قازاق كينوسى كەڭەس وداعىنان باستالماعان: زەرتتەۋشى كەڭەستىك ميفتى جوققا شىعاردى
الماتى. KAZINFORM - جۋرناليست ءارى زەرتتەۋشى ءاسيا باعداۋلەت قىزى قازاق كينوسىنىڭ قالىپتاسۋى تۋرالى كەڭەستىك كەزەڭدە ورنىققان نەگىزگى ءميفتى جوققا شىعاردى. ونىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، «كينونى قازاق دالاسىنا كەڭەس وداعى اكەلدى» دەگەن تۇسىنىك شىندىققا جاناسپايدى، كەرىسىنشە، جەرگىلىكتى قايراتكەرلەردىڭ باستامالارى ادەيى ەلەنبەي كەلگەن.
زەرتتەۋشىنىڭ سوزىنشە، «قازاق حالقىنا كينو ونەرىن كەڭەس وداعى الىپ كەلدى» دەگەن كوزقاراس ۇزاق جىلدار بويى ورنىعىپ قالعان. بۇل تۇسىنىك بىزدە كەڭەس وداعىنا «قارىزدارمىز» دەگەن ويدى دا قالىپتاستىرعان. الايدا ءاسيا باعداۋلەت قىزى ءوز ديسسەرتاتسيالىق زەرتتەۋىن جۇرگىزگەن كەزدە مۇنىڭ تەك كەڭەستىك ميف ەكەنىن انىقتاعان.
- بىزگە كينونى كەڭەس وداعى ۇيرەتتى، سولار اكەلدى دەگەن قارىز سەزىمى بار. ءبىراق ارحيۆتەردى اقتارىپ وتىرىپ، كەرىسىنشە، كينو تۋرالى كەڭەستىك كەزەڭدە ايتىلماعان كوپ شىندىق بار ەكەنىن ءتۇسىندىم، - دەيدى ول.
كينو ءۇشىن كۇرەسكەن قايراتكەرلەر
ءاسيا باعداۋلەت قىزىنىڭ ايتۋىنشا، كينو ماسكەۋدەن ەمەس، ورتالىق ازيادان باستالعان باستامالاردىڭ ناتيجەسىندە دامىعان. قازاق جەرىندەگى كينونىڭ باستاۋىندا كەڭەستىك شەنەۋنىكتەر ەمەس، جەرگىلىكتى قايراتكەرلەر تۇرعان. سولاردىڭ ءبىرى - تۇرار رىسقۇلوۆ.
- رىسقۇلوۆ - تەك قازاقستاندا ەمەس، تۇركىستان ايماعىندا، كەڭەستىك شىعىس ەلدەرىندە ءوز مادەني رەپرەزەنتاتسيامىز بولسىن دەپ كۇرەسكەن تۇلعا. سول ماقساتتا «ۆوستوك فيلم» دەگەن ستۋديا قۇردى، - دەيدى زەرتتەۋشى.
رىسقۇلوۆپەن قاتار فايزۋللا حوجايەۆ سياقتى وزبەك قايراتكەرلەر دە كينو ونەرىن دامىتۋعا بەلسەنە اتسالىسقان. ولار قازىرگى وزبەكستان اۋماعىندا، بۇقارادا كينوستۋديا اشىپ، ايماقتىڭ مادەنيەت پەن ونەر سالاسىنداعى دەربەستىگى ءۇشىن كۇرەسكەن.
- وسى تاقىرىپتى زەرتتەگەن كەزدە كينونىڭ كۇرەسىپ ءجۇرىپ جەتكەن ونەر ەكەنىن ءتۇسىندىم، - دەيدى ءاسيا باعداۋلەت قىزى.
ستالين كەزەڭىندەگى سەنزۋرا
- ستالين بيلىككە كەلگەن سوڭ رەپرەسسيامەن قاتار كينونى دا قاتاڭ باقىلاۋعا الدى. كينو ءوندىرىسىن ماسكەۋ عانا قارجىلاندىردى، كىم تۇسىرەدى، كىم وينايدى، سەناريدە نە جازىلادى - ءبارى ماسكەۋدە بەكىتىلەتىن بولدى، - دەيدى زەرتتەۋشى.
تەاتر، ادەبيەت، مۋزىكا سياقتى ونەر تۇرلەرىن جەرگىلىكتى كوميتەتتەر رەتتەي السا، ال كينو ءىس جۇزىندە ماسكەۋدىڭ يدەولوگيالىق قۇرالىنا اينالدى.
اۋەزوۆ پەن «اباي» فيلمى: سەنزۋراعا ىلىككەن وبراز
مۇنىڭ ءبىر مىسالى - مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي» پەساسى مەن سونىڭ نەگىزىندە جازىلعان كينوسەناريدىڭ تاعدىرى.
پەسادا ورىس دەكابريستەرىنىڭ ءبىرى - دولگوپولوۆ ەسىمدى كەيىپكەر بار. ول اباي اۋىلىندا قوناق بولىپ، ەكەۋى پىكىر الماسادى، اباي وعان رۋحاني قولداۋ كورسەتەدى. بۇل دەتال سول كەزدەگى تەاتر ساحناسىندا رۇقسات ەتىلگەن، ءبىراق كينو نۇسقاسىندا ماسكەۋ سەنزۋراسى ونى وتكىزبەي قويعان.
- ماسكەۋدەگى شەنەۋنىكتەر «دولگوپولوۆ نەگە سونشا ابايعا تاۋەلدى؟»، «اباي نەگە سونشالىقتى ءبىلىمدى بولىپ كورىنەدى؟»، «ابايدى اباي ەتكەن ورىستىڭ پروگرەسشىل ويى ەمەس پە؟» دەگەن سۇراقتار قويعان. سەناريدى وزگەرتىپ، دولگوپولوۆتىڭ وبرازىن كۇشەيتۋدى تالاپ ەتكەن، - دەيدى ءاسيا باعداۋلەت قىزى.
وسى نۇسقاۋلىقتان كەيىن اۋەزوۆ سەناريدى قايتا جازۋعا ءماجبۇر بولىپ، وعان رەسەيلىك جازۋشى سوبوليەۆ تەڭ اۆتور رەتىندە قوسىلعان. زەرتتەۋشىنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، بۇل - سول كەزدەگى قالىپتى تاجىريبە ەدى: قازاق اۆتورىنىڭ جۇمىسىنا مىندەتتى تۇردە «سىرت كوز» بەكىتىلىپ، يدەولوگيالىق باقىلاۋ قويىلاتىن.
- بۇل اۋەزوۆتىڭ سەناريى ناشار بولدى دەگەن ءسوز ەمەس، يدەولوگيانىڭ تالابى ەدى، - دەدى ول.
كەڭەستىك كوزقاراس پەن مادەني ناسىلشىلدىك
ءاسيا باعداۋلەت قىزىنىڭ ايتۋىنشا، كەڭەستىك ساياساتتىڭ تۇپكى ماقساتى - جەرگىلىكتى حالىقتاردى مادەني تۇرعىدا ەكىنشى قاتارعا ىسىرىپ، ماسكەۋدى وركەنيەتتىڭ جالعىز كوزى رەتىندە كورسەتۋ بولعان.
- بۇل - جاي عانا كەمسىتۋشىلىك ەمەس، مادەني ناسىلشىلدىك كورىنىسى. كەڭەس وداعىنىڭ يدەولوگياسى تەك قازاقتارعا ەمەس، ورتالىق ازيا حالىقتارىنا، ءسىبىر مەن ءتىپتى موڭعولياعا قاتىستى دا وسىنداي كوزقاراس ۇستاندى، - دەيدى ول.
ەسكە سالايىق، بۇعان دەيىن مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى كينوپروكات نارىعىن قاداعالاۋ ءۇشىن زاڭنامانى كۇشەيتۋ جۇمىسىن باستاعانىن جازعانبىز.
- اتاپ ايتقاندا، پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ باستاماسىمەن «كينەماتوگرافيا تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ جوسپارلانعان. ونىڭ ىشىندە فيلمگە پروكاتتاۋ كۋالىگىن بەرمەس بۇرىن فيلمدى الدىن-الا كورۋ، سونداي-اق فيلمدى الدىن الا كورۋدى جۇزەگە اسىراتىن ءتيىستى ساراپتاما كوميسسياسىن قۇرۋ ماسەلەسى قولعا الىندى، - دەپ جاۋاپ بەردى مينيسترىلىك وكىلدەرى سول كەزدە اگەنتتىك ساۋالىنا.
ۆەدومستۆو زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزىلىپ، اتالعان نورمالار ءوز كۇشىنە ەنگەن سوڭ فيلمدەر قاتاڭ سۇزگىدەن وتكىزىلىپ، كينوپروكاتقا بارىنشا ساپالى كونتەنت شىعاتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى.
ايتا كەتەيىك، وسى جىلدىڭ ناۋرىزىندا بۋرابايدا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ 4-وتىرىسىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ كينوتەاتردا كورسەتىلەتىن فيلمدەرگە قاتىستى قوعامدىق سىن بار ەكەنىن ايتقان ەدى.
اۆتور
مەيىرمان لەس
