قازىرگى قوعامعا اكەلەر كلۋبى اۋاداي قاجەت - پروفەسسور تولەۋعازى توقتاعانوۆ
پاۆلودار. KAZINFORM - ءبىز اكەنىڭ قاباعىنا بايلانىپ وسكەن ۇرپاقتىڭ وكىلىمىز. اكەنىڭ قاباعى وزگەرىپ بارا جاتسا، بەلبەۋدى تارتىپ، جينالا باستايتىنبىز.
بۇل ءبىزدى ەر ازامات رەتىندە جەكە جاۋاپكەرشىلىككە، وتباسى ىشىندەگى سىيلاستىققا ۇيرەتتى. بالا ءور مىنەزدى، اسقاق رۋحتى، نامىستى بولىپ ەر جەتسە، اكە دىڭگەگىنىڭ مىقتى بولعانى.
قازىرگى قوعامدا اكە قاباعىنان بەيحابار ەر بالالاردىڭ ءوسىپ كەلە جاتقانى ويلانتاتىن جايت. زاماناۋي اكەلەردىڭ ءبىرازى بالامدى اسىراسام، كۇندەلىكتى كەرەك-جاراعىنا اقشا بەرىپ، قاجەتتىلىكتەرىن وتەپ وتىرسام جەتكىلىكتى دەپ ەسەپتەيدى. شىنىندا، قازاق حالقىندا اكە تاربيەسى سان قىرلى جانە ول بالا ءومىرىنىڭ بارلىق جاقتارىن قامتيدى. ونسىز تاربيە دە تولىققاندى بولمايدى.
تەحنيكا عىلىمىنىڭ كانديداتى، پروفەسسور تولەۋعازى توقتاعانوۆ اكەلەر ينستيتۋتى قازاقستاندىق وتباسى قۇندىلىقتارىنىڭ نەگىزى رەتىندە جاڭعىرۋى كەرەك دەيدى.
- باياعىدا قالامگەر اسقار توقماعامبەتوۆتىڭ ءبىر سىقاعىندا: «وت جاقسام، كۇلدى سەن شىعاراسىڭ، سيىر ساۋسام، بۇزاۋدى سەن تارتاسىڭ» ، دەگەن كۇلدىرگى مونولوگى بولاتىن. قازىرگى جاس وتباسىلاردان وسى تىرلىكتى ءجيى بايقايمىن. كۇيەۋى ارلانباستان ايەلىمەن تالاسا- تارماسا ىدىس جۋىپ، الدىنا الجاپقىش بايلاپ تاماق ءپىسىرىپ جۇرەدى. مەن شاڭىراق كوتەرگەلى جاتقاندا مارقۇم انام بولاشاق كەلىنىن شاقىرىپ الىپتى دا: «قاراعىم، بالام ەندى سەنىكى. ءبىراق، ەكەۋىمىزدىڭ ارامىزدا قالاتىن ءبىر كەلىسىم بار. ەر ازاماتىڭ - ارىڭ دا بارىڭ، ونى قازان- وشاققا جولاتپا» ، دەپتى. ونى زايىبىم كەيىن ايتتى عوي. كەيدە داستارحاندا تۇرعان ىدىستى وزگە جەرگە قويايىن دەسەڭ، «ۇيدە اپاراتىن ادام بار عوي، ايەلدىڭ تىرلىگىنە ارالاسپا» ، دەيتىن جارىقتىق جولداسىم. ەكەۋىمىز 48 جىل وتاسىپ، ومىرگە اكەلگەن ەكى ۇل، ءبىر قىزىمىزدى ارلى، ابىرويلى ەتىپ تاربيەلەدىك. بالالارىمنان جەتى نەمەرە، ءۇش شوبەرە ءسۇيىپ وتىرمىن. ءقازىر جەڭگەڭ بۇل ومىردە جوق بولعانىمەن ونىڭ بالالارىمىزعا ءسىڭدىرىپ كەتكەن تاربيەسى ولار ءۇشىن ءالى كۇنگە ومىرلىك ازىق بولۋدا. سەبەبى مارقۇم زايىبىم ءوز وتباسىندا اكە تاربيەسىن دۇرىس الىپ شىققان، - دەپ باستادى اڭگىمەسىن اعامىز.
تولەۋعازى توكىل ۇلىنىڭ پىكىرىنشە، وتباسىنداعى اكەنىڭ ءرولى دەگەن ماسەلە سوڭعى ۋاقىتتا سيرەك كوتەرىلەتىن تاقىرىپقا اينالىپ كەتتى. مەملەكەت دەڭگەيىندە قابىلدانىپ جاتقان شەشىمدەر مەن زاڭداردىڭ ۇستانعان باعىتىنا كوڭىل تولا بەرمەيدى. سەبەبى زورلىق- زومبىلىق، ايەلدەردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ ماسەلەسى العا شىققالى، ەركەك كىندىكتىلەر ابىروي- بەدەلدەن جۇرداي بولىپ بارادى. بۇل حالقىمىزدىڭ ەجەلدەن جالعاسقان وتباسىلىق ينستيتۋتىنا تونگەن ۇلكەن قاتەر. ءار حالىق ءوز ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرى ارقىلى ۇرپاق كوشىن جالعاستىرىپ، وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى لايىقتى ساقتاي ءبىلۋى كەرەك. ال قازاق وتباسىلارىندا اكەنىڭ بەدەلى اناسىنان جوعارى تۇرۋى ەجەلدەن ابدەن مويىندالعان ءارى رۋحاني- تاربيەلىك تۇرعىدان دۇرىس بولىپ ەسەپتەلەدى.
«اكەنىڭ قاباعى» دەگەندى بالا جاستان قۇلاعىمىزعا قۇيىپ، سانامىزعا ءسىڭىرىپ وستىك. ودان جامان بولعان جوقپىز. داستارحانداعى استان اكەمىزدەن بۇرىن المايتىنبىز، اكەمىز كەشكە جۇمىستان ورالاردا ءۇي اۋلاسىنىڭ تازا تۇرعانىن قاداعالايتىنبىز. بايقاماي بىردەڭە ءبۇلدىرىپ قويساڭ، انامىزدىڭ «اكەڭ ءبىلىپ قويماسىن» دەگەن ءبىر- اق اۋىز ءسوزى جونگە سالار ەدى. ال بۇگىندە بارلىعى كەرىسىنشە بولىپ كەتتى. وتباسىندا جانجال تۋىنداسا، مىندەتتى تۇردە ءۇيدىڭ ەر ازاماتى كىنالى بولىپ شىعادى. بۇل بولاشاق انا بولاتىن قىزعا دۇرىس تاربيەنىڭ سىڭىرىلمەۋىنەن. ياعني ونىڭ اناسى اكەسىنىڭ بەدەلىن مويىنداماعان، بالالارىنىڭ الدىندا ابىرويىن تومەندەتكەن دەپ ويلايمىن. ونىڭ ۇستىنە ءقازىر قوعامدا اجىراسقان وتباسىلار وتە كوپ. الگىندەي وتباسىلارداعى ايەلدەر ۇلدارىنىڭ قۇلاعىنا «سەنىڭ اكەڭ بارىپ تۇرعان اقىماق، وڭباعان، ونىمەن ارالاسپا، ايتقان ءتىلىن الما»، دەپ قۇيىپ تاستاسا، ودان وتكەن قاسىرەت جوق. اناسىنا قاراپ وسكەن ەر بالا كوبىنە ىنجىق كەلەدى، ءوزىن قوعامدا قور، قىز بالالاردان تومەن سانايدى. بۇل دا اكەلەر ينستيتۋتىنىڭ السىرەۋىنە نەگىز بولىپ وتىرعان فاكتور»، - دەيدى اعامىز.
قازىرگى قوعامعا اكەلەر كلۋبى اۋاداي قاجەت. ەلىمىز تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى كۇرەس تۋرالى زاڭىن قابىلداۋ ارقىلى تەك جازالاۋ جاعىن كۇشەيتە الدى. ال ەر ازاماتتاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن رۋحاني تۇرعىدان دامىتۋ جاعى ەسكەرىلمەي قالعانى وكىنىشتى. وسىدان بارىپ اكەلەردىڭ ءرولى تومەندەي بەرەتىنى ايعاق نارسە.
«كوپ سالالاردا ەر ازاماتتاردىڭ الاتىن ەڭبەكاقىلارى ايتارلىقتاي تومەندەپ كەتتى. وتباسىن باعۋعا جەتپەيدى. بۇل دا ەر ادامعا پسيحولوگيالىق تۇرعىدان جاعىمسىز اسەر ەتەدى. اناۋ ءبىر جىلدارى مەكتەپتەردە ەر ادامدار ازايىپ كەتتى دەپ دابىل قاقتىق. راسىندا ماسەلە بولدى. ۇستازداردىڭ ەڭبەكاقىسى لايىقتى دەڭگەيگە جەتىپ ەدى، ءقازىر مەكتەپتەردە ەر مۇعالىمدەر كوبەيە باستادى. قۋانتارلىق ەمەس پە!؟ وسىنداي جاعىمدى فاكتورلاردى كەز كەلگەن سالادا جاساۋعا بولادى. ەر ازامات بەدەلىنىڭ بيىكتىگى، ەر ادامنىڭ ىرىلىگى دەگەن قۇندىلىقتاردى مەكتەپتەردە وقىتۋ كەرەكپىز»، دەيدى پروفەسسور.
تولەۋعازى توكىل ۇلىنىڭ بالالارى بۇگىندە ءار سالادا ابىرويلى ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. نەمەرەلەرىنىڭ الدى ءبىلىم قۋىپ، بۇگىندە سالا دوكتورى اتانىپ ۇلگەرگەندەرى بار. پروفەسسوردىڭ ءوزى اقساقالدىق جاسقا جەتسە دە، جەرگىلىكتى جوعارى وقۋ ورنىندا مامان دايارلاۋدان قولىن ۇزگەن ەمەس. ال بوس ۋاقىتىن نەمەرە- شوبەرەلەرىنە ءبولىپ، ونەگەلى اڭگىمەلەردىڭ تيەگىن اعىتادى.
ەسكە سالا كەتەيىك، پرەزيدەنت «مەرەيلى وتباسى» ۇلتتىق بايقاۋىنىڭ جەڭىمپازدارىن قۇتتىقتادى.
