تەلەگرافتان سيفرلىق پلاتفورماعا دەيىن: Kazinform جۇمىسى قالاي وزگەردى
استانا. KAZINFORM - بۇگىن 13- تامىزدا ەلىمىزدەگى ەڭ كونە مەديارەسۋرستارىنىڭ ءبىرى — Kazinform حالىقارالىق اقپارات اگەنتتىگىنە 105 جىل تولدى.
قازاقستانداعى العاشقى مەملەكەتتىك ءارى حالىقارالىق مارتەبەسى بار اگەنتتىك عاسىردان استام ۋاقىت بويى ساياسات، ەكونوميكا، ءبىلىم، دەنساۋلىق، سپورت، مادەنيەت جانە قوعام تىنىس- تىرشىلىگى تۋرالى سەنىمدى ءارى جەدەل اقپارات كوزى رەتىندە مۇلتىكسىز ەڭبەك ەتىپ كەلەدى. مەرەيتوي اياسىندا اگەنتتىكتىڭ پروديۋسەرى قالامقاس ءابۋوۆا، باسقارۋشى ديرەكتوردىڭ ورىنباسارى - قازاق رەداكسياسىنىڭ باس رەداكتورى ناعاشىبەك الدان جانە حالىقارالىق جاڭالىقتار قىزمەتىنىڭ جەتەكشىسى جۇلدىز اتاگەلديەۆا اگەنتتىكتىڭ دامۋى، مەدياكەڭىستىكتەگى ءرولى مەن الداعى جوسپارى جايلى كوزقاراستارىن ايتىپ بەردى.
1937 -جىلى بەس باس رەداكتور اتىلىپ كەتكەن - ارحيۆ دەرەكتەرى
Kazinform سەنىمدى، ساپالى اقپارات تاراتۋدا عانا ەمەس، تاريحىن تۇگەندەي باستاعان اقپارات قۇرالدارىنىڭ دا الدىڭعى قاتارىندا تۇر. اگەنتتىكتىڭ ارداگەرى قالامقاس ءابۋوۆا بۇل ۇجىمدا 30 جىلعا جۋىق ەڭبەك ەتىپ كەلەدى جانە ءۇش جىل بويى ورىنبور، ماسكەۋ، قىزىلوردا، الماتى ارحيۆتەرىندەگى اگەنتتىكتىڭ ماڭىزدى تاريحي قۇجاتتارى مەن فوتوسۋرەتتەرىن جيناقتاۋمەن اينالىسىپ ءجۇر. اسىرەسە، اگەنتتىكتىڭ 1920-جىلى 13- تامىزدا قۇرىلعانىن ايعاقتايتىن باستى قۇجات تابىلعانىن ايتادى.
- العاشقى قازاق اقپارات اگەنتتىگى 1920-جىلى روستا- نىڭ ورىنبور- تورعاي بولىمشەسى رەتىندە اشىلعانىن بىلەمىز. عاسىردان استام ۋاقىتتا ونىڭ اتاۋى نەشە رەت وزگەردى، كەڭسەسى قالادان- قالاعا اۋىسىپ وتىردى. ءبىراق بۇگىنگى كۇنگە دەيىن اگەنتتىكتىڭ تاريحى مەن ناقتى قۇجاتتارىن ەشكىم جيناقتاماعان. ءبىز 2022 -جىلى ق ر پرەزيدەنتىنىڭ تەلەراديوكەشەنىنىڭ قۇرامىنا قوسىلعاندا، باس ديرەكتور ارنايى تاپسىرما بەرىپ، ارحيۆتەرگە جىبەرە باستادى. ءبىر قىزىعى، ك س ر و قۇرامىندا بولعان باسقا مەملەكەتتەردىڭ اقپارات اگەنتتىكتەرى مۇنداي ىزدەستىرۋ جۇمىستارىن ءالى باستاماعان ەكەن. سوندىقتان پرەزيدەنت تەلەراديوكەشەنىنىڭ قولداۋىمەن مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ارحيۆ قۇجاتتارىن زەردەلەپ، اگەنتتىكتىڭ قۇرىلعانى تۋرالى باستى قۇجاتتى تاۋىپ، 105-جىلدىق مەرەيتويعا تاس- ءتۇيىن دايىندىقپەن كەلدىك. تۇتاس كازينفورم تاريحىن وسى داتادان باستاۋعا تولىق نەگىز بار، - دەيدى قالامقاس ءابۋوۆا.
سونىمەن بىرگە، اگەنتتىك ارداگەرى رەپرەسسيا جىلدارىنداعى جۇمىس، اسىرەسە ساۋاتتى مامانداردىڭ ازدىعى تۋرالى دا ايتتى.
- الماتىداعى پرەزيدەنتتىك ارحيۆتەن اركادي يۆانوۆيچ ۆياتيچ- كيريللوۆ اتتى باس رەداكتوردىڭ اۆتوبيوگرافياسىن تاپقانىم - زەرتتەۋشى رەتىندە وزىمە ۇلكەن جاڭالىق بولدى. ول 1936-جىلى كازتاگ- تىڭ باس رەداكتورى قىزمەتىنە كەلىپ، 1937-جىلى اتىلىپ كەتكەن. جالپى ءبىر جىلدا كازتاگ- تىڭ 5 باس رەداكتورى اتىلىپ كەتكەن دەپ ايتىلىپ ءجۇر. ولاردىڭ اتى- ءجونىن قازىر ىزدەستىرىپ جاتىرمىن. مەنىڭشە، كازينفورمدا كەزدەيسوق ادامدار قىزمەت ەتپەيدى، قاي زاماندا دا ەل مۇددەسىن ويلاعان، ارلى ازاماتتار جۇمىس ىستەگەن. ءالى كۇنگە دەيىن جۋرناليستەر وسى قاسيەتتى ۇستانىمنان تايماي كەلەدى، - دەيدى ق. ءابۋوۆا.
ونىڭ ايتۋىنشا، رەپرەسسيا مەن استىق تۋرالى اشىق جازۋ مۇمكىندىگى بولمادى، كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ورناۋى، ۇجىمداستىرۋ، پارتيا تاپسىرمالارى ورتالىقتان جىبەرىلىپ وتىرعان.
- مەن 1937-1938 -جىلدارداعى كازتاگ- تىڭ بيۋدجەتىن دە قاراپ شىقتىم. ول قۇجاتتار مەنىڭ قولىمدا بار. قاراجات وتە از بولىنگەن، قۇرعاق تاپسىرمامەن جۇمىس ىستەگەن، وعان قوسا ساۋاتتى مامانداردى تابۋ قيىن بولعان. ارحيۆتەن تابىلعان قاعازداردى وقۋ ءۇشىن ارنايى گرافولوگ جالداۋعا تۋرا كەلدى. ءتىپتى 1960 -جىلدارى كازتاگ ديرەكتورى وسەرباي كەنەبايەۆتىڭ قازاق س س ر مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى جۇمابەك تاشەنوۆكە جازعان حاتى بار. وندا ءو. كەنەبايەۆ جەدەل اقپارات تاراتۋعا قاجەتتى قۇرالدار مەن جەتىسپەگەن مامانداردى سۇراعان، - دەيدى ق. ءابۋوۆا.
Kazinform عاسىردان استام ۋاقىت بويى قازاقستاننىڭ اقپاراتتىق جىلناماسىن جازىپ كەلەدى. ال اگەنتتىكتىڭ فوتوسۋرەتتەرى حالقىمىزدىڭ عاسىرلىق تاريحىن تاسپالاپ ۇلگەرگەن ماڭىزدى دەرەككە اينالعالى قاشان.
- العاشقى فوتوسۋرەتتەردە قازاقتاردى كەزىكتىرۋ قيىن. ويتكەنى فوتوگرافتار وزگە ۇلت وكىلدەرى بولدى، قازاق فوتوگرافتارى 1960 -جىلدارى كوبەيدى. دەگەنمەن، 1938-جىلعى ماسكەۋدەگى قازاق مادەنيەتىنىڭ ونكۇندىگى، تۇركسىب تەمىرجولشىلارى، اتىراۋدىڭ مۇنايى، قىزىلوردانىڭ بالىعى، الماتىداعى مەدەۋ مەن كوكتوبەنىڭ سالىنۋى سەكىلدى باعالى فوتودەرەكتەر كازينفورمنىڭ ارحيۆىندە بار. اسىرەسە ەڭبەك ادامدارىنا باسىمدىق بەرىلىپ، ءجيى ناسيحاتتالعانىن بىلەسىزدەر. وسى سۋرەتتەردەن كورمە جاساپ، كوپتەگەن ادامعا اتا-اجەلەرىنىڭ قانداي ەڭبەكقور بولعانىن كورسەتە الامىز. ءبىز تەك قانا بۇگىنگى كۇنمەن ەمەس، بۇرىنعى كۇندى دە ەسىمىزگە سالىپ وتىرۋعا ءتيىسپىز - كازينفورمنىڭ وزگە قۇرالداردان باستى ەرەكشەلىگى وسىندا، - دەيدى قالامقاس ءابۋوۆا.
بەدەل ءبىر كۇندە كەلمەيدى — Kazinform شىنايى اقپارات ولشەمىنە اينالدى
العاشقى جەدەلحات جىبەرگەلى 100 جىلدام استام ۋاقىتتا Kazinform قازاق، ورىس، اعىلشىن، قىتاي، وزبەك تىلدەرىندە جانە توتە جازۋ قارپىندە جەدەل حابار تاراتاتىن زامانۋي پلاتفورماعا اينالىپ، ميلليونداعان ادام ءۇشىن سەنىمدى اقپارات كوزى بولا الدى. ءبىر ايدا Kazinform بارلىق نۇسقالارىندا اقپارات، سۇحبات، تالداۋ، شولۋ جانرلارىندا 10 مىڭنان استام اقپارات تاراتادى جانە 10 ميلليون شاماسىندا قارالىم جينايدى. ال الەۋمەتتىك جەلىلەرگە شىعاتىن اقپاراتتار اۋقىمى الدەقايدا كوپ. بۇل رەتتە ءجىتى تەكسەرىلمەگەن حابار اگەنتتىك پلاتفورماسىندا جاريالانبايدى. وسىنىڭ ارقاسىندا Kazinform كوپشىلىك ءۇشىن شىنايى اقپاراتتىڭ ولشەمىنە اينالدى، ادامدار دەرەكتىڭ دۇرىستىعىنا كوز جەتكىزۋ ءۇشىن الدىمەن وسى اگەنتتىككە جۇگىنەدى.
- قازىرگى ۋاقىتتا اقپارات سالاسىندا جۇمىس ىستەۋ بۇرىنعىدان الدەقايدا قيىن دەر ەدىم. سەبەبى بۇرىن ءاربىر اقپارات ءجىتى تەكسەرىلىپ، تەك قانا ايقىن حابار تاراسا، قازىر فەيكتەن كوز اشۋ قيىن. وسى تۇرعىدان قاراعاندا Kazinform عا ەرەكشە سالماق تۇسەدى. سەبەبى ءبىزدىڭ ەشبىر تەكسەرىلمەگەن اقپاراتتى جاريالاۋعا قۇقىعىمىز جوق. كاسىبي ورتادا، بۇقارا حالىق اراسىندا دا «Kazinform ابسوليۋتتى شىن اقپارات تاراتادى» دەگەن قاعيدا قالىپتاسقان. سول ارتىلعان سەنىمدى ساتۋعا ەشبىر حاقىمىز جوق. اقپاراتتى تەز تاراتۋ وقىرماندى كوبىرەك قامتۋعا كومەكتەسەتىن شىعار. دەسە دە وسى سەنىمنىڭ، ناقتى ايقىن اقپاراتتى تاراتۋعا دەگەن تالپىنىستىڭ ارقاسىندا ءبىزدىڭ كورشى ەلدەردەن باستاپ، الەمنىڭ الپاۋىت ەلدەرىنە دەيىن تۇراقتى، وتە اۋقىمدى وقىرماندارىمىز قالىپتاستى، - دەيدى Kazinform اگەنتتىگىنىڭ باسقارۋشى ديرەكتور ورىنباسارى - قازاق رەداكتسياسىنىڭ باس رەداكتورى ناعاشىبەك الدان.
ونىڭ ايتۋىنشا، Kazinform اگەنتتىگىنىڭ جاھاندىق مەدياكەڭىستىكتەگى ورنى جىلدان- جىلعا نىعايىپ كەلەدى. اگەنتتىك كونتەنتىنە قىزىعۋشىلىق تەك قازاقستان اۋماعىمەن شەكتەلمەيدى، اقش، ەۋروپا ەلدەرى مەن قىتاي اۋديتورياسى وتە بەلسەندى وقيدى.
- بۇگىندە Kazinform عا سىلتەمە جاساپ، ونىڭ ماتەريالدارىن تۇراقتى تۇردە قولداناتىن اقپارات قۇرالدارى قاتارىندا CNN، BBC، Euronews, سونداي-اق رەسەيدىڭ تاسس اگەنتتىگى مەن قىتايدىڭ «جەنمين جيباو» سياقتى جەتەكشى مەديارەسۋرستار بار. بۇل اگەنتتىكتىڭ كوپتىلدى پلاتفورماسى مەن حالىقارالىق اۋديتورياعا باعىتتالعان جۇمىسىنىڭ ناتيجەسى. الايدا بۇل كورسەتكىشتەرمەن شەكتەلىپ قالمايمىز، حالىقارالىق اۋديتوريانى كەڭەيتۋدى ءارى قاراي جالعاستىرامىز. قازىرگى تاڭدا قىتاي مەن ورتالىق ازيا باعىتىندا بەلسەندى اقپاراتتىق سەرىكتەستىكتەر ورناتىپ، شەتەلدەگى مەنشىكتى تىلشىلەردى ارتتىرىپ كەلەمىز. ماتىنمەن قاتار، ۆيدەوكونتەنتتى كوبەيتىپ، زامان تالابىنا، وقىرماننىڭ اقپارات قابىلداۋ داعدىسىنا ساي پودكاست ءتۇسىرۋدى قولعا الدىق، كونۆەرگەنتتى رەداكسيا قۇردىق، - دەپ اتاپ ءوتتى ن. الدان.
سونىمەن بىرگە، جاساندى ينتەللەكت بەلسەندى دامىپ جاتقان قازىرگى كەزەڭدە مەديادا دا ءتۇرلى دامۋ سەناريلەرى بولجانادى. سول سەبەپتى اگەنتتىك جاڭا ترەندتەر مەن زامان اعىمىنا ىلەسىپ وتىرۋعا تىرىسادى.
- Kazinform عاسىردان استام تاريحىن ساقتاي وتىرىپ، جاڭا زاماناۋي تەحنولوگيالار مەن جي قۇرالدارىن بەلسەندى يگەرىپ كەلەدى. ءبىراق ءبىزدىڭ ميسسيامىز بۇدان دا بيىك. ءبىز تەك اقپارات تاراتاتىن اگەنتتىك ەمەسپىز، ءبىز قازاقتىڭ العاشقى اقپارات اگەنتتىگىنىڭ مۇراگەرىمىز. الداعى جىلدارى تەك ۇلتتىق مەدياكەڭىستىكتە عانا ەمەس، ايداي الەم ءۇشىن ورتالىق ازيانىڭ باستى اقپاراتتىق دەرەككوزىنە اينالۋدى ماقسات ەتتىك، - دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى ن. الدان.
قازاقستان جايلى الەمگە حابارلايمىز
Kazinform - ەلىمىزدە «حالىقارالىق اقپارات اگەنتتىگى» مارتەبەسىن العان العاشقى ۇيىم، ياعني قازاقستان تۋرالى اقپاراتتى تەك ەل ازاماتتارىنا ەمەس، بۇكىل الەمگە جەتكىزەتىن امبەباپ اقپارات كوزى. اگەنتتىك شەتەلدىك رەداكتسيالارمەن كونتەنت الماسىپ، ورتالىق ازياداعى ايماقتىق جاڭالىقتاردى جاھاندىق اقپارات اعىنىمەن بايلانىستىرىپ وتىرادى. Kazinform جاريالانىمدارىن الەمنىڭ جەتەكشى ب ا ق- تارى مەن جاڭالىق اگرەگاتورلارى تۇراقتى تۇردە پايدالانىپ، سىلتەمە جاسايدى. اگەنتتىكتىڭ سەرىكتەستىك جەلىسى مەن تىلشىلەر بايلانىسى ونداعان ەلدى قامتىپ وتىر.
— بۇگىندە مەنشىكتى تىلشىلەرىمىز الەمنىڭ وننان اسا ەلى مەن وڭىرىندە جۇمىس ىستەپ جاتىر. ولار — كورشى مەملەكەتتەر، ورتالىق جانە شىعىس ازيا، وڭتۇستىك كاۆكاز، تاياۋ شىعىس، ا ق ش جانە ەۋروپا ەلدەرى. سونىڭ ارقاسىندا اگەنتتىك الەمدە بولىپ جاتقان ماڭىزدى جاڭالىقتار جايلى ناقتىلانعان دەرەكتەردى وقيعا ورنىنان بەرىپ جاتىر. ماسەلەن، تاياۋ شىعىستاعى احۋال ۋشىعىپ، گازا سەكتورىندا قاقتىعىس باستالعاندا مەنشىكتى ءتىلشىمىز بىردەن حابار تاراتۋعا كىرىسىپ، كۇندە كەشكە شولۋ جاساپ وتىردى. بۇدان بولەك Kazinform الەمنىڭ 40 تان اسا ءىرى بۇقارالىق اقپارات قۇرالىمەن، ينستيتۋتتارىمەن سەرىكتەستىك تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويعان. ولاردىڭ قاتارىندا سينحۋا، انادولۋ، تاسس، ءال- جازيرا سەكىلدى ءىرى جەتەكشى قۇرالدار بار. وسى ارقىلى اگەنتتىكتىڭ ماتەريالدارى حالىقارالىق مەدياكەڭىستىكتە كەڭىنەن تاراپ جاتىر جانە ماماندارىمىزدى سەرىكتەس ۇيىمدارعا تاعىلىمداماعا جىبەرىپ، بىلىكتىلىگىن كوتەرە الامىز، — دەيدى اگەنتتىكتىڭ حالىقارالىق جاڭالىقتار قىزمەتىنىڭ جەتەكشىسى جۇلدىز اتاگەلديەۆا.
اگەنتتىكتىڭ 105 ۇزدىك فوتوسى كورمەگە قويىلادى
وسىدان بەس جىل بۇرىن Kazinform اگەنتتىگىنىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويى پاندەميامەن تۇسپا-تۇس كەلىپ، كوپتەگەن جوسپار ورىندالماي قالعان ەدى. سوندىقتان 105 -جىلدىققا ەرەكشە نازار مەن ەرەكشە ىنتا قويىلىپ وتىر. مەرەيتويلىق ءىس- شارالار تۇتاس جىل بويى ۇيىمداستىرىلادى.
- بيىل مەرەيتويعا دايىندىق جۇمىستارىن ەرتەرەك باستادىق. وسى جۇمىستار نەگىزىندە Kazinform-نىڭ جوعالعان ءفوتوارحيۆى قالپىنا كەلتىرىلدى. 105 جىلدا اگەنتتىكتە كوپتەگەن ايگىلى فوتوگرافتار جۇمىس ىستەگەن. الايدا كوشىپ-قونۋ، ارحيۆكە سالعىرت قاراعان شاقتار نەمەسە باسقا بەلگىسىز جاعدايلارعا بايلانىستى فوتولاردىڭ باسىم بولىگى جوعالىپ كەتكەن. سول ءۇشىن ءبىز ارنايى كوميسسيا قۇرىپ، ارحيۆتەردەن جانە فوتوتىلشىلەردىڭ ۇرپاقتارىمەن كەزدەسىپ-جولىعۋ ارقىلى ۇلكەن فوتوبازا جيناقتادىق جانە بىرنەشە فوتوكورمە ۇيىمداستىرۋعا بەل بۋدىق. ونىڭ العاشقىسىن جەڭىستىڭ 80 جىلدىعىنا وراي وتكىزدىك. ەندى الماتى جانە استانا قالاسىندا ەكى ۇلكەن فوتوكورمە وتكىزەمىز جانە ەڭ ماڭىزدىسى — ەڭ تاڭداۋلى 105 فوتوسۋرەتتى ىرىكتەپ كورسەتەتىن كورمە بولماق، - دەدى قازاق رەداكتسياسىنىڭ باس رەداكتورى ناعاشىبەك الدان.
مۇنداعى ماسەلە مەرەكەنى استا- توك ءسان- سالتاناتپەن تويلاۋ ەمەس، تەرەڭ تاريحىمىزدى ءتۇسىنىپ، وي ەلەگىنەن وتكىزۋ، دەيدى باس رەداكتور. ەكىنشىدەن، Kazinform دى ىرگەتاسى قالىپتاسقان الەمگە ايگىلى اقپارات اگەنتتىكتەرىنىڭ قاتارىنا قوسۋ دا ماڭىزدى. وعان قازىرگى اشىقتىق زامانىندا، قازاقستاننىڭ الەمدەگى جالپى پوزيتيۆتى يميدجىنىڭ ارقاسىندا مۇمكىندىك مول.
- وعان قوسا، Kazinform نىڭ قوعامعا بەرەرى بولسىن دەپ، ارنايى كىتاپ باسىپ شىعارۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. كىتاپتا رەداكسيا جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ، جاڭالىق جازۋ، زەرتتەۋ جۇرگىزۋ، ساراپتاما ازىرلەۋ سياقتى كوپتەگەن ىشكى ماسەلەلەردى تالقىلايمىز، اگەنتتىك تاجىريبەسىنەن مىسالدار كەلتىرەمىز. ول كىتاپتاردى قازاقستانداعى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتى بار ۋنيۆەرسيتەتتەرگە تاراتۋ جوسپارلانعان. مەنىڭ ويىمشا، بۇل نۇسقاۋلىق بىرنەشە بۋىننىڭ ۇستەلىندە تۇراتىن كىتاپ بولادى دەپ ويلايمىز. ءاربىر تاقىرىپتىڭ، ءار سۋرەتتىڭ، ءار كادردىڭ ارتىندا ءوز ىسىنە شىن بەرىلگەن، ماماندىعىن سۇيەتىن ادامدار تۇر. 105 -جىلدىق تاريح، جۇزدەگەن مىڭ وقيعا، ميلليونداعان وقىرمان جانە الدا تالاي حيكايا بار، - دەيدى باس رەداكتور.
ايجان سەرىكجان قىزى
