كەيىنگى 5 جىلدا ايلىق الاتىنداردىڭ سانى كەمىپ، جاردەماقى الاتىنداردىڭ سانى ارتقان - ساراپشى
«بۇل حالىقتىڭ اقشالاي تابىسىن كوتەرۋگە بايلانىستى تۇڭعىش قابىلدانعان باعدارلاما دەپ ەسەپتەۋىمىز كەرەك. سەبەبى ءبىزدىڭ قازىرگى حالىقتىڭ تابىس دەڭگەيى ءتۇستى دەپ ەسەپتەسە بولادى. بۇل جەردە اتاۋلى نومينالدى تابىسپەن ناقتى اقشالاي تابىستىڭ ارا جىگىن اجىراتىپ الۋىمىز كەرەك. نومينالدى نەمەسە اتاۋلى تابىس ينفلياتسيانى ەسكەرمەي ەسەپتەلەدى. ينفلياتسيانى ەسكەرىپ ەسەپتەسەك، ءبىزدىڭ ينفلياتسيانى ەسكەرگەندەگى ناقتى اقشالاي تابىس دەڭگەيى 3,1 پايىز بولدى. ەڭ جاقسى كورسەتكىش 2011-جىلى بولعان - 8,7 پايىز. 2019-جىلى بۇل كورسەتكىش 6,4 پايىز ەدى. ەڭ باستى سەبەپ - ەلدەگى ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ تومەندەۋى جانە ينفلياتسيالىق كورسەتكىشتەردىڭ ارتۋى. ەگەر 2020-جىلى ينفلياتسيا 7,5 پايىز بولسا، 2021-جىلى 8,4 پايىزدى قۇراعان. دەمەك، وسى جاعدايدىڭ سەبەبىنەن ءبىزدىڭ اقشالاي تابىسىمىز ءتۇستى»، - دەيدى ساراپشى.
ەكونوميكالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى كەيىنگى جىلدارى ەل تابىسىنداعى ەڭبەكاقىنىڭ ۇلەسى ازايعانى دا الاڭدايتىن ماسەلە ەكەنىن ايتادى.
«2015-جىلى حالىقتىڭ اقشالاي تابىسىنىڭ ىشىندەگى ەڭبەكاقىنىڭ ۇلەسى 80 پايىز بولعان. قازىر سول ۇلەس 60,5 پايىزعا دەيىن ءتۇستى. ال الەۋمەتتىك ترانسفەرت 2015-جىلى 16,6 پايىز بولعان. قازىرگى تاڭدا، 2021-جىلدىڭ ءۇشىنشى توقسانىمەن ەسەپتەگەندە 25 پايىزعا دەيىن كوتەرىلدى. بۇل تازا اقشالاي تابىستى ەڭبەكپەن تاۋىپ جاتقان ادامداردىڭ ءوسىمى تومەندەدى دەگەن ءسوز. بۇل مەملەكەت بيۋجەتىنە قوسىمشا جۇكتەمە ارتادى. جالپى بىزدە 8,8 ميلليون ادام جالدامالى جۇمىس ىستەيدى. سونىڭ 42,5 پايىزىن ءبىلىم، اۋىل شارۋاشىلىعى سالالارىنداعى قىزمەتكەرلەر قۇرايدى. سوندا ولاردىڭ ەڭبەكاقىسى رەسپۋبليكالىق ورتا دەڭگەيلى كورسەتكىشتەن 21,1 پايىز تومەن. الەۋمەت تانۋدا «جۇمىسى بار كەدەيلەر» دەيتىن سانات بار. جالپى ەڭبەكاقىسى 42 مىڭ مەن 100 مىڭ تەڭگەنىڭ اراسىنداعى جۇمىستا ىستەيتىن ادامدار وسى ساناتقا جاتادى. ولاردىڭ ۇلەسى - 32,7 پايىز. وسى وبەكتيۆتى فاكتورلاردىڭ ءبارىن ەسكەرىپ، مەملەكەت حالىقتىڭ اقشالاي تابىسىن جوعارىلاتۋعا بايلانىستى بۇگىنگىدەي قادامعا بارىپ وتىر»، - دەيدى زەرتتەۋشى.
مامان پرەزيدەنتتىڭ حالىقتىڭ اقشالاي تابىسىن ارتتىرۋ باعدارلاماسىن دايىنداۋ تۋرالى تاپسىرماسى دەر كەزىندە بەرىلدى دەپ ەسەپتەيدى.
جالپى اتالعان باعدارلاما 4 باعىتتا جۇمىس ىستەيدى. ءبىرىنشىسى - حالىقتىڭ ەڭبەكپەن تاپقان تابىسىن كوتەرۋ.
ەكىنشىسى - اۋقىمدى جۇمىسپەن قامتۋدى دامىتۋ ارقىلى حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋ.
ءۇشىنشىسى - تابىستىڭ تولەم قابىلەتىن قورعاۋ.
ءتورتىنشىسى - اقپاراتتىق ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى.
«ءبىرىنشى باعىت بويىنشا جالدانىپ جۇمىس ىستەيتىن ادامداردىڭ ەڭبەكاقىسى مەن ەڭبەك ونىمدىلىگىن كوتەرۋ كوزدەلىپ وتىر. سونىڭ اياسىندا وندىرىستىك ماشىقتاردى دامىتۋ قولعا الىنادى. بىلتىردان بەرى مەملەكەتتىك جوسپارلاۋ جۇيەسىنە وزگەرىس ەنگىزىلدى. سول بويىنشا 9 ۇلتتىق جوبا قابىلداندى. سول 9 باعدارلاماداعى جوبالار بويىنشا 2 ميلليون جۇمىس ورنىن اشۋ جوسپارلانعان. كەز كەلگەن تابىستىڭ كولەمى ەڭبەك ونىمدىلىگى ارقىلى ارتادى. ەڭبەك ونىمدىلىگىنىڭ ءوسۋ قارقىنى قازاقستاندا ەڭبەكاقىنىڭ ءوسۋ قارقىنىنان تومەن. سوندىقتان باعدارلامادا بۇل ماسەلە دە قارالعان. ناقتىراق ايتساق، وڭدەۋ ونەركاسىبىندەگى تەحنولوگيالىق دەڭگەيى جوعارى، ەكسپورتقا، يمپورتقا باعىتتالعان جوبالاردىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا قوسىمشا قاراجات بولىنەدى. ول «قازاقستان دامۋ بانكى» جانە «ونەركاسىپتى دامىتۋ قورى» ارقىلى ىسكە اسادى. ياعني ەڭبەك ونىمدىلىگى جوعارى 23 مىڭ جۇمىس ورنى قالىپتاسادى»، - دەيدى باۋىرجان مۇقان.
ساراپشىنىڭ سوزىنە قاراعاندا، باعدارلامادا اۋىلدىق جەرلەردە جۇمىسپەن قامتۋ شارالارى كوزدەلگەن.
«وسىمدىك شارۋاشىلىعى مەن مال شارۋاشىلىعىن، جەكە بيزنەستى دامىتۋعا بايلانىستى جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتار مەن ساۋدا ورىندارىنىڭ اراسىنداعى دەلدالداردى قىسقارتۋعا باعىتتالعان شارالار قولعا الىنادى. بۇل ىستە جامبىل وبلىسىنىڭ تاجىريبەسى باسقا وڭىرلەرگە تاراتىلادى. اۋىلداعى جۇمىسسىزداردى اگرارلىق قۇزىرەتتەرگە وقىتۋ دا كوزدەلىپ وتىر. وتكىزۋ كووپەراتسيالارى جانداندىرىلادى. سۋارمالى جەرلەردى دامىتۋ ارقىلى جۇمىس ورىندارىن كوبەيتۋ جوباسى جانە بار. وسىلاردىڭ ءبارىنىڭ كومەگىمەن اۋىلداردا 50 مىڭ جانۇيالىق بيزنەس نىسانىن قۇرۋ جوسپارلانىپ وتىر. وڭىرلەردە ينجەنەرلىك-ينفراقۇرىلىمدىق نىساندار كۇردەلى جوندەۋدەن وتەدى. قوسىمشا قاراجات تا بەكىتىلگەن. سوعان سايكەس جۇمىس ورىندارىنىڭ سانى ارتادى. سونداي-اق ميكرو جانە شاعىن كاسىپورىنداردىڭ ورتا بيزنەس دەڭگەيىنە كوشۋىن ىنتالاندىرۋ شارالارى ىسكە اسادى. شاعىن جانە ورتا بيزنەستى جەرگىلىكتى بيۋدجەت ەسەبىنەن قولداۋ بويىنشا جەكە باعىت جۇرگىزىلەدى»، - دەدى ينستيتۋتى ديرەكتورى.
سونداي-اق، ول حالىق تابىسىنىڭ تولەم قابىلەتىن ارتتىرۋ باعىتى بويىنشا ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى تۋرالى دا ايتىپ ءوتتى.
«بۇل جەردە يمپورتقا تاۋەلدىلىكتى ازايتۋ ءۇشىن وتاندىق ءوندىرىستى دامىتۋعا باسىمدىق بەرىلگەلى وتىر. قازىر يپورتقا قانشالىقتى تاۋەلدىمىز، يمپورتالاتىن تاۋاردىڭ قانشاسىن وزىمىزدە وندىرە الامىز دەگەن سياقتى ەسەپ جوق. سونداي تالداۋدىڭ الگوريتمى ازىرەلەنەدى. الەۋمەتتىك ماڭىزى بار تاۋارلاردىڭ تاپشىلىعىن بولدىرماۋعا ءجىتى باقىلاۋ ەنگىزىلەدى. مىسالى، كومىر تەمىرجول تۇيىعىنان حالىققا دەيىن جەتكەنشە دەلدالدار باعانى بىرنەشە رەت كوتەرەدى. وسىنى بولدىرماۋ ءۇشىن «yKomek» ، «يندرايۆەر» سياقتى باعدارلاما ازىرلەنەدى. اقپاراتتىق ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىنىڭ باستى قاعيداسى حالىققا بالىق بەرمەي، قارماق بەرۋگە باعىتتالادى»، - دەدى باۋىرجان مۇقان.