ەۋروپا ەلدەرىندە اتوم ەنەرگەتيكاسى قالاي دامىپ جاتىر
استانا. KAZINFORM - قازاقستاندا اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ جونىندەگى جالپى ۇلتتىق رەفەرەندۋم وتەتىنى بەلگىلى. وسى ورايدا، Kazinform ءتىلشىسى ەۋروپالىق وداقتىڭ بىرنەشە ەلدىندەگى اتوم ەنەرگەتيكاسىنىڭ جاي- كۇيى مەن دامۋىن زەرتتەپ كوردى.
بەلگيا رەاكتورلاردىڭ جابىلۋىن 10 جىلعا كەيىنگە قالدىردى
بەلگيادا قۋاتى 5761 مۆت بولاتىن ەكى اتوم ەلەكتر ستانتسياسى جۇمىس ىستەيدى. ەلدە ەلەكتر ەنەرگياسىن تۇتىنۋ 1990 -جىلدان باستاپ ءوستى. ال 2016 -جىلى اتوم ەنەرگەتيكاسى مەملەكەتتىڭ ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ 51,3 پايىزىن قامتاماسىز ەتە باستادى. ەلدەگى العاشقى كوممەرتسيالىق اتوم ەلەكتر ستانتسياسى 1974 -جىلى جۇمىسىن باستاعانىن ايتا كەتكەن ءجون.
ءبىر قىزىعى، 1913 -جىلى كاتانگادا سول كەزدەگى بەلگيالىق كونگو ۋران كەنىن تاپتى. ءبىراق ⅩⅩ عاسىردىڭ ورتاسىندا بەلگيا ۋران قورى ايتارلىقتاي از ەلدەردىڭ بىرىنە اينالدى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا دەيىن دە امەريكا قۇراما شتاتتارى بەلگيا كولونياسىنداعى ۋران قورىنا قىزىعۋشىلىق تانىتقان بولاتىن. وتكەن عاسىردىڭ 40-50-جىلدارىندا بەلگيا ءوزىنىڭ كولونياسى ارقىلى ا ق ش- تاعى ۋراننىڭ نەگىزگى جەتكىزۋشىلەرىنىڭ ءبىرى بولدى. بۇل ساۋدا قاتىناستارى بەلگياعا ازاماتتىق ماقساتتا يادرولىق تەحنولوگيالارعا قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەردى. ناتيجەسىندە، 1952 -جىلى ەلدە SCK•CEN يادرولىق زەرتتەۋلەر وقۋ ورتالىعى قۇرىلدى.
ءبىرىنشى Doel 1 اتوم ەلەكتر ستانتسياسى 1974 -جىلى پايدالانۋعا بەرىلدى. كەلەسى ون جىل ىشىندە جەلىگە تاعى التى رەاكتور قوسىلدى. ءبىراق سوعان قاراماستان، بەلگيا 2025 -جىلعا قاراي اتوم ەنەرگەتيكاسىنان تولىعىمەن باس تارتۋعا شەشىم قابىلداعان ەدى. الايدا 2022 -جىلدىڭ ناۋرىزىندا ەكى رەاكتوردىڭ جابىلۋىن تاعى 10 جىلعا كەيىنگە قالدىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.
بريۋسسەل ديپلوماتيالىق اكادەمياسىنىڭ كەڭەسشىسى، بەلگيا ادۆوكاتتار القاسىنىڭ مۇشەسى جان براباندەر اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋعا قاتىستى ەۋروپا ەكىگە بولىنەتىنىن اتاپ وتكەن.
- مىسالى، فرانسيا اەس دامۋىن بەلسەندى تۇردە ىلگەرىلەتىپ كەلەدى. گەرمانيادا ولاردى «قاتىرۋ» تۋرالى شەشىم قابىلداندى. جەكە ءوزىم دە اتوم ەلەكتر ستانسياسىنىڭ بولاشاعىن جان-جاقتى باعالايمىن. ءبىر جاعىنان، ءبىر كۇنى ستانسيانى ءوشىرۋ كەرەك ەكەنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. بۇل كوپ ۋاقىت پەن اقشانى قاجەت ەتەدى. ەكىنشى جاعىنان، بۇل زياندى شىعارىندىلارسىز «تازا ەنەرگيا» سانالادى. تاعى ءبىر ماسەلە – ا ە س ەنەرگياسىنىڭ قۇنى. اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنىڭ قۇرىلىسى قىمبات سالا بولىپ سانالادى جانە قانداي تەحنولوگيانى تاڭداۋ كەرەكتىگىن انىقتاۋ ماڭىزدى، - دەيدى ساراپشى.
سونداي-اق ول ەسكەرەتىن كوپتەگەن فاكتور بار دەپ سانايدى.
- تۇتاستاي العاندا، بۇل زياندى شىعارىندىلارسىز «تازا ەنەرگيا» ەسەبىندە، سوندىقتان اتوم ەلەكتر ستانتسيالارىنىڭ ءسوزسىز ارتىقشىلىعى بار. بەلگيا اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالعان الەمدەگى العاشقى ەلدەردىڭ ءبىرى بولدى. بۇل بىزگە تەك پايدالانۋ عانا ەمەس، يادرولىق قالدىقتاردى ءتيىمدى كادەگە جاراتۋ تاجىريبەسىن بەردى. ول وتە كۇردەلى پروتسەسس. بۇگىندە بەلگيادا ەلگە ەنەرگەتيكالىق قاجەتتىلىكتەردى جەڭۋگە كومەكتەسەتىن ەكى اتوم ەلەكتر ستانتسياسى جۇمىس ىستەيدى،- دەپ تۇيىندەدى جان براباندەر.
چەحيادا ەنەرگيانىڭ ۇشتەن ءبىرىن اتوم ەلەكتر ستانتسياسى وندىرەدى
چەحيادا ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ ۇشتەن ءبىرىن وندىرەتىن التى يادرولىق رەاكتور بار. العاشقى كوممەرتسيالىق يادرولىق رەاكتور 1985 -جىلى پايدالانۋعا بەرىلدى. بۇل رەتتە ۇكىمەت اتوم ەنەرگەتيكاسىنىڭ بولاشاعىن بەرىك ۇستانادى. ماسەلەن، چەحيا ۇكىمەتى 2040 -جىلعا قاراي يادرولىق قۋاتتىڭ ايتارلىقتاي ءوسۋىن كوزدەيدى.
ەۋروداق دەپۋتات توماش زدەحوۆسكيي اتوم ەنەرگەتيكاسى چەحيا سياقتى ەل ءۇشىن ەڭ جاقسى شەشىم دەپ سانايدى.
- بىزدە اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن پايدالانۋدىڭ جاقسى تاجىريبەسى بار. چەحيادا يادرولىق وتىنمەن جۇمىس ىستەيتىن ەكى ستانتسيا بار - «دۋكوۆاني» جانە «تەمەلين». ەكى ستانتسيا دا چەحياداعى بارلىق ەنەرگيانىڭ ۇشتەن بىرىنەن استامىن وندىرەدى. بۇل بىزگە سالانىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋگە كومەكتەسەدى. ءبىز ەنەرگيانى كورشىلەرىمىزگە ەكسپورتتاي الامىز. مىسالى، اۆسترياعا نەمەسە گەرمانياعا، - دەيدى ول.
ساراپشى رەفەرەندۋمداردىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى دا ايتىپ ءوتتى.
- بارلىق رەفەرەندۋم دەموكراتيالىق مەملەكەتتەردىڭ وڭ كورسەتكىشى بولىپ سانالادى. حالىق داۋىس بەرۋگە، ادامدارعا شەشىم قابىلداۋعا قۇقىلى. مىسالى، ەگەر چەحيادا اتوم ەنەرگەتيكاسى ماسەلەسى بويىنشا رەفەرەندۋم وتكىزىلسە، حالىقتىڭ ۇشتەن ەكىسىنەن استامى بەيبىت اتوم ءۇشىن داۋىس بەرەتىنىنە سەنىمدىمىن، - دەپ قورىتىندىلادى ساراپشى.
ماجارستان ا ە س- تەرگە ينۆەستيتسيا سالىپ جاتىر
ماجارستاندا ەلدىڭ ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ جارتىسىنا جۋىعىن وندىرەتىن ءتورت يادرولىق رەاكتور بار. العاشقى كوممەرتسيالىق يادرولىق رەاكتور 1982 -جىلى پايدالانۋعا بەرىلگەن. 1956 -جىلى ۆەنگريانىڭ اتوم ەنەرگياسى جونىندەگى ۇلتتىق كوميتەتى قۇرىلدى، ال 1959 -جىلى ەلدىڭ العاشقى زەرتتەۋ رەاكتورى سىني دەڭگەيگە جەتتى. 1966-جىلى ماجارستان مەن كەڭەس وداعى اراسىندا اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋ تۋرالى مەملەكەتارالىق كەلىسىمگە قول قويىلدى. 1967 -جىلى بۋداپەشتتەن وڭتۇستىككە قاراي 100 شاقىرىم جەردەگى پاكش الاڭى تاڭدالدى. 1971 -جىلى 880 م ۆ ت اتوم زاۋىتىنا تاپسىرىس بەرىلدى، العاشقى بلوكتىڭ قۇرىلىسى 1974 -جىلى، ال ەكىنشىسى 1979 -جىلى باستالدى. ءتورت ۆۆەر-440 رەاكتورى (V-213 مودەلى) 1982-1987 -جىلدار ارالىعىندا ىسكە قوسىلدى.
ماجارستانداعى «پاكش» ەلەكتر ستانتسياسى MVM hungary electricity Ltd (Magyar Villamos m Envek, MVM) مەملەكەتتىك كومپانياسىنىڭ ەنشىلەس كاسىپورنى بولىپ سانالاتىن MVM paks Nuclear Power Plant Ltd كومپانياسىنا تيەسىلى. ماجارستان پارلامەنتى ەكى جاڭا ەنەرگەتيكالىق رەاكتوردىڭ قۇرىلىسىنا تولىق قولداۋ ءبىلدىرىپ، قول قويعان.
ەۋروداق دەپۋتاتى اندروش لاسزلو (ۆەنگريا) ەلدە قىرىق جىل بويى قاۋىپسىز جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان پاكش قالاسىنداعى ءىرى اتوم ەلەكتر ستانتسياسى تۋرالى ايتقان.
- ماجارستان ەسكىسىن الماستىراتىن جاڭا اتوم ەلەكتر ستانتسيالارىن سالۋعا ينۆەستيتسيا سالۋعا شەشىم قابىلدادى. ەلدە اتوم ەنەرگياسى ساياسي تۇرعىدان وزەكتى ماسەلە ەمەس. ءبىزدىڭ «فيدەش» پارتياسى كەلەسى اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنىڭ قۇرىلىسىن قولدايدى. ارينە، اتوم ەنەرگەتيكاسىنا قارسى توپتار بار. ءبىراق ماجارستاندا بۇل ماڭىزدى تاقىرىپ ەمەس ەكەنىن قايتالايمىن. جۇمىس ىستەپ تۇرعان اتوم ەلەكتر ستانتسياسى ەلدىڭ بارلىق ەنەرگياسىنىڭ شامامەن 50 پايىزىن وندىرەتىنىن ەسكەرسەك، بۇل - ءبىزدىڭ قۇرامداس بولىگىمىز، - دەيدى ول.
سونداي- اق دەپۋتات ماجارستان ىشكى ساياساتتىڭ ماڭىزدى ماسەلەلەرى بويىنشا ۇلتتىق رەفەرەندۋمدار وتكىزىپ جاتقانىن تىلگە تيەك ەتەدى.
- ارينە، كەز كەلگەن مەملەكەت ءىرى جوبالاردى قاراستىرعان كەزدە حالىقتىڭ قولداۋى ماڭىزدى بولادى. ءبىزدىڭ تاجىريبەمىزدە اتوم ەلەكتر ستانتسياسى - ەنەرگيا جۇيەسىنىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتى. ويتكەنى ەلىمىز ەنەرگيا يمپورتىنا قاتتى تاۋەلدى بولدى. قازاقستاندا اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنىڭ قۇرىلىسىنا قاتىستى ۆەنگريا ەنەرگيانىڭ وسى ءتۇرىن سالۋ جانە پايدالانۋ تاجىريبەسىمەن بولىسە الاتىنىن قوسقىم كەلەدى، - دەدى اندروش لاسزلو.
بۇعان دەيىن فرانسيانىڭ اتوم ەنەرگەتيكاسىن نەگە تاڭداعانى جانە وسى سالاداعى الەمدىك دەرجاۆا بولعانى تۋرالى جازىلعان ەدى. قازىر بۇل ەل اتوم ەنەرگەتيكاسىن وندىرۋدە الەمدە ءۇشىنشى ورىندا.
اۆتور
ماديار تولەۋوۆ
