قۇرىلىس سالاسىنداعى وزگەرىس: BIM تەحنولوگياسى، سيفرلىق پلاتفورما جانە جاڭا كودەكس
استانا. KAZINFORM - بيىلعى جولداۋىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆ باسپانا قۇرىلىسى مەن وسى سالاداعى قاۋىپسىزدىككە ەرەكشە توقتالدى. بۇل تۇرعىدا قۇرىلىس ساپاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىنىڭ (Building Information Modeling ،BIM) كومەگىمەن عيماراتتاردى اقپاراتتىق مودەلدەۋ ءادىسىن كەڭىنەن قولدانۋ تاپسىرىلدى.
اتاپ ايتقاندا، ۇكىمەت قۇرىلىستىڭ بارلىق كەزەڭدەرىن تولىق ەسەپكە الۋدى، جوسپارلاۋدى، وعان مونيتورينگ جۇرگىزۋدى قامتاماسىز ەتەتىن ۇلتتىق سيفرلىق پلاتفورمانى ىسكە قوسۋ قاجەت. سونىمەن قاتار، وسى سالانىڭ قاۋىپسىز ءارى اشىق بولۋىنا جول اشاتىن جاڭا قۇرىلىس كودەكسى دە جىل سوڭىنا دەيىن قابىلدانادى.
جىل سايىن 20 ميلليون شارشى مەترگە جۋىق باسپانا سالىنادى
قازاقستاندا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى - مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ باسىمدىق بەرىلگەن باعىتتارىنىڭ ءبىرى. 2023-2024 -جىلدارى 36,9 ميلليون شارشى مەتر باسپانا پايدالانۋعا بەرىلدى، ونىڭ 19,1 ميلليون شارشى مەترى بىلتىر تاپسىرىلدى.
ال 2025 -جىلى ەلىمىزدە بارلىق قاراجات كوزدەرى ەسەبىنەن 19,2 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي نەمەسە 176 مىڭنان استام پاتەر سالۋ جوسپارلانعان. ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە سايكەس، 7 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 9,4 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي نەمەسە 86 مىڭ پاتەر پايدالانۋعا بەرىلدى.
قۇرىلىس سالاسىنداعى جاساندى ينتەللەكت
پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ قارجى جانە بيۋدجەت كوميتەتىنىڭ مۇشەسى، دەپۋتات مارحابات جايىمبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدەگى زاڭنامالىق جۇيە جاڭعىرىپ، ەكونوميكانىڭ ستراتەگيالىق سالالارىندا بىرىزدىلىك پەن ايقىندىققا بەت بۇرا باستادى. اسىرەسە، قۇرىلىس - ەل دامۋىنىڭ تامىرىنا قان جۇگىرتەتىن ماڭىزدى سالا. مەملەكەتتىك ساياسات اياسىندا قولعا الىنعان رەفورمالاردىڭ ىشىندە سالانىڭ ورنى ەرەكشە. سەبەبى ول تۇرعىن ۇيدەن باستاپ الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمعا، ءوندىرىس وشاقتارىنان كولىك جەلىسىنە دەيىنگى بارلىق تىرشىلىك ارناسىنىڭ نەگىزى. قالالاردىڭ كەلبەتى، ەلدى مەكەندەردىڭ قولايلىلىعى، حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسى - تىكەلەي قۇرىلىس سالاسىنىڭ تيىمدىلىگىنە بايلانىستى.
- بۇگىندە قۇرىلىس ەكونوميكانىڭ ەڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان سالالارىنىڭ ءبىرى بولىپ، ەلدىڭ دامۋىنا وراسان ۇلەس قوسىپ وتىر. الايدا، جوبالاردى ءتيىمدى جۇزەگە اسىرۋ تەك قارجى مەن ماتەريالدىق بازاعا عانا ەمەس، باسقارۋ مادەنيەتىنە، ۇيىمدىق- قۇقىقتىق تەتىكتەردىڭ جەتىلدىرىلۋىنە دە تاۋەلدى. وكىنىشكە قاراي، وسى جۇيەدەگى ولقىلىقتار سالاداعى باسقارۋ دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋىنە، ساپاسىز نىسانداردىڭ بوي كوتەرۋىنە اكەلىپ سوعۋدا. وسى تۇيتكىلدەردەن ارىلۋ ءۇشىن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ بيىلعى جولداۋىندا قۇرىلىس ساپاسىن ارتتىرۋعا قاتىستى نەگىزگى باعىتتاردى جاريالادى. پرەزيدەنت عيماراتتاردى اقپاراتتىق مودەلدەۋ ءادىسىن (Building Information Modeling ،BIM) كەڭىنەن قولدانۋدى مىندەتتەدى. بۇل ءوز كەزەگىندە قۇرىلىس سالاسىنا جاڭا سەرپىن بەرەتىن قادام. BIM تەحنولوگياسىنىڭ ارتىقشىلىعى - جوبا باستالعان ساتتەن باستاپ نىساننىڭ تولىق سيفرلىق بەينەسى جاسالادى. اتالعان ءتاسىل جوبالاۋدىڭ ساپاسىن ارتتىرادى، قۇرىلىس بارىسىن اشىق جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، مەرزىم مەن رەسۋرستى ۇنەمدەۋدى قامتاماسىز ەتەدى، حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي قاۋىپسىزدىكتى كۇشەيتەدى، - دەيدى م. جايىمبەتوۆ.
بۇل رەتتە، قاعازباستىلىقتى ازايتىپ، قۇجاتتاردىڭ ءۇستىرت قارالۋى مەن تەحنيكالىق قاداعالاۋدىڭ السىزدىگىنەن تۋىندايتىن پروبلەمالاردى شەشۋگە جول اشادى. ناتيجەسىندە، حالىققا ساپالى ءارى سەنىمدى تۇرعىن ۇيلەر مەن ينفراقۇرىلىم نىساندارى ۇسىنىلماق.
«قاز ق س ع ز ي» ا ق قۇرىلىستاعى عىلىم جانە سيفرلاندىرۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى زارينا قابجاننىڭ سوزىنە قاراعاندا، قازىرگى كەزدە قازاقستاننىڭ قۇرىلىس سەكتورىندا جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارى ءىس جۇزىندە قولدانىلمايدى. دەگەنمەن، بۇل باعىت ايتارلىقتاي الەۋەتكە يە.
- كەلەشەكتە ماشينالىق وقىتۋ مەن گەنەراتيۆتىك ديزاين قۇرىلىس ۇدەرىسىنىڭ بارلىق كەزەڭدەرىنە ەلەۋلى اسەر ەتە الادى. اتاپ ايتقاندا، ۇلكەن كولەمدەگى دەرەكتەردى تالداۋ، شىعىندار مەن ىقتيمال تاۋەكەلدەردى بولجاۋ، جوبالاۋ شەشىمدەرىن وڭتايلاندىرۋ جانە عيماراتتاردى پايدالانۋ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ، جوبالاۋدىڭ باستاپقى كەزەڭدەرىندە قاتەلىكتەر مەن قايشىلىقتاردى ەرتە انىقتاۋ مۇمكىن بولادى. بۇل تەحنولوگيالار قۇرىلىس ساپاسى مەن سەنىمدىلىگىن ارتتىرۋدىڭ پەرسپەكتيۆالىق قۇرالىنا اينالماق. قازىر قۇرىلىس بارىسى تەحنيكالىق جانە اۆتورلىق قاداعالاۋ ساراپشىلارى تاراپىنان قاداعالانادى. ولاردىڭ قۇرىلىس وبەكتىسىندە بولۋى مىندەتتەلگەن، ياعني قۇرىلىستىڭ بارىسى مەن ساپاسى كوزبەن شولۋ جانە لابوراتوريالىق سىناۋ ارقىلى باقىلاۋعا الىنادى. قۇرىلىستاعى ەڭ باستى ماقسات - ول ساپالى سالۋ، ول دەگەنىمىز جوبالىق جانە قۇرىلىس نورماتيۆتەرىندە بەلگىلەنگەن پارامەترلەرگە سايكەس قۇرىلىستى جۇرگىزۋ، - دەدى ز. قابجان.
ءوز كەزەگىندە مەملەكەتتىك ساۋلەت- قۇرىلىس باقىلاۋ ورگاندارى «ە-قۇرىلىس» اقپاراتتىق جۇيەسى ارقىلى قۇرىلىستىڭ قۇجاتتارىن جانە فوتو-ۆيدەو ماتەريالداردى زەردەلەپ وتىرادى.
BIM جۇيەسى نە بەرەدى؟ عيماراتتاردى اقپاراتتىق مودەلدەۋ تەحنولوگياسى جوبالاۋ كەزىندەگى قاتەلىكتەر سانىن ەداۋىر ازايتۋعا، قۇرىلىس پروتسەسىنە قاتىسۋشىلار اراسىنداعى ۇيلەسىمدىلىكتى جاقسارتۋعا، سونداي-اق پايدالانۋ شىعىندارىن نەعۇرلىم ءدال بولجاۋدى قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. مۇنىمەن قوسا، ول جوبالاردى باسقارۋداعى اشىقتىق پەن باقىلاۋ دەڭگەيىن ارتتىرادى. BIM تەحنولوگياسى - «اقىلدى قالالار» تۇجىرىمداماسىن دامىتۋعا، ەنەرگيا تيىمدىلىگى جوعارى ءارى تۇراقتى قۇرىلىسقا كوشۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن نەگىزگى تەتىك.
- الەمدىك تاجىريبەدە BIM تەحنولوگياسىن قولدانۋدىڭ ايتارلىقتاي تاجىريبەسى جيناقتالعان. ماسەلەن، ۇلى بريتانيادا BIM تەحنولوگيالارى 2016 -جىلدان باستاپ مەملەكەتتىك جوبالار ءۇشىن مىندەتتى بولىپ، بۇل ەل بيۋدجەتىنە £855 ميلليوننان استام قاراجاتتى ۇنەمدەۋگە مۇمكىندىك بەردى. فينليانديادا تەحنولوگيانى قولدانۋ 2007 -جىلدان بەرى مىندەتتەلگەن جانە بۇگىندە ساۋلەت فيرمالارىنىڭ 93 پايىزى BIM- مەن جۇمىس ىستەيدى. قىتايدا BIM جوبالاۋ كەزىندەگى قاتەلىكتەر سانىن 30-40 پايىزعا ازايتىپ، قۇرىلىس مەرزىمدەرىن 10-15 پايىزعا قىسقارتۋعا مۇمكىندىك بەردى. وڭتۇستىك كورەيادا جوبالاۋ ۋاقىتى 25- 30 پايىزعا قىسقارعان. ال سينگاپۋردا قۇرىلىس الاڭدارىنىڭ 60 پايىزىنىڭ ونىمدىلىگى ەكى ەسە ءوستى. ا ق ش پەن اۋستراليادا BIM قولدانۋ بويىنشا ءبىرىڭعاي مەملەكەتتىك تالاپ جوق، ءبىراق جەكەمەنشىك سەكتور بۇل تەحنولوگيانى كەڭىنەن ەنگىزىپ، ءتيىمدى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىپ وتىر.
ءاربىر ەل BIM تەحنولوگياسىن ءوز ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىنە بەيىمدەي وتىرىپ ەنگىزۋدە. ىقتيمال تاۋەكەلدەرگە كەلەتىن بولساق، BIM قانداي دا ءبىر قاۋىپ توندىرمەيدى، كەرىسىنشە - وبەكتىنىڭ ومىرلىك سيكىلىنىڭ بارلىق كەزەڭدەرىندە باقىلاۋدى كۇشەيتۋگە سەپ بولادى. تەحنولوگيا جوبالاۋ كەزەڭىندەگى قاتەلىكتەر مەن قايشىلىقتاردى الدىن الا انىقتاپ، توتەنشە جاعدايلاردىڭ تاۋەكەلىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، - دەيدى زارينا قابجان.
ۇلتتىق سيفرلىق پلاتفورما
جولداۋدا ۇكىمەتكە قۇرىلىس پروتسەسىنىڭ بارلىق كەزەڭىن - جوسپارلاۋدان باستاپ پايدالانۋعا بەرۋگە دەيىن تولىق قامتيتىن ۇلتتىق سيفرلىق پلاتفورمانى ىسكە قوسۋ تاپسىرىلدى.
- قازىرگى كەزدە سالاداعى باستى كەمشىلىك - نورماتيۆتىك قۇجاتتاردىڭ شاشىراڭقىلىعى. «ساۋلەت، قالا قۇرىلىسى جانە قۇرىلىس قىزمەتى تۋرالى» زاڭ، تەحنيكالىق رەگلامەنتتەر، قۇرىلىس نورمالارى، ستاندارتتار مەن ءتۇرلى قاۋلىلار ءوزارا ۇيلەسپەي، قايشىلىقتارعا تولى. سونىڭ كەسىرىنەن زاڭسىز نىساندار سالىنىپ، رۇقسات راسىمدەرى بۇزىلىپ، باقىلاۋ ءالسىز كۇيدە قالىپ وتىرعان جايى بار. سيفرلىق پلاتفورمانىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن ىسكە قوسىلماۋىنا دا ءدال وسى جۇيەسىزدىك كەدەرگى بولدى دەۋگە بولادى. ال ەگەر جاڭا پلاتفورما جۇزەگە اسسا، قۇرىلىس بارىسى تولىق ونلاين باقىلاۋدا بولادى. سونداي- اق رۇقسات بەرۋ راسىمدەرى اۆتوماتتاندىرىلىپ، سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلى ازايادى، مامانداردى تىركەۋ مەن سەرتيفيكاتتاۋ ءبىر ورتادا جۇرگىزىلەدى. قۇرىلىس سالاسىنىڭ اشىقتىعىن ارتتىرىپ قانا قويماي، ءاربىر قادامدى ەسەپكە الاتىن ءتارتىپتى جۇيە ورناتىلادى، - دەدى ءماجىلىس دەپۋتاتى مارحابات جايىمبەتوۆ.
قۇرىلىس كودەكسى
ەسكە سالساق، 2024 -جىلى اقپان ايىندا ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ قاراۋىنا قۇرىلىس كودەكسىنىڭ جوباسى ۇسىنىلدى. بۇل تۇرعىدا دەپۋتاتتار اتالعان قۇجاتتاعى نورمالاردى سىنعا العان ەدى. ءبىر جىلدان استام ۋاقىت بويى تالقىلانعان جاڭا قۇرىلىس كودەكسىنىڭ جوباسىندا ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە ەرەكشە ەكپىن قويىلىپ، سول سەبەپتى مەملەكەتتىك باقىلاۋ تەتىكتەرىن كۇشەيتۋ پىسىقتالىپ جاتىر. سوندىقتان بيىلعى جولداۋىندا مەملەكەت باسشىسى وسى قۇجاتتى جىل سوڭىنا دەيىن قابىلداۋدى تاپسىردى.
- قۇرىلىس كودەكسى - ەلدەگى قۇرىلىس سالاسىنىڭ بولاشاق دامۋىن ايقىندايتىن ماڭىزدى زاڭنامالىق تۇعىر. كودەكس جوباسى العاش ماجىلىسكە تۇسكەندە، تولىققاندى جۇيەلىك دەڭگەيگە جەتپەگەن ەدى. وندا قايشىلىقتى نورمالار، ءۇستىرت تۇجىرىمدار، كەپىلدىك تەتىكتەرىنىڭ ناقتىلانباۋى سياقتى ولقىلىقتار بولدى. ماجىلىستەگى جۇمىس توپتارىندا قۇجات كەڭىنەن تالقىلانىپ، دەپۋتاتتاردىڭ، ساراپشىلاردىڭ، قوعام وكىلدەرىنىڭ ۇسىنىستارىمەن تولىقتىرىلدى. اسىرەسە، دەپۋتاتتاردىڭ ەڭبەگى ايرىقشا. ولار تەك سىن ايتۋ دەڭگەيىندە قالماي، ءاربىر نورمانى ناقتى دەرەكتەرمەن دالەلدەپ، زاڭنىڭ مازمۇنىن ءومىر تالابىنا سايكەستەندىردى. جوبالاۋشىنىڭ، مەردىگەردىڭ، تەحنيكالىق قاداعالاۋشىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ناقتىلايتىن باپتار ەنگىزىلدى. قۇرىلىس ساپاسىنا كەپىلدىك بەرەتىن ناقتى مەحانيزمدەر بەكىتىلدى. ءار وڭىردەگى پروبلەمالار ەسكەرىلىپ، جاسىل ايماقتاردى قورعاۋ، تاريحي كەلبەتتى ساقتاۋ، ينفراقۇرىلىم قۋاتىن باقىلاۋ ماسەلەلەرى زاڭدىق تۇرعىدا قاراستىرىلدى، - دەيدى دەپۋتات مارحابات جايىمبەتوۆ.
جاڭارتىلعان كودەكس جوباسى:
قۇرىلىس وبەكتىسىنىڭ بۇكىل ومىرلىك تسيكلىن قامتيدى؛
سيفرلىق باقىلاۋدى ەنگىزەدى؛
جاۋاپكەرشىلىكتى ناقتى بولەدى؛
ەنەرگيا تيىمدىلىگى مەن «جاسىل قۇرىلىسقا» قۇقىقتىق نەگىز جاسايدى؛
سەيسميكالىق قاۋىپتى ايماقتار ءۇشىن حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي تالاپتار بەلگىلەيدى.
- ماجىلىستەگى جۇيەلى جۇمىس پەن دەپۋتاتتاردىڭ ەڭبەگى ارقاسىندا قۇرىلىس كودەكس جوباسى ەلىمىزدەگى قۇرىلىس سالاسىن جاڭا دەڭگەيگە كوتەرەتىن بەرىك قۇقىقتىق نەگىزگە اينالدى.
جالپى قورىتىندىلاساق، BIM تەحنولوگياسىن ەنگىزۋ، ۇلتتىق سيفرلىق پلاتفورمانى ىسكە قوسۋ جانە قۇرىلىس كودەكسىن قابىلداۋ ءبىر- بىرىمەن ءوزارا ساباقتاسقان رەفورمالار. ۇشەۋى بىرگە جۇزەگە اسقاندا، ەلىمىزدە قاۋىپسىز ءارى ساپالى قۇرىلىس ورتاسى قالىپتاسىپ، ەلىمىزدەگى قالالاردىڭ كەلبەتى جاڭا زامان تالاپتارىنا ساي تۇرلەنبەك. ەڭ باستىسى - حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسى جاقسارىپ، بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن جايلى ورتا جاسالادى، - دەپ اتاپ ءوتتى دەپۋتات.
اۆتور
رۋسلان عابباسوۆ
