ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتىڭ جاڭا دەڭگەيى: قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ رەسەيگە ساپارى قالاي ءوتتى
استانا. KAZINFORM - قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ماسكەۋگە مەملەكەتتىك ساپارى اياسىندا رەسەي باسشىسى ۆلاديمير پۋتينمەن ماڭىزدى كەلىسسوزدەر وتكىزىلىپ، تاريحي قۇجاتقا قول قويىلدى. قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى جان-جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك پەن وداقتاستىققا باعىتتالعان دەكلاراتسيا ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرمەك. ەكونوميكا، ەنەرگەتيكا، كولىك-لوگيستيكا، ءبىلىم بەرۋ، مادەنيەت جانە ينفراقۇرىلىم سالالارى بويىنشا ناقتى كەلىسىمدەر جاسالىپ، ەكى ەل اراسىنداعى تۇراقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزى بەكىتىلدى. Kazinform اناليتيكالىق شولۋشىسى ساپار ناتيجەسىن ساراپتاپ كوردى.
مەملەكەتتىك ساپاردىڭ بەيرەسمي بولىگى
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ماسكەۋگە مەملەكەتتىك ساپارى ەكى ەل اراسىنداعى سەنىمدى جانە تۇراقتى ديپلوماتيالىق قاتىناستى ايقىن كورسەتتى. قازاقستان پرەزيدەنتى كورشى ەلگە 23-رەت ات باسىن بۇرىپ وتىر جانە العاش رەت ديپلوماتيالىق دارەجەسى ەڭ جوعارى مەملەكەتتىك ساپارمەن باردى.
رەسەي استاناسى قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ساپارىنا تىڭعىلىقتى دايىندالعان. بۇنى ەرەكشە بەزەندىرىلگەن ماسكەۋ كوشەلەرىنەن دە بايقاۋعا بولاتىن.
رەسەي استاناسىنا بارعان ساتتە مەملەكەت باسشىسى ماسكەۋ مەملەكەتتىك حالىقارالىق قاتىناستار ينستيتۋتىنىڭ ستۋدەنتتەرىمەن كەزدەستى. جاستار قازاق تىلىندە سويلەپ، اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ شىعارماشىلىعىنا قىزىعۋشىلىق تانىتاتىندارىن ايتتى.
پرەزيدەنت توقايەۆ جاستاردىڭ قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە دەگەن ىنتاسىن جوعارى باعالاپ، ولارعا تابىس تىلەدى.
كەشكى كەزدەسۋ كەزىندە قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن ۆلاديمير پۋتين كرەملدە بەيرەسمي جاعدايدا 2,5 ساعاتتان استام اڭگىمەلەستى. بۇل كەزدەسۋ رەسمي راسىمدەردەن تىس، ەركىن فورماتتا ءوتتى. اڭگىمە جىلى جانە دوستىق اتموسفەرادا ءوربىدى.
ناقتى پايدا اكەلگەن كەلىسسوزدەر
ساپاردىڭ ەكىنشى كۇنى رەسمي ءىس-شارالارعا تولى بولدى. مەملەكەت باسشىلارىنىڭ كەلىسسوزىندە قاسىم-جومارت توقايەۆ رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتيندى ەندىگى جىلى قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلۋگە شاقىردى. بۇل شاقىرۋ رەسەي باسشىسى تاراپىنان قابىلداندى.
كەلىسسوزدەر قورىتىندىسى بويىنشا قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن ۆلاديمير پۋتين قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ قارىم-قاتىناسىن جان-جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك پەن وداقتاستىق دەڭگەيىنە جەتكىزۋ جونىندەگى دەكلاراتسياعا قول قويدى.
سونىمەن قاتار، ەكى پرەزيدەنت بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا بىرلەسكەن مالىمدەمە جاساپ، قاسىم-جومارت توقايەۆ دەكلاراتسيانىڭ تاريحي ماڭىزىن اتاپ ءوتتى:
- بۇل قۇجات حالىقتارىمىز اراسىنداعى مىزعىماس ءوزارا سەنىم مەن ىنتىماقتاستىقتىڭ كەلەشەگى كەمەل ەكەنىن كورسەتەدى.. . قازاقستان رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ وركەندەۋىنە شىن مانىندە مۇددەلى. بۇگىنگى كەلىسسوزدەر ناتيجەسىن جوعارى باعالايمىن. كەزدەسۋىمىز اشىق ءارى سەنىمدى راۋىشتە ءوتتى جانە ناقتى پايداسىن بەردى، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
سونداي-اق پرەزيدەنت بارلىق دەڭگەيدە قارقىندى ديالوگتى قولداۋعا ۋاعدالاسقانىن ايتىپ، ونەركاسىپ، ەنەرگەتيكا، كولىك- لوگيستيكا، اۋىل شارۋاشىلىعى، جوعارى تەحنولوگيالار، تسيفرلاندىرۋ، گۋمانيتارلىق ىقپالداستىق جانە جاڭا ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ماسەلەلەرىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلعانىن جەتكىزدى.
قازاقستان-رەسەي: ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك پەن سەنىمدىلىك دەڭگەيى جاڭا بەلەسكە كوتەرىلدى
ساياسات تانۋشى قازبەك مايگەلدينوۆ ماسكەۋدەگى قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ساپارىنداعى باستى وقيعا رەتىندە كورشى مەملەكەتپەن كەشەندى ستراتەگيالىق ارىپتەستىك پەن وداقتاستىق تۋرالى دەكلاراتسياعا قول قويىلعانىن اتاپ ءوتتى. بۇل قۇجات بىرنەشە سالالاردا تىعىز ىنتىماقتاستىققا جانە بىرلەسكەن قادامدار جاساۋعا نەگىز بولادى.
ق. مايگەلدينوۆ اتاپ وتكەندەي، قازاقستان كوپۆەكتورلى ساياساتتى ۇستانىپ، رەسەيمەن قارىم- قاتىناستى دامىتىپ قانا قويماي، باسقا مەملەكەتتەرمەن دە بايلانىسىن ساقتايدى. ەنەرگەتيكا، گازداندىرۋ، ترانزيتتىك دالىزدەر مەن ينفراقۇرىلىم ماسەلەلەرى ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە.
- ماسكەۋدەگى كەزدەسۋ قازاقستاننىڭ گەوساياسي شەبەرلىگىن كورسەتەدى. ءبىز رەسەيمەن ستراتەگيالىق وداقتامىز، ءبىراق باتىسقا دا اشىقپىز. ايماقتىق تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتىپ، ءىرى دەرجاۆالاردىڭ قاقتىعىسىنا تارتىلماي، تاۋەلسىز ساياسات جۇرگىزۋ - باستى ماقساتىمىز، - دەدى ساراپشى.
اتالعان ستراتەگيالىق قۇجات بۇگىنگى كەزدەسۋدە قول قويىلعان جالعىز كەلىسىم ەمەس. قازاقستان مەن رەسەي پرەزيدەنتتەرىنىڭ قاتىسۋىمەن ۇكىمەتارالىق جانە ۆەدومستۆوارالىق قۇجاتتاردى الماسۋ ءراسىمى ءوتتى. وسى شارادا 13 كەلىسىم مەن مەموراندۋمعا قول قويىلدى، ولار ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق، تەمىر جول جانە اۆتوكولىك تاسىمالى، كولىك قاۋىپسىزدىگى، عارىش جوبالارى، كونسۋلدىق اشۋ، سانيتارلىق جانە ەكولوگيالىق ىنتىماقتاستىق، ءبىلىم بەرۋ جانە پوشتا سالالارىن قامتيدى. ەندى وسى ىنتىماقتاستىق باعىتتارىن تارقاتىپ كورەيىك.
ەكىجاقتى تاۋار اينالىمىن 30 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ ماقساتى قويىلدى
پرەزيدەنتتەردىڭ بۇگىنگى كەلىسسوزدەرىندە ەكونوميكا سالاسىنا ەرەكشە باسىمدىق بەرىلدى. قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى ەكونوميكالىق بايلانىستار ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە. 2024 -جىلى ەكىجاقتى ساۋدا اينالىمى 28 ميلليارد دوللارعا جەتكەن، ال بيىلعى 8 ايدا 17 ميلليارد دوللاردان استى. الداعى كەزەڭدە ونى 30 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.
رەسەيدەن قازاقستان ەكونوميكاسىنا قۇيىلعان ينۆەستيتسيا كولەمى 27 ميلليارد دوللاردان استى، ال قازاقستاننىڭ رەسەيگە سالعان كاپيتالى 9 ميلليارد دوللارعا جەتتى. قازىرگى تاڭدا ەكى ەلدە 20 مىڭنان استام بىرلەسكەن كومپانيا جۇمىس ىستەپ، 175 جوبا جۇزەگە اسىرىلۋدا.
كولىك-ترانزيت جانە لوگيستيكاداعى ماڭىزدى كەلىسىمدەر
پرەزيدەنتتەر سولتۇستىك- وڭتۇستىك، ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك باعدارى، اياگوز- باقتى، دوستىق- مويىنتى تەمىرجول جەلىلەرى مەن باسقا جوبالاردى كەزەڭ-كەزەڭىمەن كەڭەيتۋگە ۋاعدالاستى. سونىمەن قاتار، ترانسشەكارالىق لوگيستيكا ينفراقۇرىلىمىن جاقسارتۋ جانە شەكاراداعى وتكىزۋ بەكەتتەرىنىڭ جۇمىسىن جەتىلدىرۋ ماڭىزدى ەكەنى اتاپ ءوتىلدى.
«ترانسالتاي ديالوگى» باستاماسى دا ودان ءارى ىلگەرىلەتىلەدى. بۇل فورمات قازاقستان، رەسەي، قىتاي جانە موڭعوليا اراسىنداعى تاتۋ كورشىلىك پەن ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتەتىن الاڭ بولماق.
اتوم ەنەرگەتيكاسىنا بىلىكتى كادرلار قاجەت
ەنەرگەتيكا سالاسىندا قازاقستان مەن رەسەي «روساتوم» كومپانياسىنىڭ قاتىسۋىمەن اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ جوباسىن ىسكە اسىرۋعا دايىندىق جۇمىستارىن باستادى. بۇل باستاما تەك ەنەرگەتيكالىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا عانا ەمەس، جاڭا تەحنولوگيالىق جانە عىلىمي سالالاردى قالىپتاستىرۋعا، جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
قازاقستان «روساتوم» باستاعان حالىقارالىق كونسورتسيۋممەن بىرلەسىپ، ءبىرىنشى اتوم ەلەكتر ستانساسىنىڭ قۇرىلىسىنا كىرىستى. جوبانى ءساتتى جۇزەگە اسىرۋ جوعارى بىلىكتى ماماندارعا تاۋەلدى. اەس قۇرىلىسىنا التى مىڭعا جۋىق جۇمىسشى جانە ءۇش مىڭنان استام ورتا بۋىن مامانى جۇمىلدىرىلادى. وسىعان بايلانىستى اتوم سالاسىنداعى كادر الەۋەتىن كۇشەيتۋ قازاقستان ءۇشىن باسىم مىندەتكە اينالدى. ءال- فارابي اتىنداعى قازۇۋ جانىنان «ميفي» ۇلتتىق يادرولىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيليالىنىڭ اشىلۋى - وسى ىنتىماقتاستىقتىڭ ناقتى دالەلى.
ءبىلىم جانە مادەنيەت سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق
ايتپاقشى، ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ەكى ەلدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى اراسىنداعى بايلانىستار دا كەڭەيىپ كەلەدى. قازىرگى ۋاقىتتا 1453 كەلىسىمشارت جاسالعان، ولار قوس ديپلومدىق باعدارلامالار مەن بىرلەسكەن عىلىمي-ءبىلىم بەرۋ جوبالارىن جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالعان. قازاقستاندا رەسەي ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ توعىز فيليالى تابىستى جۇمىس ىستەپ، ءتورت مىڭعا جۋىق ستۋدەنت ءبىلىم الۋدا.
قازاقستان مەن رەسەي ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا تىعىز بايلانىس ورناتتى. رەسەيدىڭ توعىز جەتەكشى جوعارى وقۋ ورنى ەلىمىزدە فيليال اشىپ، جاستاردىڭ كاسىبي دامۋىنا جانە مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىستارعا مۇمكىندىك بەردى. مىسالى، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ومبىداعى فيليالى مەن م گ ي م و-نىڭ استاناداعى فيليالى بيىل اشىلدى. سونىمەن قاتار، رەسەيدىڭ مەديتسينالىق جوعارى وقۋ ورنىنىڭ قازاقستانداعى وكىلدىگىن اشۋ ماسەلەسى پىسىقتالىپ جاتىر.
ەكى ەلدىڭ ستاندارتتارىنا سايكەس مەكتەپتەر سالۋ جوبالارى ىسكە اسىرىلۋدا. الماتىدا رەسەيلىك «سيريۋس» مەكتەبىنىڭ فيليالى اشىلىپ، وقۋشىلارعا جاڭا ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگى بەرىلەدى.
قازاقستان مەن رەسەي مادەني- گۋمانيتارلىق سالادا دا تىعىز بايلانىس ورناتتى. ەكى ەلدىڭ ونەر قايراتكەرلەرى مەن سپورتشىلارى ءۇشىن گاسترولدەر، كورمەلەر، كونسەرتتەر مەن جارىستار ءجيى ۇيىمداستىرىلادى. جۋىردا ماسكەۋدە قازاقستاننىڭ رەسەيدەگى مادەنيەت كۇندەرى تابىستى ءوتتى، ال بۇعان دەيىن ەل ونەرى ياكۋتيا مەن قازاندا تانىستىرىلدى.
بيىل مامىردا استانادا «قازاقستان مەن رەسەيدىڭ ماڭگىلىك دوستىعى اللەياسى»، ال كەشە ماسكەۋدە «قازاقستان- رەسەي دوستىعى سكۆەرى» اشىلدى. سونىمەن قاتار، ماسكەۋدىڭ ءبىر كوشەسىنە قازاق عالىمى شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ ەسىمى بەرىلىپ، بۇل ەكى ەل اراسىنداعى تاريحي جانە مادەني بايلانىستاردىڭ سيمۆولى بولدى.
مادەني ىنتىماقتاستىق اياسىندا ماسكەۋدە قازاق اقپاراتتىق-مادەني ورتالىعىن اشۋ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل جوبالار قازاق ونەرى مەن مادەنيەتىن تانىتۋعا جانە ەلدەر اراسىنداعى دوستىق پەن ءوزارا تۇسىنىستىكتى نىعايتۋعا باعىتتالعان.
ونەر دەمەكشى، رەسمي كەزدەسۋلەردەن كەيىن قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن ۆلاديمير پۋتين ماسكەۋدەگى ۇلكەن تەاتردا قازاقستاننىڭ رەسەيدەگى مادەنيەت كۇندەرى اياسىنداعى گالا-كونسەرتتى تاماشالاۋعا باردى.
ءوڭىرارالىق ىنتىماقتاستىق فورۋمى
قازاقستان مەن رەسەي پرەزيدەنتتەرى XXI ءوڭىرارالىق فورۋمنىڭ پلەنارلىق سەسسياسىنا بەينەبايلانىس ارقىلى قاتىسىپ، ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتى جانە ىنتىماقتاستىقتى تالقىلادى. بيىلعى فورۋمنىڭ تاقىرىبى - «جۇمىسشى ماماندىقتارى - ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ قوزعاۋشى كۇشى».
مەملەكەت باسشىلارى فورۋمنىڭ ەكونوميكالىق، ينفراقۇرىلىمدىق جانە گۋمانيتارلىق جوبالاردى قالىپتاستىرۋداعى ءرولىن اتاپ ءوتتى. پرەزيدەنت توقايەۆ وسىنداي الاڭدار جاڭا جوبالاردىڭ دۇنيەگە كەلۋىنە مۇمكىندىك بەرەتىنىن، ولار كەيىن ايماقتاردا جۇيەلى تۇردە جۇزەگە اساتىنىن جەتكىزدى. اسىرەسە وڭىرلەردە ەكونوميكالىق ءوسىم مەن وندىرىستىك، اۋىل شارۋاشىلىعى، عىلىمي، ءبىلىم بەرۋ جانە مادەني سالاداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزى قالانادى.
ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ق س ز ي ازيالىق زەرتتەۋلەر ءبولىمىنىڭ باس ساراپشىسى جاسلان نۇربايەۆتىڭ پىكىرىنشە، بۇل ءوڭىرارالىق فورۋم تەك ماماندار دايارلاۋعا قاتىستى ءىس-شارا ەمەس، ول ەكى ەلدىڭ ەكونوميكالىق تۇراقتىلىعىن جانە ايماقتارداعى الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق دامۋ الەۋەتىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ستراتەگيالىق الاڭى.
- جۇمىسشى ماماندىقتارعا ەرەكشە ءمان بەرۋ - بولاشاق يندۋستريالىق جانە تەحنولوگيالىق ءوسىمدى قامتاماسىز ەتۋدىڭ باستى فاكتورى. ەكى ەل اراسىنداعى تاجىريبە الماسۋ، دۋالدى وقىتۋ مەن ترانسشەكارالىق قۇزىرەتتەر ورتالىقتارىن دامىتۋ - وسى ماقساتقا جەتۋدىڭ ناقتى جولدارى، - دەدى ول.
قۇداي قوسقان كورشى
قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ رەسەيگە ساپارىنىڭ قۇرمەتىنە كرەملدە وتكەن مەملەكەتتىك قابىلداۋدا سويلەگەن سوزىندە مەملەكەت باسشىسى قيىن جىلداردا ءبىز ءبىر-ءبىرىمىزدى قولداپ، يىق تىرەسىپ قاتار تۇرعانىمىزعا توقتالدى.
- بىرگە تالاي قيىندىقتى جەڭدىك، بۇگىندە جادىمىزدا ساقتاپ، جۇرەگىمىزدىڭ تورىندە قاستەرلەپ ۇستايتىن ۇلى جەڭىسكە بىرلەسىپ جەتتىك. اتا-بابامىزدان «قۇداي قوسقان كورشى» دەگەن ءسوز قالعان. رەسەي - قازاقستاننىڭ قۇداي قوسقان كورشىسى، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
قورىتا كەلە، قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن ۆلاديمير پۋتين اراسىنداعى كەلىسسوزدەر ەكىجاقتى قارىم- قاتىناستىڭ ستراتەگيالىق تەرەڭدىگىن ودان ءارى نىعايتىپ، قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى سەنىمدىلىك پەن ىنتىماقتاستىقتىڭ مىزعىماس نەگىزىن بەكىتتى. كەزدەسۋلەر ەكونوميكالىق، ەنەرگەتيكالىق، كولىك- لوگيستيكا، ءبىلىم بەرۋ، مادەني جانە گۋمانيتارلىق سالالارداعى ىنتىماقتاستىقتى جاڭا بەلەسكە كوتەرىپ، ەكى ەلدىڭ حالىقتارى ءۇشىن ناقتى جانە ناتيجەلى جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك اشتى. بۇل ساپار قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك پەن وداقتاستىقتىڭ ودان ءارى دامۋىنا تىڭ سەرپىن بەرىپ، ايماقتىق تۇراقتىلىق پەن ەكونوميكالىق وركەندەۋگە قوسقان ناقتى ۇلەسىن كورسەتتى.
اۆتور
ۆەنەرا جولامان قىزى
