رەيحستاگقا تۋ تىككەن قازاق باتىرى راقىمجان قوشقاربايەۆتىڭ تۋعانىنا - 100 جىل

استانا. KAZINFORM - بۇگىن رەيحستاگقا كەڭەس وداعىنىڭ جەڭىس تۋىن تىككەن قازاق باتىرى راقىمجان قوشقاربايەۆتىڭ تۋعانىنا 100 جىل.

راقىمجان قوشقاربايەۆ 1924-جىلى 19-قازاندا اقمولا وبلىسىنىڭ تايتوبە اۋىلى ماڭىنداعى قىستاقتا دۇنيەگە كەلگەن. وعان انانىڭ مەيىرىمى مەن جىلى الاقانىن، اكەنىڭ قامقورلىعىن سەزىنۋ بۇيىرمادى: 4 جاسىندا اناسى دۇنيەدەن ءوتتى، ال اكەسى بولسا جالعان ساياسي جالامەن سوتتالىپ، گۋلاگقا جىبەرىلدى.

راقىمجان تايتوبە بالالار ۇيىندە تاربيەلەندى. 7 جىلدىق مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ، وسى ارادان بالقاش قالاسىنداعى فابريكا-زاۋىت ۋچيليشەسىنە جىبەرىلدى. ءوزىنىڭ ءومىرى تۋرالى قوشقاربايەۆ ءوزى جازعان «شتۋرم» اتتى كىتابىندا جان-جاقتى باياندايدى.

ول اسكەر قاتارىنا 1942-جىلى الىنىپ، 1944-جىلى فرۋنزەدەگى جاياۋ اسكەر ۋچيليشەسىن ءبىتىردى. مايدان دالاسىنا دا وسى جىلى اتتانعان.

دەرەكتەرگە قاراعاندا، قوشقاربايەۆ 1944-جىلى قازان ايىنان باستاپ 1-بەلارۋس مايدانىنداعى يدريتسك اتقىشتار ديۆيزياسى قۇرامىندا 150- ۆزۆود باسقارىپ، پولشا جانە گەرمانيا جەرلەرىندەگى ۇرىستارعا قاتىسقان.

1945-جىلى 30-ساۋىردە لەيتەنانت راقىمجان قوشقاربايەۆقا رەيحستاگقا قىزىل تۋدى تىگۋ تۋرالى تاريحي جاۋىنگەرلىك بۇيرىق بەرىلەدى. جالاۋدى وعان باتالون كومانديرى داۆىدوۆ جانە ساياسي جەتەكشى ۆاسيلچەنكو تابىس ەتەدى.

لەيتەنانت قوشقاربايەۆ جاۋىنگەر گريگوري بۋلاتوۆ ەكەۋى مەجەلى ورىنعا تولاسسىز اتىلعان وقتىڭ استىنان جەرگە جابىسا 7 ساعات بويى ەڭبەكتەپ جەتىپ، بۇيرىقتى ورىنداپ، رەيحستاگتىڭ فرونتىنا تۋدى تىكتى.

سوعىستان كەيىن، ر. قوشقاربايەۆ جاۋىنگەرلىك «قىزىل تۋ» وردەنى، سونداي-اق «I دارەجەلى وتان سوعىسى» وردەنىمەن، «بەرليندى العانى ءۇشىن»، «ۆارشاۆانى ازات ەتكەنى ءۇشىن» مەدالدارىمەن ماراپاتتالدى. الايدا، قوشقاربايەۆتىڭ ەرلىگى كوپ جىل بويى ەلەنبەي كەلدى. قازاق باتىرىنىڭ تاريحي ەرلىگىن ورتالىق مويىنداعىسى كەلمەدى.

اكادەميك، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى مۇحتار قۇل-مۇحاممەد «قازاق ەلى» دەرەكتى فيلمىندە باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ راقىمجان قوشقاربايەۆ ەرلىگىنىڭ ەلگە تانىلۋىنا ىقپال ەتكەنىن تىلگە تيەك ەتەدى.

- «وسەر ەلدىڭ بالاسى، ءبىرىن-ءبىرى باتىر دەيدى» دەگەن جاقسى ءسوز بار. راقىمجاندى قازاققا ءبىرىنشى تانىتقان باۋىرجان مومىش ۇلى. ال «رەيحستاگقا تۋ تىككەن» دەگەن ماقالانى ەڭ العاش جازعان ادام - كاكىمجان قازىبايەۆ. ول كىسىنىڭ دە اتىن اتاپ ءوتۋ ءلازىم دەپ بىلەمىن، - دەدى ول.

اكادەميكتىڭ ايتۋىنشا، باۋىرجان مومىش ۇلى ارنايى كاكىمجان قازىبايەۆقا تاپسىرما بەرىپ، «رەيحستاگقا تۋ تىككەن قازاق» ماقالاسى جارىق كورگەن. بۇل تۋرالى كاكىمجان قازىبايەۆ ءوزىنىڭ «كەرنەگەن كەك» اتتى دەرەكتى حيكاياتىندا ەسكە الادى:

- ءبىر كۇنى جۇمىسقا اياق استى تەلەفون سوقتى. داۋسىن بىردەن تانىدىم. «ماعان كەلىپ كەتكىن»، - دەدى. كەلسەم، ۇيدە جالعىز، ءبىر قولى قالتاسىندا، ارلى- بەرلى ىڭىلداپ ءجۇر ەكەن. ءجۇزى سۇستى... بۇدان ارى باۋكەڭ مانادان بەرى كەۋدەگە سىيماي بۋلىققان ويلارىن توكتى دەيسىڭ... ءيا، باۋكەڭنىڭ تۇلا بويىن سىزداتىپ، شيرىقتىرىپ تۇرعان ءجايدى ەندى ءتۇسىندىم. ويىم ونعا، سانام ساققا جۇگىرىپ، ويلانىپ ءۇنسىز وتىرىپ قالىپپىن. «سەن ونى تاپ!» باۋكەڭنىڭ وسى سوزىنەن سەلك ەتە قالدىم. سودان 1958-جىلى 21-اقپاندا «لەنينشىل جاس» گازەتىندە «رەيحستاگقا تۋ تىككەن قازاق» دەگەن دوكۋمەنتتى وچەركىم شىقتى. شىنىن ايتسام، بۇل جۇرت نازارىن بىردەن اۋداردى. رەداكسياعا حات جاۋىپ كەتتى.

راقىمجان قوشقاربايەۆ 1988-جىلدىڭ 10-تامىزىندا دۇنيەدەن ءوتتى. تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن، 1999-جىلى 7-مامىردا ن. نازاربايەۆتىڭ جارلىعى بويىنشا قازاقستاننىڭ حالىق قاھارمانى اتاعى بەرىلدى.

2007-جىلى 7-مامىردا رەسەيدىڭ اسكەري-تاريح ينستيتۋتى قوشقاربايەۆتىڭ رەيحستاگقا تۋ تىككەنى تۋرالى تاريحي وقيعانى رەسمي تۇردە راستادى.

ەر ەسىمىن ۇلىقتاۋ ماقساتىندا، 2016-جىلى ەل ورداسى استانا قالاسىندا باتىردىڭ ەسكەرتكىشى ورناتىلدى. 11 مەترلىك مونۋمەنت ب. مومىش ۇلى مەن ر. قوشقاربايەۆ داڭعىلدارىنىڭ قيىلىسىندا ورنالاسقان.

2024-جىلى 26-تامىز كۇنى، ۇلتتىق بانك راحىمجان قوشقاربايەۆتىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان كوللەكتسيالىق مونەتالاردى اينالىمعا شىعارادى. مونەتالار مەلحيور قوسپاسىنان (م ن 25) جاسالدى، ماسساسى - 15 گرام، ديامەترى - 33 م م، دايىنداۋ ساپاسى - brilliant uncirculated، نومينالى - 200 تەڭگەلىك، تارالىمى - 5000 (بەس مىڭ) دانا.

سونداي-اق، استاناداعى 44-ورتا مەكتەپكە قوشقاربايەۆتىڭ ەسىمى بەرىلدى. ونداعى باستى ماقسات - كەلەشەك ۇرپاققا ۇلگى ەتەر تۇلعالاردىڭ ءومىر مەن تاريحىن، ەرلىك-ەڭبەكتەرىن كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ. مەكتەپتە راقىمجان قوشقاربايەۆ اتىنداعى العاشقى اسكەري پاتريوتتىق كابينەت تە اشىلدى.

- بۇل - مەكتەپ ءۇشىن ۇلكەن مەرەكە. ءبىلىم ورداسىنا باتىردىڭ ەسىمى بەرىلگەنىن ماقتان تۇتامىز. كەلەشەكتە ءبىزدىڭ وقۋشىلارىمىز راقىمجان قوشقاربايەۆتىڭ ەرلىكتەرىن جالعاستىراتىنىنا كامىل سەنەمىز. مەكتەبىمىزدىڭ بۇگىنگى ميسسياسى - ۇلتتىق قۇندىلىقتار نەگىزىندە وقۋشىلارعا پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ، - دەدى مەكتەپ ديرەكتورى ءلاززات قۇلتايەۆا.

كۇنى كەشە عانا ق ر مەملەكەتتىك ورتالىق مۋزەيىندە راقىمجان قوشقاربايەۆقا ارنالعان «ەرلىگىن ەل ۇمىتپايدى» كورمەسى ءوتتى. كورمەدە قالا تۇرعىندارى مەن قوناقتارىنىڭ نازارىنا راقىمجان قوشقاربايەۆتىڭ ومىرىنە بايلانىستى ق ر مەملەكەتتىك ورتالىق مۋزەيىندە ساقتالعان ماراپاتتارى، فوتو ماتەريالدارى ۇسىنىلدى.

شاراعا باتىردىڭ قىزى ءاليا راقىمجان قىزى، تۋىستارى، «وفيتسەرلەر وداعى» قوعامدىق بىرلەستىگى، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى، الماتى اسكەري-تەحنيكالىق مەكتەبىنىڭ، ب. مومىش ۇلى اتىنداعى رەسپۋبليكالىق «جاس ۇلان» اسكەري مەكتەبىنىڭ كۋرسانتتارى، ك. بايسەيىتوۆا اتىنداعى مۋزىكا مەكتەبىنىڭ وقۋشىلارى جانە بەلگىلى مادەنيەت قايراتكەرلەرى مۋزەيگە ارنايى شاقىرىلدى.

اۆتور مۇحتار قاليموللا ۇلى