اداي جىلقىسىن كوبەيتۋگە مەملەكەتتەن قولداۋ كەرەك - فەرمەر
اقتاۋ. KAZINFORM - ماڭعىستاۋلىق شارۋالار اسىل تۇقىمدى اداي جىلقىسىن ءوز كۇشىمەن باعىپ وتىر. ايتۋلارىنشا، مەملەكەتتەن ەشقانداي قولداۋ جوق. سوندىقتان كوبەيتۋگە مۇمكىنشىلىك از.
سايىن شاپاعاتوۆ اۋىلىنىڭ تۇرعىنى الەكە بولتەكوۆ اداي جىلقىسىن باعادى. شارۋاشىلىعىندا 50 شاقتى تۇلپارى بار.
اداي جىلقىسىن كوبەيتۋ ءۇشىن اسىل تۇقىمدى ايعىرمەن بۋدانداستىرىپ، قۇلىن الادى. ايتۋىنشا، مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ بولماعان سوڭ شارۋالار اسىل تۇقىمدى جانۋاردى اركىم ءوز قال-قادەرىنشە قولدان كەلگەنشە دامىتىپ كەلەدى.
- اداي جىلقىسى مارتەبەسىن العانىمىزبەن قولداۋ جوق. پرەزيدەنتىمىز ايتقانداي قولداۋ بولسا، اداي جىلقىسىنا ارناپ ينستيتۋت اشىلسا، زەرتتەلسە، ونى اسىلداندىرۋعا جۇمىس ىستەسە ەكەن. قۋاڭشىلىق كەزىندە عانا ءبىر رەت كومەك بەردى. قالعان ۋاقىتتا اركىم ءوز كۇنىمىزدى ءوزىمىز كورىپ جاتىرمىز. سايىن شاپاعاتوۆ اۋىلىندا بايگە الاڭىنا جەر بەرىلدى، ءبىراق قۇرىلىسى ءالى باستالعان جوق. سىناق وتكىزەتىن ارنايى اتشابار الاڭىن سالسا دەيمىز. جىلقى سانىن كوبەيتۋگە ۇكىمەتتەن قولداۋ قاجەت، - دەيدى اتبەگى.
اداي جىلقىسى - ماڭعىستاۋدىڭ قاتال، شولەيتتى تابيعاتىنا ءتوزىمدى جانۋار. ۇزاق قاشىقتىققا توقتاماستان ءبىر تاۋلىك بويى شاباتىن قاسيەتى بار. جۇيرىكتەرى 40-50 شاقىرىمعا شارشاماي ەركىن جەتەدى.
سۋىق پەن ىستىققا ءتوزىمدى، قىسى-جازى جايىلىمدا ءجۇرىپ، كۇتىم تالعامايدى. ەتى جوعارى ساپالى، ەت ءتۇسىمى - % 52-58. تاۋلىگىنە ورتا ەسەپپەن 8-11 ليتر ءسۇت ساۋىلادى. اداي جىلقىسى نەگىزىنەن ماڭعىستاۋ، اتىراۋ، اقتوبە وبلىستارىندا وسىرىلەدى.
اتبەگى الەكە بولتەكوۆتىڭ تۇلپارى «ۇلى دالا جورىعى» مارافونىنا قاتىسىپ، 1200 شاقىرىم قاشىقتىقتا ءبىرىنشى كەلىپ، باس بايگەنى جەڭىپ العان. ودان كەيىن 1300 شاقىرىمدى ءجۇرىپ ءوتىپ، رەكورد جاڭارتتى.
ماڭعىستاۋ وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسى باسشىسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى بوتاگۇل قۇتتىمۇراتوۆانىڭ ايتۋىنشا، الدىمەن جانۋار يەسى مالدىڭ اسىل تۇقىمدى ەكەنىن تىركەپ، قۇجات الۋى قاجەت، ال ونىمەن قازاق مال شارۋاشىلىعى جانە جەم-ءشوپ ءوندىرىسى عىلىمي زەرتتەۋ ينستيتۋتى اينالىسادى.
- بىزدە جىلقىلاردى تىركەۋگە قاراجات قاراستىرىلماعان. قازىرگى تاڭدا اسىل تۇقىمدى دەگەن سەرتيفيكاتى بار 1000 باس قانا جىلقى تىركەلگەن. پرەزيدەنتتىڭ اداي تۇقىمدى جىلقىعا ارنايى مارتەبە بەرۋ تۋرالى تاپسىرماسىمەن 2023 -جىلى الماتى قالاسىنداعى قازاق مال شارۋاشىلىعى جانە جەم-ءشوپ ءوندىرىسى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى «اداي جىلقىسى پوپۋلياتسياسىنىڭ گەنەتيكالىق قۇرىلىمىن زاماناۋي گەنوتيپتەۋ تەحنولوگياسى نەگىزىندە انىقتاۋ، جاڭا اتالىق ىزدەردى، تيپتەردى، تۇقىمدى قالىپتاستىرۋ جانە سىناۋ» جوباسىن ازىرلەدى.
جوبانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 50 ميلليون تەڭگەگە قاراستىرىلدى. جوبا اياسىندا اداي تۇقىمدى 1000 باس جىلقىعا گەنەتيكالىق ساراپتاما جاسالىپ، سەرتيفيكات بەرىلىپ، مەملەكەتتىك اسىل تۇقىمدى جىلقىلار تىزىمىنە ەنگىزىلىپ، «تۇقىمدىق جەتىستىگى» ءۇشىن پاتەنت بەرىلگەن. ماڭعىستاۋدا اداي جىلقىسىن ءوسىرىپ وتىرعان بىزگە بەلگىلى 4 شارۋاشىلىق بار. باسقا دا قوجالىقتار بولۋى مۇمكىن، ءبىراق ولار بىزبەن بايلانىسىپ، سەرتيفيكات الۋعا قۇلشىنىس تانىتىپ جاتقان جوق.
مالعا اسىل تۇقىمدى دەگەن سەرتيفيكات الۋ - فەرمەرلەردىڭ مىندەتى. ولار ءوزارا ۇيىمداسىپ، ينستيتۋتتان مامانداردى شاقىرتىپ، قۇجات الۋى كەرەك. سول كەزدە سۋبسيديا بەرىلەدى، مىسالى ونىڭ جەمشوبىنە، جاساندى ۇرىقتاندىرۋعا جانە باسقاعا قاراجات قارالعان. ءبىراق وسى كومەكتى الۋ ءۇشىن شارۋالار قولداعى مالىنىڭ اداي جىلقىسى ەكەنىن دالەلدەۋى كەرەك. قازىر اداي جىلقىسىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ، تۇقىمىن كوبەيتۋ بويىنشا جول كارتاسى جاسالىپ جاتىر، ونى وزگە باسقارمالارمەن بىرگە قولعا الدىق، سونىڭ اياسىندا ءبىراز جۇمىس اتقارىلۋى كەرەك، - دەيدى باسقارما باستىعىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى.
وتكەن اپتادا فەرمەرلەر مەن ديقانداردىڭ العاشقى فورۋمىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ جىلقى شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىن قۇرۋدى تاپسىرعان بولاتىن.
- قازاقستاندا جىلقىنىڭ بىرنەشە ءتۇرى بار. ونىڭ ىشىندە قازاقپەن بىرگە جاساپ كەلە جاتقان جابىنىڭ ورنى ەرەكشە. كەيىن وعان قوستاناي، كوشىم جانە مۇعالجار تۇقىمدارى قوسىلدى. ءارقايسىسىنىڭ ءوز ەرەكشەلىگى بار. مەن بۇعان دەيىن اداي جىلقىسى ماڭعىستاۋدىڭ باعا جەتپەس قازىناسى ەكەنىن ايتتىم. ونى الەمگە تانىتۋ ءۇشىن ناقتى شارالار قابىلداۋدى تاپسىردىم. قازىر اداي جىلقىسى رەسمي تۇردە بولەك تۇقىم رەتىندە تىركەلدى. بۇل ارعىماقتار ۇلى دالا جورىعىندا، باسقا دا الامان بايگەلەردە توپ جارىپ ءجۇر، - دەگەن ەدى پرەزيدەنت.
بۇگىن اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى ەلىمىزدە قازاق جىلقى شارۋاشىلىعى جانە جەم-ءشوپ ءوندىرۋ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى قۇرىلعانىن حابارلادى.
اۆتور
اياگوز ءىزباساروۆا
