مۋزەيدەگى ءار جادىگەر - ۇلىلاردىڭ اماناتى
پاۆلودار. KAZINFORM - بۇل جەردە ونەر مەن مادەنيەت تارلاندارىنان قالعان تابارىكتەر جيناقتالعان.
ايگىلى پەرزەنتتەردىڭ قولتاڭباسى بار ءار زاتقا شاڭ تيگىزبەي مۇقيات ساقتاۋ، ناسيحاتتاۋ، عىلىمي تۇرعىدان زەردەلەۋ زور جاۋاپكەرشىلىكتى قاجەت ەتەدى. مۋزەيدەگى باس قور ساقتاۋشى وسىنىڭ بارلىعىن ۇيلەستىرەتىن ديريجەر ىسپەتتى.
پاۆلودار وبلىستىق بۇقار جىراۋ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر مۋزەيىندەگى قور جيناقتارىنىڭ ەرەكشەلىگىن بۇگىندە مەيرامعالي ەسمۇقانوۆتان ارتىق بىلەتىن ادام جوق دەسە بولادى. مەكەمەنىڭ باس قور ساقتاۋشىسى قىزمەتىن اتقاراتىن مامان مىڭداعان جادىگەردىڭ اربىرەۋىن ءوز قولىمەن قاتتاپ، قاي سورەدە جاتقانىن جاتقا بىلەدى. حالىقارالىق مۋزەي كۇنى قارساڭىندا مەيرامعالي قايروللا ۇلىمەن اڭگىمەلەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.
ەرتىس- بايان وڭىرىندەگى ادەبيەت پەن ونەر سالاسى تاريحىنىڭ ايماڭداي ورتالىعىنا اينالعان مۋزەيدەگى قور اسا اۋقىمدى، شامامەن 56 مىڭنان استام جادىگەر بار. مۋزەي العاش 1992 -جىلى اشىلعاندا وبلىستىق پوتانين اتىنداعى تاريحي- ولكەتانۋ مۋزەيى 4 مىڭداي جادىگەر تاپسىرعان ەكەن. ولاردىڭ سانى بۇگىندە ەسەلەپ ارتىپ، مۋزەي قىزمەتكەرلەرىنىڭ ارقاسىندا جۇرتشىلىققا كەڭىنەن پاش ەتىلىپ كەلەدى.
مەيرامعالي ەسمۇقانوۆ وسى باي قازىنانىڭ ساقتالۋىنا جاۋاپتى. مەكەمەدەگى قىزمەتى سوناۋ 2002 -جىلدان باستالعان مايتالمان مامان اۋەلى ەكسكۋرسوۆود قىزمەتىنەن باستاعانىن ايتادى.
«نەگىزگى ماماندىعىم - باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى. توقسانىنشى جىلدارى پاۆلوداردا اباي اتىنداعى قازاق ورتا مەكتەبىندە ۇستاز بولىپ ەڭبەك ەتتىم. كەيىن وسى مۋزەيگە جول ءتۇستى. سول تۇستاعى مەكەمە ديرەكتورى روزا يگىبايەۆادان، مۋزەيدىڭ نەگىزىن قالاسقان ايتجان بادەلحان، قۋاندىق قاليەۆ، سۋرەتشى قايىر سۇلەيمەنوۆ سياقتى اعالاردان، ارىپتەسىم ماعزيا ابەنوۆادان كوپ دۇنيەنى ۇيرەندىم. قىزمەت ەتكەن 22 جىلىمدا ەكسكۋرسوۆود، عىلىمي قىزمەتكەر، ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، ديرەكتوردىڭ شارۋاشىلىق جونىندەگى ورىنباسارى مىندەتتەرىن اتقاردىم. مۋزەي جۇمىسى ۇنەمى تاريح قويناۋىنا ءۇڭىلىپ، مىڭ سان ۇلىلاردىڭ ومىرىمەن تانىسۋىڭمەنەن قىزىقتى. تالاي مارتە كەرەكۋ توپىراعى تۋدىرعان قازاقتىڭ تانىمال اقىن-جازۋشىلارىنىڭ، ونەر ادامدارىنىڭ ۇيلەرىندە بولىپ، ماعىنالى اڭگىمەلەرىن ۇيىپ تىڭدادىق. ولاردىڭ ءاربىر ايتقان اڭگىمەسى عانيبەتكە تولى ەدى عوي، شىركىن.. . قاليجان بەكحوجين، كاۋكەن كەنجەتايەۆ، قابدىكارىم ىدىرىسوۆ، الكەي مارعۇلان، ديحان ابىليەۆ، ءلازيزا سەرعازينا جانە ت. ب. تۇلعالاردىڭ ۇرپاقتارىنىڭ ۇيىنەن ءدام تاتىپ، اكەلەرى جايىنداعى تاتىمدى ەستەلىكتەرگە بايىپ قايتتىق. مۇزافار الىمبايەۆ، احات جاقسىبايەۆ سياقتى جاقسىلارمەن جۇزدەستىك. بارعان جەرىمىزدەن ولارعا قاتىستى جادىگەرلەردى، ۇستاعان جەكە زاتتارىن الىپ وتىرامىز. ەسىمدە ەرەكشە قالعانى، مۋزەيدىڭ قازىرگى باسشىسى ەربول قايىروۆ ەكەۋىمىز 2007 -جىلى الماتىعا بارىپ، كوپتەگەن تانىمال ادامداردىڭ ۇيلەرىندە بولدىق. سوندا مۋزەيگە دەپ جيناعان زاتتارىمىزدىڭ جالپى سالماعى 75 كيلوگرامنان اسىپ كەتىپ، ۇلكەن ەكى الا سومكەمەن پاۆلودارعا ارەڭ جەتكىزىپ ەدىك. ك. كەنجەتايەۆتىڭ اققۋ دومبىراسىن، ق. بەكحوجيننىڭ، د. ابىليەۆ پەن ق. ىدىرىسوۆتىڭ قولجازبالارىن الدىق. د. ابىليەۆتىڭ ۇيىندەگى جەڭگەي قاجىمۇقان اتامىزدىڭ ەرنى تيگەن ۇلكەن كارلەن كەسەنى تارتۋ ەتتى»، - دەپ اڭگىمەلەدى ول.
نەگىزى بۇقار جىراۋ مۋزەيى ورنالاسقان نىسان - 1897 -جىلى سالىنعان تاريحي عيمارات. ⅩⅨ عاسىردىڭ سوڭىندا ەكىنشى گيلدياداعى كوپەس فاتتاح رامازانوۆ بۇل جەرگە مەشىت سالماقشى بولىپ ىرگەتاسىن قۇيدىرادى. الايدا ونىڭ جوباسى دۇرىس بولماي، مەشىتتى وزگە جەردەن تۇرعىزۋعا شەشىم قابىلداعان. ءسويتىپ وزگە كوپەسكە ساتىپ جىبەرگەن. كەيىن ونى كوپەس زايتسيەۆ ساتىپ الىپ، ايشىقتى ويۋلارمەن كومكەرىلگەن كورىكتى اعاش ءۇي تۇرعىزادى. بىرنەشە بولمەدەن تۇراتىن ەڭسەلى نىسان وبلىس ورتالىعىنداعى تاريحي ءارى ساۋلەتتى عيماراتتاردىڭ بىرىنە اينالدى. كەڭەس وكىمەتىنىڭ العاشقى جىلدارى وندا ۋەزدىك اسكەري ريەۆوليۋتسيالىق كوميتەت ورنالاسىپتى. اقىن سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ وسى كەڭسەگە ءجيى كەلگەن. عيمارات سوعىستان سوڭ مەملەكەتتىك مەكەمەلەرگە بەرىلىپ كەلگەن. بۇل مۋزەيگە مايدانگەر جازۋشى قالمۇقان يسابايەۆ، اقىن امانجول شامكەنوۆ جانە ت. ب. قالامگەرلەر ات باسىن بۇرىپ، ءوز قولتاڭبالارىن قالدىرعان.
مۋزەيدە امىرە قاشاۋبايەۆتىڭ داۋىسى جازىلعان پلاستينكا، «مولدالاردىڭ مولداسى» اتانعان ءدىن قايراتكەرى ءابۋشاحمان نۇرسەيىت ۇلىنىڭ (شاحمان مولدا) 49 كىتابى، جيۋل ۆەرننىڭ 1906 -جىلى شىققان «ۆ سترانە مەحوۆ» كىتابىنىڭ ءتۇپنۇسقاسى، 1885 -جىلى سانكت- پەتەربۋرگ قالاسىندا جارىق كورگەن «يستوريا يسكۋسستۆ» كىتاپتارى ساقتاۋلى. مۋزەي جۇمىسىنا سوڭعى جىلدارى عالىم ادىلبەك امىرەنوۆتىڭ ارالاسا باستاۋى ۇجىمعا اراب قارپىندەگى كونە قولجازبالاردى، كىتاپتاردى وقۋدىڭ مۇمكىندىگىن تۋدىردى. جوعارىداعى كىتاپتاردان بولەك، سوڭعى ءبىر جىل دەرەسىندە اراب گرافيكاسىنداعى ابايدىڭ 1909 -جىلى شىققان تۇڭعىش جيناعى، احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ قوس كىتابى، قوشكە كەمەڭگەر ۇلىنىڭ «قازاق تاريحىنان» كىتابى، بىرنەشە كونە جۋرنال تابىلدى. ال جۋىقتا مۋزەي قىزمەتكەرلەرى قانىش ساتبايەۆتىڭ جازبا ماشينكاسىن، جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ ۇستاعان قۇران كىتاپتى، يسا بايزاقوۆتىڭ دومبىراسىن، ايگىلى كەنتانۋشى قوسىم پىشەنبايەۆ جايلى قولجازبا پوۆەستى تاپتى. بۇلاردىڭ قۇندىلىعىن تىلمەن ايتىپ جەتكىزگىسىز.
مەيرامعالي اعانىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى جىلدارى مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ كونە جادىگەرلەرگە دەگەن ىنتا-ىقىلاستارى ايرىقشا بايقالادى. بۇل مۋزەي قىزمەتكەرلەرىنىڭ تۇراقتى جۇرگىزىپ كەلە جاتقان ءىس-شارالارىنىڭ ناتيجەسى بولسا كەرەك. مەكتەپتەردە جىل بويىنا تۇراقتى تۇردە دارىستەر وتكىزىلىپ، جازعى ۋاقىتتا مۋزەي اۋلاسىندا وقۋشىلار ءۇشىن ۇلتتىق داستۇرلەردى ناسيحاتتايتىن كيىز تىگىلەدى. مۇندا ۇلتتىق اسپاپتار مەن سالت- ءداستۇر ۇلگىلەرى پاش ەتىلىپ، بالالارعا قۇندىلىقتارىمىز ۇيرەتىلەدى. ال مەرەكەلەردە ۇلتتىق سالت-ءداستۇر مەن ونەر تۇرلەرىنەن بايقاۋلار ۇيىمداستىرىلادى.
اۆتور
مۇرات اياعان
