىن، ول مەنىڭ ۇستىمنەن وتسە دە رازىمىن!».
1856-1922- جىلدارى اراسىندا وسمان يمپەرياسىنىڭ يەلىگىندەگى جەرلەردە مىنا باعىتتاردا تەمىر جولدارى سالىنعان:
رۋمەليا تەمىر جولدارى،2383 ك م
انادولى-باعدات تەمىر جولدارى،2424 ك م
يزمير-كاسابا ۇزىندىعى695 ك م
يزمير-ايدىن،610 ك م
شام-حاما،498 ك م
يافا-قۇددىس،86 ك م
بۋرسا-مۋدانيا،42 ك م
انكارا-ياحشىحان،80 ك م
بارلىعى 8618 ك م
