«قازاق» اتاۋىنىڭ قايتارىلعانىنا 100 جىل تولدى

 بيىل بايىرعى «قازاق» اتاۋىنىڭ قايتارىلعانىنا 100 جىل. ەۋرازيانىڭ كىندىگىندەگى ۇلانعايىر دالاعا يەلىك ەتكەن تۇتاس ۇلتتى «قىرعىز» دەگەن جازبا ساكەن سەيفۋلين باسقارعان ۇكىمەت تۇسىندا قولدانىستان الىندى، دەپ حابارلايدى 24kz.

 ءيا، ءالميساقتان قازاق اتانىپ كەلگەن جۇرت تاريحي اتاۋىمەن بىرگە ءتىلىن دە قورعاپ قالدى. قازاق اتاۋىنا قاتىستى جايتقا كوكشەدە وتكەن قۇرىلتايدا قاسىم-جومارت توقايەۆ تا توقتالدى. مەملەكەت باسشىسى ەرلەر ەسىمى ەسكەرىلىپ، ولاردىڭ ەڭبەگىنە تاريحي باعا بەرىلۋ كەرەكتىگىن ايتتى.

شەرنياز جالعاسبەك ۇلى، ءتىلشى:

 -1913-جىل. ەكىنشى اقپاندا احمەت بايتۇرسىن ۇلى باستاعان ءبىر توپ الاشوردالىقتاردىڭ قولداۋىمەن «قازاق» گازەتىنىڭ العاشقى ءنومىرى جارىق كوردى. باسىلىمنىڭ نە سەبەپتى بۇلاي اتالۋى بەلگىلى بولاتىن. العاش رەت قازاق اتاۋىن قايتا قولدانىسقا قوسۋ يدەياسى ءىس جۇزىندە ىسكە استى.

 ايگۇل ءىسماقوۆا، نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى:

 - 1731-جىلدان ءابىلحايىر حان رەسەي يەلىگىنە قۇلدىعىنا كىرگەندىكتەن رەسمي تۇردە ءبىزدى كيرگيز- كازاحي دەپ اتادى ءبىزدى رەسەي پاتشاسى. سودان بەرى پەتر I كەزىنەن باستاپ 1913-جىلعا دەيىن «الاش» ساياسي ەليتاسى ءاليحان، احمەت، ءمىرجاقىپتار «قازاق» گازەتىن شىعارعاندا ونىڭ اتاۋىن «قازاق» دەپ قازاق اتاۋىن قايتاردى.

مارات ابسەمەتوۆ، س. سەيفۋللين مۋزەيىنىڭ ديرەكتورى:

 - ەندى XIX عاسىردا دا بۇل قاتتى ماسەلە كوتەرىلگەن. XX عاسىردىڭ باسىندا «قازاق» گازەتىندە العاش رەت ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ قازاق ماسەلەلسىن كوتەرەدى. رەسەيدىڭ ءسىبىر كازاحتارى شىققاننان كەيىن، ءسىبىر كازاحتارىمەن شاتاستىرماۋ ءۇشىن رەسەيلىكتەر بىزگە «قىرعىز» دەگەن اتاۋ قويدى.

قىرعىزداردى «قارا قىرعىز» دەدى. ءبىراق قازاق حالقى ءوزىن ەجەلدەن قازاق دەپ كەلگەن. ارادا 8 -جىل ءوتتى. 1925 -جىلى قازىرگى قىزىلوردا قالاسىندا قازاقتىڭ يگى جاقسىلارى باس قوستى. كەڭەستە الدىمەن «الاشتىڭ» العاشقى استاناسىن اقمەشىت ايماعىنان قۇرۋ يدەياسى ءسوز بولدى. ارتىنشا «قازاق» اتاۋىن قايتا قولدانىسقا قوسۋ جايى قاۋزالدى. اقىرىندا كەڭەس شەشىمەن قوس ۇسىنىس تا قۇپتالدى.

 مارات ابسەمەتوۆ، س. سەيفۋللين مۋزەيىنىڭ ديرەكتورى:

 - 1923-جىلى «ەڭبەكشى قازاق» دەگەن گازەت بار، سونىڭ №66 سانىندا ساكەن سەيفۋللين ۇكىمەتتىڭ ءتوراعاسى بولىپ تۇرعاندا «قازاقتى «قازاق» دەيىك، قاتەنى تۇزەتەيىك» دەگەن ۇلكەن ماقالا جازادى. ول كەزدە ۇكىمەتتىڭ قۇرامىندا ساكەن سەيفۋلين، احمەت بايتۇرسىنوۆ، ءالىمحان ەرمەكوۆ، سماعۇل ءسادۋاقاسوۆتار بولدى.ءماجيت شونبالوۆ، احمەت ءبىرىمجانوۆ دەگەن ۇلكەن ازاماتتار ءجۇردى، سول پىكىردى كوتەرىپ ءجۇردى.

ايگۇل ءىسماقوۆا، نازاربايەۆ ۋنيۆەسيتەتىنىڭ پروفەسسورى:

 - قازاق ەليتاسىنىڭ سول كەزدەگى باسشىسى بولعان، ءوزى «تار جول تايعاق كەشۋ» رومانىندا جازعان «قازاق» گازەتى قازاق اتاۋىن قايتاردى جانە «ەندى قازاقتى قازاق قىلىپ قايتارۋ بىزگە پارىز»، - دەدى. ونى امانات ەتىپ العان ساكەن ءسايفۋللين. وسىدان 100 جىل بۇرىن قازاقستان سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسى دەپ «قازاق» دەگەن اتاۋىن قازاقستان اتاۋىنا كىرگىزگەن بىرەگەي ساياسي تۇلعا.

ءيا، اۋمالى- توكپەلى شاقتا «قازاق» اتاۋىن قايتارۋ قيىن بولعانى ايتپاسا دا بەلگىلى. سول ۋاقىتتاعى ۇلت قايراتكەرلەرىنىڭ تاباندىلىعىمەن تاريحي ادىلدىك ورنادى. بۇل جايلى بۋراباي باۋرايىندا وتكەن قۇرىلتايدا مەملەكەت باسشىسى دا باسا ايتتى. اسىرەسە، سول ساتتە ۇكىمەتتى باسقارعان ساكەن سەيفۋلليننىڭ ەڭبەگى ەرەن ەكەنىن ەسكەرتتى.

اۆتورلارى: شەرنياز جالعاسبەك ۇلى، جاندوس بيتاباروۆ

24.kz