موڭعوليا پرەزيدەنتى قازاقستانعا ساپارلايدى - ەكى ەل قاتىناستارى قاي سالالاردا داميدى
ۇلانباتىر. KAZINFORM - موڭعوليا سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ شاقىرۋىمەن ق ر پرەمەر- ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى - سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇرات نۇرتىلەۋ ۇلانباتىرعا رەسمي ساپارمەن كەلدى.
ەكى ەلدىڭ مينيسترلەرى كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ، قازاقستان مەن موڭعوليا اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردىڭ قاي باعىتتا ءوربيتىنى جونىندە مالىمدەمە جاسادى. اسىرەسە اۋىل شارۋاشىلىعى، كولىك جانە لوگيستيكا، عارىش سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىققا، سونداي-اق حالىقارالىق ۇيىمدار اياسىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىلعا باسا ءمان بەرىلدى.
موڭعوليا پرەزيدەنتى قازاقستانعا ساپارلايدى
مينيستر اتاپ وتكەندەي، موڭعوليا - قازاقستاننىڭ وڭىردەگى سەنىمدى جانە ءوزارا قولداۋ مەن پەرسپەكتيۆتى ستراتەگيالىق باعىتتاردا بىرگە جۇمىس ىستەپ جاتقان وتە ماڭىزدى سەرىكتەسى. مەملەكەتتەرىمىزدى تامىرى تەرەڭ تاريح جانە ماۋەلى مادەني قۇندىلىقتار بىرىكتىرەدى. قازاق جانە موڭعول حالىقتارى - كونە زاماننان بەرى ۇلى دالا وركەنيەتىنىڭ مۇراگەرلەرى، تىلدەرىمىز - التاي تىلدەرى تارماعىنا كىرەدى، سالت- ءداستۇرىمىز ءبىر- بىرىنە وتە ۇقساس.
كەيىنگى جىلدارى استانا مەن ۇلانباتىر اراسىنداعى ساياسي ديالوگ سەنىم مەن ءوزارا قولداۋ رۋحىندا قارقىندى دامىپ كەلەدى. ەكى ەل پرەزيدەنتتەرىنىڭ شەشىمىمەن قارىم-قاتىناستاردىڭ ستراتەگيالىق ارىپتەستىك دەڭگەيىنە كوتەرىلگەنىنە بيىل ءبىر جىل تولادى.
− بۇل باعىتتا ەلەۋلى ءارى ناتيجەلى شارالار اتقارىلۋدا. ىسكەرلىك كەڭەس قۇرىلدى، ەكىجاقتى ماڭىزدى قۇجاتتارعا قول قويىلدى، ساۋدا- ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى جانداندىرۋ بويىنشا جول كارتاسى بەكىتىلدى. بۇگىن مەن ۇلانباتىرعا وسى بيىك دەڭگەيدەگى ۋاعدالاستىقتارعا جاڭا پارمەن بەرۋ جانە ىقپالداستىقتى ناقتى ىستەرمەن تولىقتىرۋ ءۇشىن ارنايى ميسسيامەن كەلدىم دەپ سانايمىن.
ەڭ الدىمەن كەلەسى جىلى موڭعوليا پرەزيدەنتى، جوعارى مارتەبەلى ۋحنااگين حۋرەلسۋح مىرزانىڭ قازاقستانعا ساپارىن ۇيىمداستىرۋعا كەلىستىك. پارلامەنتتىك ديپلوماتيانىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ، زاڭ شىعارۋشى ورگانداردىڭ باسشىلارى مەن دوستىق توپتار دەلەگاتسيالارىنىڭ ءوزارا الماسۋىن جانداندىرۋعا ءمان بەرەمىز، - دەدى مۇرت نۇرتىلەۋ موڭعوليانىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىندە وتكەن بريفينگىدە.
م. نۇرتىلەۋ موڭعوليانىڭ كولىك مينيسترىمەن كەزدەسۋگە نيەتتى
سونداي-اق مينيسترلەر كەلىسسوزىندە ساۋدا- ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى دامىتۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىندى. بىلتىر ءبىزدىڭ ساۋدا اينالىمى 124 ميلليون دوللاردى قۇراعان ەدى.
− ارينە بۇل ءبىزدىڭ مۇمكىندىكتەرىمىزگە ساي ەمەس. سوندىقتان مەملەكەت باسشىلارىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس، ەكىجاقتى ساۋدانى 500 ميلليونعا جەتكىزۋ جونىندە ۋاعدالاستىقتى ناقتى ىستەر ارقىلى جۇزەگە اسىرۋ باعىتىندا ءوزارا قويان- قولتىق جۇمىس ىستەۋگە كەلىستىك. قازاقستان موڭعوليا ءۇشىن ورتالىق ازيا جانە ءارى قاراي ەۋروپاعا اپاراتىن ستراتەگيالىق قاقپا بولا الادى، ال موڭعوليا قازاقستان ءۇشىن سولتۇستىك-شىعىس ازيا نارىقتارىنا شىعۋدىڭ بالامالى باعىتى بولىپ سانالادى. بۇل تۇرعىدا موڭعوليالىق سەرىكتەستەرىمىزدى كورشى ەلدەرمەن بىرلەسە ترانسكاسپي باعىتىنىڭ سولتۇستىك، وڭتۇستىك دالىزدەرىن پايدالانۋعا شاقىرامىز، - دەدى قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى.
وعان قوسا، ەرتەڭ ەۋرازيا ەكونوميكالىق وداعى اياسىندا قول قوياتىن ەركىن ساۋدا كەلىسىمى دە ىقپالداستىققا قوسىمشا سەرپىن بەرمەك.
− ءبارىڭىزدىڭ نازارىڭىزدى اۋدارعىم كەلەتىنى، بۇگىنگى ساپار بارىسىندا كەزدەسۋلەر كوپ بولادى، پرەزيدەنتپەن جانە پارلامەنت وكىلدەرىمەن دە كەزدەسۋلەر كوزدەلگەن. ترانسپورتتىق ىنتىماقتستىقتىڭ ماڭىزىن ەسكەرە وتىرىپ، مەن بۇگىن سىزدەردىڭ كولىك مينيسترلەرىڭىزبەن كەزدەسسەم دەگەن نيەتىم بار، - دەپ باسا ايتتى م. نۇرتىلەۋ.
قازاقستاننىڭ ۆەتەرينارلىق ۆاكسينالارى موڭعوليادا وندىرىلە باستايدى
ەكى ەلدىڭ سىرتقى ساياسي ۆەدومستۆو باسشىلارى اۋىلشارۋاشىلىق سالاسىندا، ونىڭ ىشىندە قازاقستاندىق ۆەتەرينارلىق ۆاكتينالاردى موڭعولياعا ەكسپورتتاۋعا، كەيىن ونىڭ ءوندىرىسىن وسى ەلدە اشۋعا ءسوز بايلاستى.
− وعان قوسا، قازاقستاندا وندىرىلەتىن اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن موڭعولياعا جەتكىزۋگە دايىنبىز. ءوزىمىزدىڭ بيداي جانە باسقا ءداندى داقىلدارىمىزدى ەكسپورتقا شىعارۋعا كەلىستىك، - دەدى م. نۇرتىلەۋ.
ءوز كەزەگىندە قازاقستان پيلوتتىق جوبا رەتىندە موڭعوليادان 500 مىڭ باس ەشكى ساتىپ الۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا. بۇل ەت جانە باسقا دا مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن تەرەڭ وڭدەۋ سالاسىنداعى بىرلەسكەن جوبانىڭ باسى بولماق. مۇنداي باستاما وڭىرلىك ازىق- تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە سەپ بولارى دا ءسوزسىز.
ايتا كەتەيىك، موڭعوليادا مال شارۋاشىلىعى ەرەكشە ورىن الادى، 2024 -جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنىڭ سوڭىندا ەلدەگى مال باسى 57,6 ميلليوننان اسقان. ال 2024 -جىلعى قىستاعى جۇت سالدارىنان موڭعوليا 7,9 ميلليوننان استام مالىنان ايىرىلدى.
قازاقستان «ەلەكتروندى ۇكىمەت» تاجىريبەسىن بولىسۋگە دايىن
موڭعوليا ەكسپورتىنىڭ %96,5 كەن ءوندىرۋ سەكتورى قۇرايدى (كومىر، مىس، موليبدەن ءوندىرۋ). ساراپشىلاردىڭ بولجامىنشا، بۇل سالا الداعى 20-30 -جىلدا دا جەتەكشى سالا بولىپ قالا بەرەدى. ەل بيلىگى ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ باعىتىندا دا شارالار قابىلداپ جاتىر. ەلدە پايدالى قازبالاردى بارلاۋ جانە ءوندىرۋ بويىنشا ارنايى رۇقساتى بار 4,5 مىڭنان استام كومپانيا جۇمىس ىستەيدى.
وسى رەتتە قازاقستاندىق كاسىپكەرلەر تاۋ- كەن سالاسىن بىرگە زەرتتەۋگە دايىن. قازاقستان ۇكىمەتى موڭعوليالىق ovic Construction, ICT Group, Steppe Copper Group كومپانيالارىنا قازاقستانداعى بىرلەسكەن ينۆەستيتسيالىق جوبالارىن بارىنشا ىسكە اسىرىپ، قولداۋ كورسەتۋگە دايىن.
− ءبىز قاۋىپسىزدىك جانە قورعانىس سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق الەۋەتىن دە قاراستىردىق. قازاقستاندا ەۋروپالىق ستاندارتتارعا ساي قۇراستىرىلاتىن زاماناۋي اسكەري تەحنيكانى موڭعولياعا جەتكىزۋگە دايىنبىز. سونىمەن بىرگە، ەلىمىزدىڭ «ەلەكتروندى ۇكىمەت» پلاتفورمالارىن ەنگىزۋ جانە عارىشتى يگەرۋ سالاسىندا مامانداردى دايارلاۋعا ازىرلىگىمىزدى ارىپتەسىمە ايتتىم، - دەدى ق ر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى.
موڭعولياداعى قازاق دياسپوراسىنا 5 مىڭ دانا كىتاپ جەتكىزىلدى
بۇگىنگى كەزدەسۋدە مادەني- گۋمنيتارلىق ماسەلەلەر دە نازاردان تىس قالمادى.
− موڭعولياداعى قازاقتار - ەكى ەل اراسىنداعى بەرىك دوستىقتىڭ التىن كوپىرى. ولارعا ءوز مادەنيەتى مەن ءتىلىن ساقتاۋعا قمقورلىق تانىتىپ، قولداپ جۇرگەنى ءۇشىن موڭعول مەملەكەتىنىڭ باسشىلىعىنا جانە ۇكىمەتىنە ۇلكەن العىسىمىزدى جەتكىزگىم كەلەدى. مەن دە بۇگىن وسى ەلدەگى قازاقتارعا 5 مىڭ دانا كوركەم ادەبي كىتاپتار سىيلاعىم كەلگەن بولاتىن. بۇل رەتتە ارىپتەسىمە وسى ناۋقانعا قولداۋ كورسەتكەنى ءۇشىن تاعى دا العىس بىلدىرەمىن، - دەپ اتاپ ءوتتى مۇرات نۇرتىلەۋ.
ايتا كەتەيىك، بۇگىندە موڭعوليادا حالىق سانى 3,5 ميلليوننان اسادى، وندا 28 ۇلت، ۇلىس جانە ەتنوستىق توپ بار. قازاقتار ەل حالقىنىڭ %4 قۇرايدى.
موڭعوليادا قازاقستاندىق ۋنيۆەرسيتەت فيليالىن اشۋ ۇسىنىلدى
ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، عىلىم جانە ءبىلىم سالاسىندا كووپەراتسيامىزدىڭ بولاشاعى زور. قازىرگى كۇننىڭ وزىندە قازاقستان ەۋرازياداعى ءبىلىم حابىنا حابىنا اينالدى. ءبىزدىڭ ەلدە 30 مىڭنان استام شەتەلدىك ستۋدەنت، ال موڭعوليادا - مىڭ ستۋدەنت ءبىلىم الىپ ءجۇر.
− ەگەر بيىلعى جوسپارلاعان جۇمىستارىمىز ءوز جەمىسىن بەرسە، بۇل ستۋدەنتتەردىڭ سانى ارتاتىنىنا سەنىمدىمىز. ءبىز ەڭ الدىمەن موڭعوليالىق ارىپتەستەرىمىزگە ينجەنەرلەردى جانە تەحنيكالىق مامانداردى دايىنداۋعا ءازىر ەكەنىمىزدى ايتتىق. ءوز تاراپىمىزدان، موڭعول تاراپى ەگەر كەلىسىم بەرسە، قازاقستانداعى ىرگەلى ءىرى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ءبىرىنىڭ فيليالىن اشۋ ماسەلەسىن دە قاستىرۋعا دايىنبىز، - دەپ ۇسىنىس ءبىلدىردى قازاقستاندىق مينيستر.
قازىر موڭعوليادا 64 جوعارى وقۋ ورنى بار، ستۋدەنتتەر سانى 145 مىڭنان اسادى، وقىتۋشىلار قۇرامىندا 6 مىڭ ادام بار.
حالىقارالىق ارەنادا قازاقستان موڭعوليانىڭ بەيبىتشىلىكتى، يادرولىق قارۋسىز الەمدى، كليماتتىق ادىلەتتى قولدايتىن بىرەگەي ساياسي ۇستانىمدارىن جوعارى باعالايدى.
بۇل قازاقستان ءۇشىن دە نەگىزگى باسىمدىقتار. سوندىقتان ەلىمىز ب ۇ ۇ جانە باسقا دا حالىقارالىق كوپجاقتى ارەنادا ءوزارا قولداۋدى جالعاستىرىپ، ورتاق باستامالاردى ىلگەرىلەتۋگە نيەتتى.
− وڭىرلىك گەوساياساتتىڭ ترانسفورماتسيا كەزەڭىندە تۇرعانىن جاقسى بىلەمىز، سول سەبەپتى ءبىز ەتەنە جانە ءوزارا كەلىسكەن تولىق كوورديناتسياداعى جۇمىسىمىزدى جالعاستىرۋعا دايىنبىز. قازاق- موڭعول قاتىناستارىنىڭ كەلەشەگى كەمەل، بولاشاعى جارقىن دەپ بىلەمىن. بۇگىنگى كەلىسسوزدەر ناتيجەسىندە ءبىز تەك ديپلوماتيالىق ديالوگتى ەمەس، ناقتى ساياسي ىقپالداستىقتى كۇشەيتۋگە باعىتتالعان قادامداردى جاسادىق. قازاقستان موڭعوليامەن دوستىققا نەگىزدەلگەن ۇزاقمەرزىمدى ءارى ءورشىل ارىپتەستىكتى ودان ءارى نىعايتۋدى تولىق قولدايدى. وسى باعىتتا تىعىز ءارى ناتيجەلى جۇمىس ىستەيتىنىمىزگە سەنىمدىمىن، - دەيدى م. نۇرتىلەۋ.
ايجان سەرىكجان قىزى
