قازاقستان مەن موڭعوليا: مىڭجىلدىق تاريح پەن جاڭا كەزەڭنىڭ ۇشتاسۋى
28-29-قازان كۇندەرى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ موڭعولياعا مەملەكەتتىك ساپارمەن بارادى. مەملەكەت باسشىسى پرەزيدەنت ۋحنااگين حۋرەلسۋحپەن كەلىسسوز جۇرگىزەدى. سونداي-اق موڭعوليانىڭ ۇلى مەملەكەتتىك حۋرالىنىڭ ءتوراعاسى داشزەگۆين امارباياسگالانمەن جانە پرەمەر-مينيستر لۋۆساننامسراين ويۋۋن-ەردەنەمەن كەزدەسەدى. مىڭداعان جىلدارعا سوزىلعان تاريحي بايلانىسى بار ەكى حالىقتىڭ قازىر ءتۇرلى سالاداعى قارىم-قاتىناسى جاقسى دەڭگەيدە. ەكى ەل باسشىسىنىڭ كەزەكتى كەزدەسۋىندە ساياسي جانە ەكونوميكالىق بايلانىستاردى نىعايتۋ جايى تالقىلانىپ، ءبىرقاتار كەلىسسوز ءوتۋى مۇمكىن. وسى ورايدا Kazinform ءتىلشىسى ەكى مەملەكەتتىڭ الەۋەتىن شامالاپ كوردى.
30 جىلدان اسقان ساياسي بايلانىس
ارينە، ەكى حالىقتىڭ تاريحي ءھام مادەني بايلانىستارىن مىڭداعان جىلدارعا سوزۋعا بولادى. دەگەنمەن رەسمي ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناس 1992 -جىلى 22-قاڭتاردا ورنادى. 1997 -جىلى مامىر ايىندا ۇلانباتىردا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ديپلوماتيالىق ميسسياسى اشىلدى. ال 10 جىلدان كەيىن، 2007 -جىلى قاڭتاردا ديپلوماتيالىق ميسسيا قازاقستاننىڭ ەلشىلىگىنە اينالدى.
ءوز كەزەگىندە موڭعوليا ەلشىلىگى الماتىدا 1992 -جىلى قىركۇيەكتە اشىلعانىن ايتا كەتەيىك. ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ 2006 -جىلى ەلىمىزدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى رەتىندە جانە 2013 -جىلى ب ۇ ۇ باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى رەتىندە موڭعولياعا ەكى رەت ات باسىن بۇرعان.
1991 -جىلدان باستاپ قازىرگى ۋاقىتقا دەيىن ەكى ەلدىڭ اراسىندا 40-تان استام حالىقارالىق كەلىسىمدەر مەن شارتتارعا قول قويىلدى. 2019 -جىلى 10-12-قازاندا موڭعوليانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى ۋ. حۋرەلسۋحتىڭ قازاقستانعا رەسمي ساپارى كولەمى جاعىنان زور، ءمانى جاعىنان تەرەڭ دە ماعىنالى ساپار بولدى. وسى ساپار بارىسىندا كوپ جىلداردان بەرى قوردالانىپ كەلگەن ەكىجاقتى قاتىناستارداعى وزەكتى ماسەلەلەر شەشىلىپ، ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى قامتىعان كوپتەگەن سالالاردى بىرلەسىپ العا جىلجىتۋ جونىندەگى ۋاعدالاستىقتارعا قول جەتكىزىلدى.
موڭعوليانىڭ سىرتقى قاتىناستار ءمينيسترى ب. باتتسەتسەگتىڭ 2021 -جىلى 11-12-قازاندا ەلوردادا ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىلدار جانە سەنىم شارالارى كەڭەسىنىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ كەزەكتى ماجىلىسىنە قاتىسۋى، اسىرەسە 13-14-قازاندا قازاقستانعا تۇڭعىش رەسمي ساپار جاساۋى ەكىجاقتى قاتىناستاردىڭ بارلىق باعىتتارىنداعى ءوزارا ارەكەتتەستىكتىڭ جان-جاقتى دامۋىنا ەرەكشە سيپات بەردى.
سول ۋاقىتتا موڭعوليانىڭ سىرتقى ساياسي ۆەدومستۆوسىنىڭ باسشىسى قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم- جومارت توقايەۆپەن تابىستى كەزدەسۋ وتكىزىپ، ەلىمىزدىڭ بىرنەشە مينيسترلىگىمەن ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى.
قازىر قازاقستان- موڭعوليا ساۋدا- ەكونوميكالىق، عىلىمي- تەحنيكالىق جانە مادەني ىنتىماقتاستىق جونىندەگى ۇكىمەتارالىق كوميسسيا ءوز جۇمىسىن جەمىستى اتقارۋدا. ۇكىمەتارالىق كەلىسىمنىڭ نەگىزىندە جىل سايىن ەكى مەملەكەت تاجىريبە جيناۋ ماقساتىندا ستۋدەنتتەردى الماستىرىپ، وقىتىپ وتىرادى.
ساۋدا-ساتتىقتىڭ دامۋى
قازاقستان مەن موڭعوليا اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 2024 -جىلدىڭ قاڭتار- تامىز ايلارى اراسىندا 83,9 ميلليون دوللارعا جەتكەن. ونىڭ باسىم بولىگى قازاقستان ەكسپورتىنىڭ ۇلەسىندە - 83,3 ميلليون دوللار. ال موڭعوليا تاراپى 586,1 مىڭ دوللارعا تاۋار جەتكىزگەن.
ەندى قازاقستان موڭعولياعا قانداي تاۋارلار جونەلتكەنىنە كەلسەك. ق ر ساۋدا مينيسترلىگىنىڭ دەرەگىنە ۇڭىلسەك، ەلىمىز
· تەلەفون اپپاراتتارىن (39,3 ميلليون دوللار)
· تەمەكى ونىمدەرىن (17,6 ميلليون دوللار)
· شوكولاد جانە قۇرامىندا كاكاو بار وزگە دايىن ونىمدەرى (3,2 ميلليون دوللار)
· مايشاباق، يوگۋرت، ايران (2,5 ميلليون دوللار)
· نان جانە ۇننان جاسالعان كونديتەرلىك ونىمدەر (2,1 ميلليون دوللار)
· ەسەپتەۋ ماشينالارىن (2,1 ميلليون دوللار)
· تسيانيدتەر (1,9 ميلليون دوللار)
· سىعىندىلار، ەسسەنسيالار، كوفە، شاي، ماتە كونسەنتراتتارىن (1,8 ميلليون دوللار)
· مۇناي ونىمدەرىن (939,8 مىڭ دوللار) تاسىمالداعان.
موڭعوليا ەلى قازاقستانعا
· پوچتا ماركالارى، ەلتاڭبالىق قاعاز، ۇساق باعالى قاعازدار (360,1 مىڭ دوللار)
· شۇلىق (51,6 مىڭ دوللار)
· سەنتريفۋگالار، سۇيىقتىقتاردى نەمەسە گازداردى سۇزۋگە ارنالعان جابدىقتار (27,2 مىڭ دوللار)
· سۆيتەرلەر، پۋلوۆەرلەر، كارديگاندار، كەۋدەشەلەر (15,8 مىڭ دوللار)
· توقىلعان كىلەم مەن ەدەن جابىندارىن (12,7 مىڭ دوللار) جەتكىزگەن.
الداعى ۋاقىتتا ەكىجاقتى تاۋار اينالىمى ۇلعايۋى مۇمكىن. بيىل شىلدە باسىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ موڭعوليا پرەزيدەنتى ۋحنااگين حۋرەلسۋحپەن كەزدەسۋىندە ەلىمىزدىڭ موڭعولياعا شيكىزاتتىق ەمەس تاۋارلار بويىنشا ەكسپورتتىق الەۋەتى شامامەن 100 ميلليون دوللاردى قۇرايتىنىن، كەلەشەكتە ەكى ەلدىڭ تاۋار اينالىمىن 500 ميلليون دوللارعا جەتكىزۋدى ماقسات ەتۋ كەرەگىن ايتقان بولاتىن.
سونداي-اق وسى جىلى قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنە قاراستى ۆەتەريناريالىق باقىلاۋ جانە قاداعالاۋ كوميتەتى موڭعوليانىڭ ۆەتەريناريا باس باسقارماسىنىڭ وكىلدەرىمەن كەڭەسىپ، اسىل تۇقىمدى قويلاردى ەكسپورتتاۋ ماسەلەسىن تالقىلادى.
بۇعان قوسا، سولتۇستىك قازاقستاندا ورنالاسقان اگرارلىق سالا ەكوجۇيەسىنە مامانداندىرىلعان تەحنيكا وندىرىسىمەن اينالىساتىن «Avagro» زاۋىتى موڭعولياعا تەحنيكا تاسىمالداۋدىڭ جولدارىن قاراستىرىپ جاتقانىن مالىمدەدى.
مادەني قارىم-قاتىناس
2020 -جىلى موڭعوليادا وتكەن رەسمي ساناق بويىنشا، سول ەلدە 121 مىڭعا جۋىق قازاق ءومىر ءسۇرىپ جاتقانى انىقتالدى. ياعني، سانى جاعىنان قازاقتار موڭعولداردان كەيىنگى ەكىنشى ورىندا تۇر. ەكى ەل ازاماتتارى ءبىر-بىرىنە ەركىن بارا الادى. قازاقستان ازاماتتارى موڭعوليادا 90 كۇنگە دەيىن ۆيزاسىز جۇرۋگە مۇمكىندىك العان. بۇل - قازاقستان مەن موڭعوليا ازاماتتارى اراسىندا تاريحي بايلانىستىڭ بارىن انىق كورسەتەدى. ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى قسزي ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى اسقار نۇرشانىڭ ايتۋىنشا، ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناسىن جانداندىرۋعا الەۋەت زور
- قازاقستان مەن موڭعوليانى قارىم-قاتىناستىڭ ۇزاق تاريحى بايلانىستىرادى. ءبىزدىڭ ەلدەرىمىز بەن حالىق اراسىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىل عاسىرلار بويى قالىپتاسقان جانە ءوزارا قۇرمەت پەن مادەني جاقىندىققا نەگىزدەلگەن. گەوگرافيالىق جاقىندىعىنا قاراماستان، ەكىجاقتى الەۋەت تولىق پايدالانىلماعان دەپ سانايمىن. ولاردى ارتتىرۋدىڭ جاڭا جانە ءتيىمدى جولدارىن تابۋدىڭ ۋاقىتى كەلدى، - دەيدى ساراپشى.
بۇدان بولەك، موڭعولياداعى قازاق دياسپوراسىنىڭ بالالارىنا 2003 -جىلى ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى 9600 دانا وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرالدار مەن وقۋلىقتار بەرگەن. موڭعوليادا ءبىلىمدى، ءار الۋان مادەنيەتتى، كوپ تىلدىلىكتى ءارى قاراي دامىتۋ ءۇشىن يۋنەسكو-نىڭ حالىقارالىق كلاستەرلى جوباسىنىڭ شەڭبەرىندە بايان-ولگەي ايماعىنىڭ ورتالىق كىتاپحاناسىنا ق ر ۇلتتىق كىتاپحاناسى 2006 -جىلدىڭ ناۋرىزىندا گۋمانيتارلىق اكسيا رەتىندە كىتاپتار جونەلتكەن. موڭعوليا اۋماعىنداعى كونە تۇرىك ەسكەرتكىشتەرىن زەرتتەۋ جانە تاريحي-ەتنولوگيالىق جۇمىستاردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن قازاقستانداعى ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتى جىل سايىن ەتنوارحەولوگيالىق ەكسپەديتسيالاردى ۇيىمداستىرىپ كەلەدى.
اۆتور
ماديار تولەۋوۆ
