ەڭ ساراڭ ميلليونەر كىم؟

استانا. قازاقپارات - «ساراڭدىق» پەن «بايلىق» ءسوزى ءبىر-بىرىنە ۇيلەسپەيتىن سەكىلدى. ءبىراق «شىق بەرمەس شىعايبايلاردىڭ» ومىردە بولعانى راس. «باي بايىعان سايىن قالتىراي تۇسەدى» دەمەكشى، ميلليونداعان، ميللياردتاعان قارجىسى بولا تۇرا ساراڭدىققا سالىناتىن، جيعان-تەرگەنىن وزىنە دە قيمايتىن ميلليونەرلەر الەمدە كوپ ەكەن.

Алтын теңге
Фото: Өзбекстан Бас прокуратурасы

ەندەشە، الەمنىڭ ەڭ ساراڭ بايلارىمەن تانىسا وتىرىڭىزدار. ا ق ش عالىمدارى بايلاردىڭ جۇمساعان قارجىسى مەن ءومىر ءسۇرۋ سالتىنا قاراي ولاردىڭ قولىنىڭ قانشالىقتى اشىق ەكەنىن زەرتتەگەن. ناتيجەسىندە ءاربىر ءتورتىنشى ميلليونەردىڭ قۇنى 100 دوللاردان اسپايتىن اياقكيىم كيەتىنىن، ءاربىر ونىنشى باي نەبارى 200 دوللارعا كوستيۋم الىپ كيەتىنىن انىقتاعان.

ءتىپتى ادامنىڭ مانسابى مەن مادەنيەتىن ايشىقتايتىن، بايلاردىڭ ەڭ سۇيىكتى بۇيىمى سانالاتىن قىمبات ساعاتتاردى دا الەمدەگى ماناپتاردىڭ تەڭ جارتىسى عانا تاعا الادى ەكەن. سونداي-اق زاۋىتتان جاڭا شىققان قىمبات كولىكتەردى بايلاردىڭ 10/3 ى عانا مىنەتىن كورىنەدى. مۇنداي قىمبات كولىكتەردى مىنەتىن ميلليونەرلەردىڭ اراسىنان دا ساراڭدار تابىلىپ قالاتىن كورىنەدى.

ماسەلەن، ۇلى بريتانيادا اقشاسىن شاشقىسى كەلمەگەن ماناپتار كولىك پەن ونى قالادا ايداۋعا سالىناتىن سالىقتان بۇلتارىپ، اتالمىش سالىقتى تاكسي جۇرگىزۋشىسى رەتىندە تولەيدى ەكەن. ال تاكسي جۇرگىزۋشىلەرىنە مەملەكەت تاراپىنان ءبىرقاتار جەڭىلدىكتەر بەرىلگەن.

جولاۋشى تاسىمالدايتىن جۇرگىزۋشىلەر قالا ورتالىعىنا كىرۋ ءۇشىن 82 فۋنت ستەرلينگ تولەسە، كولىك يەلەرىنە 90 فۋنت ستەرلينگ تولەۋ مىندەتتەلگەن. وسى اراداعى سەگىز ستەرلينگكە بولا Maserati» ،«Aston Martin» ،«Bentley» ،«Cadillac» ،«Maybach» «Jaguar» ،«Rolls-Royce سەكىلدى قىمبات كولىكتەردىڭ يەسى وزدەرىن «تاكسي جۇرگىزۋشىسىمىن» دەپ تانىستىرۋعا ءماجبۇر.

كۇلكىلى، ارينە. ءبىراق بۇل جايت بىزگە دە تاڭسىق ەمەس. قازاقستاندا دا كاسىبىن دومالاتقان تالاي كاسىپكەردىڭ سالىقتان بۇلتارىپ، ءتۇرلى ايلالارعا بارىپ جاتقانىن كۇندەلىكتى جاڭالىقتاردان ەستىپ، ءبىلىپ ءجۇرمىز.

ەگەر اقشانى مۇلدەم جۇمساماسا ول ۋاقىت وتە كەلە ميلليونعا اينالۋى مۇمكىن. تاپقان-تايانعانىڭدى جۇمساماي وتىرۋ مۇمكىن ەمەس، ارينە. ءبىراق تاريحتا ونداي دا ادامدار بولىپتى. ەڭ ساراڭ باي ايەل رەتىندە «گيننەس رەكوردتار كىتابىنا» ەنگەن گەتتي گرين ەكەن. ونىڭ ساراڭدىعى جايلى ءتۇرلى اڭىز اڭگىمەلەر ءالى دە ايتىلادى. جاسىنان اقشاعا قۇنىققان گەتتي ەكونوميكالىق گازەتتەردى وقىپ، ەلدەگى قارجىلىق جاعدايمەن تانىسىپ، اقشا تابۋدىڭ قىر-سىرىنا قانىعادى.

كاسىبى ورگە دومالاعان اۋلەتتەن شىققانىنا قاراماستان، ول ءاربىر ۇيگە كىرگەن تيىندى ەسەپتەپ، ۇنەمدەپ وتىرادى. ءتىپتى قايتىس بولعان تاتەسىنىڭ 2 ميلليون دوللار مۇراسىن قايىرىمدىلىق قورىنا اۋدارۋدى تاپسىرعانىن ەستىپ، سوتتاسۋعا دەيىن بارادى. ناتيجەسىندە بۇل قوماقتى قارجى گەتتيدىڭ قالتاسىندا قالادى. سودان باستاپ قايىرىمسىز ايەل «ۋول-ستريتتىڭ مىستانى» اتانىپ كەتەدى.

ءيا، جۇرت ونى بەكەرگە بۇلاي اتاماعان. بىرىنشىدەن، ول ءومىر بويى ءوڭى كەتكەن قارا كويلەكپەن جۇرەتىن بولعان. جۇرتقا وسىممەن ميلليونداپ اقشا بەرەتىن گەتتي قالانىڭ ەڭ ارزان اسحانالارىنان تاماقتانىپ، رەستورانداردىڭ جۋىندىسىنا تاستالاتىن سۇيەكتى يتىنە الىپ كەلىپ وتىرعان. ال ونىڭ سۇمدىق ساراڭدىعىن بالاسىمەن بولعان جايت دالەلدەي ءتۇستى.

كاسىپكەر ايەلدىڭ كىشكەنتاي بالاسى ويناپ ءجۇرىپ اياعىن سىندىرىپ الادى. سوندا الەمنىڭ ەڭ باي ايەلى سانالاتىن گەتتي بالاسىن كەدەيلەردى تەگىن ەمدەيتىن ەمحاناعا اپارادى. دۇرىس كۇتىم بولماعاندىقتان، دارىگەرلەر ۇلىنىڭ اياعىن كەسەدى.

80 جاسىندا قايتىس بولعان گەتتي گرين الەمدەگى ەڭ العاشقى باي ايەل ءارى ەڭ ساراڭ ميلليونەر. بايقۇس ايەل ارتىندا قالعان 100-200 ميلليون دوللار (بۇگىنگى اقشا قۇنىمەن ولشەگەندە ميللياردقا جەتەدى) اقشاسىنىڭ قىزىعىن كورە الماي كەتتى. ونىڭ ءولىمىن جاقىنداتقان دا وسى ساراڭدىعى بولسا كەرەك. كەيبىر دەرەككوزدەرىنە سەنسەك، ول مايلى ءسۇت الىپ، يەسى ويلاعاننان دا ارتىق اقشا جۇمساپ قويعان اس دايىنداۋشىسىمەن ءسوز تالاستىرىپ تۇرعاندا جۇرەگى سىر بەرىپ، قايتىس بولعان.

تاپقانىن ءوزىنىڭ بالاسىنان دا ايايتىن ايار جاندار قاتارىندا گەتتي گرين جالعىز تۇرعان جوق. 1957- جىلى الەمنىڭ ەڭ باي ادامى سانالعان جان پول گەتتي دە ساراڭدىعىمەن تانىلعان. ول مۇناي وندىرەتىن كومپانيالار قۇرىپ، ميلليونداپ ەمەس، ميللياردتاپ اقشا تاپقان. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان سوڭ انگلياعا كوشەدى. وندا ءزاۋلىم ساراي سالدىرىپ، وتباسى مەن ءوزىن كۇزەتۋگە ارنايى اسكەر جالدايدى. ءبىراق قانشا ساقتانسا دا ميللياردەردىڭ بايلىعىنا قول سۇعۋشىلار تابىلادى.

1973 - جىلى گەتتيدىڭ يتاليادا تۇرىپ جاتقان نەمەرەسى ІІІ پول گەتتيدى بۇزاقىلار ۇرلاپ، اتاسىنان قوماقتى قارجى تالاپ ەتەدى. مۇناي ماگناتى سۇيىكتى نەمەرەسىنەن ەشتەڭەنى ايامايدى دەپ دامەلەنگەن ۇرىلار اقشانى وڭاي الا قويماپتى. بەس اي بويى اقشا تولەۋدەن باس تارتىپ، قاسارىسقان ميللياردەر نەمەرەسىنىڭ كەسىلگەن قۇلاعىن كورگەندە بارىپ، تالاپ ەتىلىپ وتىرعان اقشانى تولەۋگە امالسىز كونگەن ەكەن.

ولىمنەن قۇتىلعان ءۇشىنشى گەتتي اتاسىنا حابارلاسىپ، راقمەتىن ايتپاق بولعاندا، نەمەرەسىنە قاتتى رەنجىگەن قارت تەلەفونعا جاقىنداماي قويىپتى. ءيا، «بالادان نەمەرە ءتاتتى» دەيتىن قاعيدا قازاقتار ءۇشىن. ال گەتتي ءۇشىن بالادان دا، نەمەرەدەن دە اقشا «ءتاتتى» كورىنگەن عوي. الايدا نەمەرەسىنىڭ ءومىرىن اراشالاۋعا كەتكەن اقشا ماناپتىڭ ميللياردتارىنىڭ مۇرتىن بۇزباپتى. ومىردەن وتكەنشە ونىڭ ەسىمى ميللياردەرلەر تىزىمىندە ءبىرىنشى تۇرعان.

تاعى ءبىر ساراڭداردىڭ قاتارىندا IKEA دۇكەندەر جەلىسىنىڭ يەسى ينگۆار كامپراد بار. شۆەد كاسىپكەرى كاسىپتى ءناسىپ ەتۋگە بالا كەزدەن ماشىقتانعان. جاسىنان كورشىلەر مەن كوشە تۇرعىندارىنا باعاسى قىمبات تۇرمايتىن كادىمگى شىرپى ساتقان. ونى سىرىڭكە ساتىپ بايىپ كەتتى دەسەك، شىندىققا سايا قويمايدى. ءبىراق ونىڭ بايۋىنا جول اشقانى انىق.

جاس الىپساتار وسىدان كەيىن ءىرى زاتتاردى اينالىمعا ەنگىزىپ، نەبارى 17 جاسىندا ءوز كوشەسىنەن IKEA دۇكەنىن اشادى. وسىلايشا كوتەرىلگەن كاسىپكەر قازىرگى تاڭدا الەمنىڭ ەڭ باي ادامدارىنىڭ قاتارىندا. 2011 - جىلعى Forbes   كورسەتكىشىنە سەنسەك، ينگۆاردىڭ قورجىنىندا 6 ميلليارد دوللار بار. وسىنداي قارجىسى بار ماناپ تۇرمىستىق تاۋارلار وندىرەتىن ءىرى كومپانيانىڭ ديرەكتورى بولا تۇرا، ءوزىنىڭ جۇمىس ۇستەلىن 32 جىل بويى اۋىستىرماپتى. استىنداعى كولىگىنىڭ دە جىلى ەسكى. وسىنداي بەلەستەرگە جەتكەن كاسىپكەر «مەنىڭ ەڭ ساراڭ ادام رەتىندە اتىم شىقتى. مەن مۇنىمەن ماقتانامىن» دەپ «شىق بەرمەستىگى» ءۇشىن ەش ۇيالمايتىنىن ايتقان.

اقشا نە ىستەتپەيدى دەسەڭىزشى؟! امەريكالىق اكتريسا ۋەندي دوركاس وزىنەن ءۇش ەسە ۇلكەن رەجيسسەر رودجەر دوركاسقا كۇيەۋگە تيەدى. ميلليونەرگە تيگەن قىزدىڭ دامەسى بەلگىلى. ماقساتى - تۋعان تۋىسى مەن مۇراگەرى جوق كۇيەۋىنىڭ 64 ميلليون دوللارىنا يە بولۋ. اكتريسانىڭ نيەتىن رەجيسسەر دە سەزسە كەرەك، ول قايتىس بولارىنىڭ الدىندا ءوزىنىڭ ميلليوندارىن ماكسيميلليان اتتى يتىنە جازدىرادى. ال ايەلىنە بۇل اقشانىڭ نەبارى 1 سەنتىن عانا قالدىرعان ەكەن.

ۋەندي ميلليونداردى قولعا ءتۇسىرۋ جولىندا ەشتەڭەدەن ايانباي، «ميلليونەر يتكە» كۇيەۋگە شىعادى. رودجەر دوركاس مۇراگەرلىكتى يتىنە جازاردا وعان ارنايى قۇجات دايىنداپ، ماكسيميللياندى امەريكا ازاماتى رەتىندە تىركەگەن ەكەن. حايۋان ولگەن سوڭ، ونىڭ بار بايلىعى «جەسىرىنە» ءوتتى. ساراڭ رەجيسسەر، ارام ايەلىنىڭ جوسپارىن قانشا بۇزعىسى كەلگەنىمەن، ايلاكەر اكتريسا ونىڭ بار بايلىعىن يەمدەنىپ قالدى.

امەريكالىق ينۆەستور ۋوررەن باففەتتى دە زەرتتەۋشىلەر ساراڭداردىڭ قاتارىنا كىرگىزىپتى. تۇتىناتىن زاتتارى مەن قاراپايىم ءومىر سالتىنا قاراي زەرتتەۋشىلەر ونى «شىق بەرمەس شىعايبايلاردىڭ» تىزىمىنە ەنگىزىپ قويىپتى. ءبىراق بۇل تۇجىرىمدى ايتقان مامانداردىڭ پىكىرىمەن كەلىسۋگە بولمايتىن سەكىلدى. سەبەبى 46،5 ميلليارد دوللارى بار ماناپ 2010 - جىلى ءوزىنىڭ بايلىعىنىڭ 75 پايىزىن ياعني 37 ميلليارد دوللاردى قايىرىمدىلىق قورلارىنا بولگەن. بۇل - ادامزات تاريحىندا قايىرىمدىلىققا جۇمسالعان ەڭ قوماقتى سوما. ال كاسىپكەردىڭ نەبارى بەس بولمەدەن تۇراتىن ەكى-اق قاباتتى ۇيدە تۇراتىنى، ارزان ءارى ەسكى كولىكتى پايدالاناتىنى، ارزان كيىمدەر كيەتىنى ونىڭ ساراڭدىعىن ەمەس، قاراپايىمدىلىعىن بىلدىرسە كەرەك.

زەرتتەۋشىلەر ءدال وسىلايشا ساراڭداردىڭ قاتارىنا شۆەد كاسىپكەرى حانس راۋزينگتى قوسىپتى. بۇكىل الەمدى تەترا پاكەتپەن قامتىپ، ءسۇتتىڭ ۇزاق ساقتالۋىنا جاعداي جاساعان كاسىپكەردىڭ دە قورجىنىندا ميللياردتار جاتىر. ءبىراق ول سوعان قاراماستان، ەسكى «نيۆا» كولىگىن ءمىنىپ، ءوزى تۋىپ-وسكەن ەلدى مەكەندە قاراپايىم شۆەد ازاماتى رەتىندە ءومىر سۇرۋدە. مانسابىنا ماقتانبايتىن ول تاڭعى اسىن ءوزى دايىنداعاندى ءجون كورەدى.

دۇكەندەردە ساۋدالاسىپ، زاتتىڭ باعاسىن ءتۇسىرىپ العاندى دا ادەتكە اينالدىرعان. ءتىپتى تەاترعا بارعاندا زەينەتكەرگە تيەسىلى جەڭىلدىكتى پايدالاناتىن كورىنەدى. قارتتىڭ مۇنداي ءومىر سالتىن باسقا باي-ماناپتار ساراڭدىققا بالاۋى مۇمكىن. ءبىراق ءبىز مۇنى قاراپايىم ادامداردىڭ اراسىندا تىنىش ءومىر سۇرگىسى كەلگەن جاننىڭ تىرلىگى دەپ بىلەمىز.

جالپى، كەيبىر بايلاردىڭ قىلىعىنان تەك ساراڭدىقتى عانا كورۋ، ابەستىك سەكىلدى. سەبەبى «بالشىقتان-بايلىققا» ءوز كۇشىمەن جەتكەن جاندار اقشانىڭ قادىرىن بىلەدى. ونداي جاندار ىسىراپقا جول بەرمەۋگە تىرىسادى. وسى تۇرعىدان العاندا، كەيبىر بايلاردىڭ ۇنەمشىلدىگىنە ساراڭدىق دەپ قاراماعان دۇرىس.

«ايقىن». 2013

ءسابينا زاكىرجان قىزى

سوڭعى جاڭالىقتار