مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءوزى باستى رولگە تاڭدادى: تۋعان اعاسىن رەپرەسسيادان اراشالاپ قالعان - ءامينا ءومىرزاقوۆا
كينو سىنشىلارى مەن ونەرتانۋشىلار ونى «قازاق كينوسىنىڭ اناسى» دەپ اتادى. بۇل اتاۋ رەسمي ماراپات ەمەس، حالىقتىق قۇرمەتتىڭ بەلگىسى ەدى.
ءامينا ءومىرزاقوۆا قازاق ساحناسى مەن كينو ونەرىنىڭ شوقتىعى بيىك تۇلعالارىنىڭ ءبىرى. ونەردەگى جولى الپىس جىلدان استام ۋاقىتتى قامتىپ، ونداعان ۇرپاقتىڭ جادىندا انالىق مەيىرىم مەن ادامگەرشىلىك بەينەسى بولىپ قالدى. ول سومداعان بەينەلەر قازاق ايەلىنىڭ اسقاق پاراساتى مەن نازىك بولمىسىنىڭ كوركەم كورىنىسى ىسپەتتى. تەاتر ساحناسىندا دا، كينو ەكرانىندا دا شىنايىلىق پەن تەرەڭ سەزىمگە نەگىزدەلگەن اكتەرلىك شەبەرلىگى ارقىلى ەرەكشە تانىلدى.
ءامينا ەرعوجا قىزى 1919 -جىلى بۇگىنگى اباي وبلىسى اباي اۋدانى قارااۋىل اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدى. «اباي جولىنداعى» ەربول وسى ءامينا اپامىزدىڭ اكەسى ەرعوجانىڭ تۋعان باۋىرى. بالا كەزىنەن اۋىلداعى تىرشىلىك، ابايدان قالعان ونەر ورتاسىندا ءوتىپ، حالىق ءان مەن كۇيلەرىن تىڭداپ وسەدى.
اكەسىنىڭ ەرتە قازاسى ءامينانىڭ اعاسىنا مىندەتتى ارتقىزىپ، كوپ ۇزاماي وتباسىن سەمەيگە كوشىرىپ العان ەكەن. بالا اكتريسا تەاتر دەگەندى العاش وسىندا جاقسى تانىپ-بىلسە كەرەك. كەيىننەن تاعدىردىڭ تالكەگى ولاردى الماتىعا اپارادى. قالادا دا تۇرمىس قيىن بولىپ، ساباقتان كەيىن قۇربىسىمەن بازاردا بالىق ساتىپ، تاپقانىنا ۇيگە ازىق-تۇلىك الىپ باراتىن. 1932 -جىلى راديودان حورعا قابىلداۋ تۋرالى حاباردى ەستىپ، باعىن سىناماقشى بولادى. بوريس ەرزاكوۆيچتىڭ ءوزى قابىلداپ، حور ءارتىسى بولىپ قابىلداندى. كەيىن كوپ ۇزاماي لەنينگرادقا جولداما العان ەكەن.
وسى لەنينگرادتا وقىپ جۇرگەنىندە رەپرەسسيا باستالىپ كەتەدى. ول قاسىرەت ءامينانى اينالىپ وتپەگەن ەكەن. «اڭىز ادام» جۋرنالىنا بەرگەن سۇحباتىندا كەلەسىدەي ايتادى:
«1938 -جىلى سوڭعى كۋرستا وقىپ جۇرگەنمىن. ەلدەن حابار كەلدى، ۇلكەن اعايىمدى «حالىق جاۋى» دەپ ۇستاپ كەتىپتى. زارە قالمادى. تەز جينالىپ، ەلگە كەلدىم. انام مەن جەڭگەم جىلاپ، بار جاعدايدى ايتتى. سودان ۇيدەگى بار جاراردى ساتىپ، ادۆوكات جالداپ، ماسكەۋگە كەلدىم. كالينيننىڭ قابىلداۋىنا جازىلدىم. كالينيننىڭ قابىلداۋىن كۇتىپ ادۆوكات ەكەۋمىز وتىرمىز. ءبىر كەزدە بىزگە كەزەك كەلدى. حاتشى قىز «قازاقستاننان ءبىر قىز كەلىپ وتىر، كىشكەنتاي قىز» دەپ قويادى. سوسىن «ءوزى كىرسىن، جالعىز ءوزى» دەدى، ادۆوكاتىمدى كىرگىزبەدى.
اياق-قولىم دىرىلدەپ، ءوزىمدى ۇستاي المادىم. ەسىك اشىلىپ ىشكە كىرگەندە، ول كىسى مەنى ورنىنان تۇرىپ قارسى الدى. جۇگىرىپ بارىپ ونى قۇشاقتاپ، وكسىگىمدى باسا الماي، ايتاتىن ءسوزىمدى ايتا الماي جىلادىم. بىرەر مينۋتتان سوڭ ول مەنىڭ جاسىمدى ءوزىنىڭ قول ورامالىمەن ءسۇرتىپ جۇباتتى. بار جايدى ايتىپ بەردىم، ۇندەمەي تىڭدادى.
سوسىن «اينالايىن، ءامينا، مەن ساعان قولىمنان كەلگەنشە كومەكتەسەمىن» دەپ جۇباتىپ، ارقامنان قاعىپ شىعارىپ سالدى. ەلگە جەتكەنشە قۋانىشىم قوينىما سىيماي، ۇيگە كىرە سالا: «اعايىم كەلەدى، ونى بوساتادى، ول كەلەدى»، - دەگەن سوزدەن باسقا ەشتەڭە ايتپاپپىن. انام مەن جەڭگەم جىلاپ: «ءامينا، اينالايىن، دۇرىستاپ ءمان-جايدى ايتشى»، - دەيدى. بارلىق بولعان جايدى ايتىپ بەردىم. ولار ماعان سەنەر-سەنبەسىن بىلمەي تاڭىرقاي قارايدى. العىرلىعىم با، الدە شىن سەنگەندىگىم بە، الدە اللانىڭ جازعان تاعدىرى سولاي بولدى ما، اعايىم ءبىر كۇنى ۇيگە ورالدى. ءبىراق ودان نە پايدا، ومىردەن تۇك كورمەي، تار قاپاستا تاپقان قارعىس اتقىر ناۋقاستان كوپ ۇزاماي دۇنيە سالدى.
وقۋ بىتىرگەن سوڭ، ءامينا ءومىرزاقوۆا ساحناداعى العاشقى قادامدارىن شىمكەنت وبلىستىق دراما تەاترىندا جاسادى. كلاسسيكالىق تۋىندىلاردان باستاپ، قازاق دراماتۋرگتەرىنىڭ پەسالارىنا دەيىن ءتۇرلى رولدەردى شەبەر سومدادى. الماتىعا ورالعاننان كەيىن قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترىندا ونەر كورسەتىپ، كورەرمەندەردىڭ ىقىلاسىنا بولەندى.
ءامينا ءومىرزاقوۆانىڭ ونەر جولىنداعى ەڭ جارقىن بەتتەرىنىڭ ءبىرى، ارينە، ونىڭ كينوعا كەلگەن ءساتى. ستۋدەنت كەزىنىڭ وزىندە-اق «كومسومولسك» جانە «امانگەلدى» فيلمدەرىندە ەپيزودتىق رولدەرگە شاقىرىلدى. ءبىراق ونىڭ ەسىمىن ەلگە تانىتقان، ونەردەگى ۇلكەن سەرپىلىس جاساعان 1945 -جىلى جارىق كورگەن «اباي ولەڭدەرى» فيلمى ەدى. وندا اكتريسا اجار بەينەسىن سومداپ، نازىك مىنەزدى، ادال سەزىمدى قازاق قىزىنىڭ بولمىسىن كورەرمەنگە سەنىمدى جەتكىزدى.
مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي اندەرى» شىعارماسىنا كينو تۇسىرىلمەك بولدى. مۇحاڭنىڭ ءوزى سەناريىنە قاتىستى. باستى ءرول - اجارعا سۇلۋ قىزدار ىزدەپ، بايگە جاريالادى. مەن دە سۋرەتىمدى وتكىزە سالدىم، ءبىراق ۇمىتتەنبەدىم. ويتكەنى ول كەزدە سۇلۋلار كوپ بولاتىن. مۇحتار اعا ءوزى كەلىپ، سۇلۋلاردى تاڭدادى. مەنى الاتىن بولىپ شەشىپتى. ول كىسىگە بارىنەن بۇرىن كوزىم ۇناپتى. قۋانعانىمنان «مەنىڭ پۇشىق مۇرنىم ءوتىپ كەتتى»، - دەپ ايقايلاپ، كۇلە بەرەمىن. پۇشىق مۇرىندى قىر مۇرىن جاسادى، ءاپ-ادەمى اجارعا اينالدىم، - دەگەن ەكەن ءامينا ءومىرزاقوۆا ءوز سۇحباتىندا.
1964 -جىلى ەكرانعا شىققان «انا تۋرالى اڭىز» كارتيناسى ونىڭ شىعارماشىلىق تاعدىرىن تۇبەگەيلى وزگەرتتى. بۇل فيلمدەگى انا بەينەسى - انالىق مەيىرىمنىڭ، ءتوزىم مەن جۇرەك جىلۋىنىڭ سيمۆولى رەتىندە حالىق جادىندا قالدى. ءامينا ءومىرزاقوۆا وسى ءرولى ءۇشىن قازاق ك س ر مەملەكەتتىك سىيلىعىن يەلەنىپ، بۇكىلوداقتىق دەڭگەيدە «ەڭ ۇزدىك ايەل ءرولى» اتاعىن الدى.
ال 1968 -جىلعى «تاقيالى پەرىشتە» فيلمى حالىق جۇرەگىندە مۇلدە بولەك ورىن الدى. تايلاقتىڭ اناسى - اقجارقىن، ۇتقىر ويلى، قوناقجاي، ءبىر ساتتە كۇلدىرە دە، جىلاتا دا الاتىن كەيىپكەر. بۇل بەينەدە اكتريسا قازاق ايەلىنىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىسىن، مىنەزىن، ءسوز ساپتاۋىن شىنايى جەتكىزىپ، كينو تاريحىندا ۇمىتىلماس وبراز جاسادى.
ءامينا ءومىرزاقوۆا: «انا تۋرالى اڭىزدان» كەيىن ۇلكەن قۋانىشقا بولەنىپ، ەڭبەگىمنىڭ باعالانعانىنا ريزا بولىپ جۇرگەن كۇندەردىڭ بىرىندە كينوستۋديادا شاكەن اعامەن كەزدەستىم. جاي-جاپساردى سۇراسقاننان كەيىن شاكەن اعا: «جاعدايىڭ قالاي؟» - دەدى. «اعا، تولقىپ ءجۇرمىن»، - دەپ ەدىم، - «مەن وندا سەنى ەكىنشى رەت تولقىتامىن. مەن ادەيىلەپ تۇرىپ ساعان سەناري جازدىم، بۇل - كومەديالىق تۋىندى. باستى رولدە سەن وينايسىڭ»، - دەدى.
كومەديا دەگەنىنە ءبىرتۇرلى ويلانىپ قالدىم دا: «كورەمىز، اعا»، - دەدىم. «انا تۋرالى اڭىزداعى» تراگەديالىق كەيىپكەردەن بىردەن كومەديادا قايتىپ وينايمىن دەپ ءجۇردىم. «انا تۋرالى اڭىزدا» وينامايسىڭ - ءومىر سۇرەسىڭ. ويتكەنى ءوزىڭ اناسىڭ. ال «تاقيالى پەرىشتەدەگى» تانا جەڭگەيدى راقاتتانىپ تۇرىپ وينادىم. مەن بۇل وبرازداعى انانى جاقسى الىپ شىقتىم دەپ ويلايمىن. سەبەبى ول كەزدە ەكى ۇلىم ۇيلەنبەگەن ەدى. «وسىلار قاشان ۇيلەنەدى ەكەن؟» دەپ ويلايسىڭ عوي. ومىردە باسىمنان وتكەن نارسە كينودا دا بىتە قايناسىپ جاتتى. «انا تۋرالى اڭىز» فيلمىمەن شەتەلدەرگە شىعىپ جۇلدە الدىم. ءبىراق حالىق مەنى «تاقيالى پەرىشتە» ارقىلى تانىدى.
ءامينا ءومىرزاقوۆانىڭ ونەرى تەك كورەرمەننىڭ سۇيىسپەنشىلىگىنە عانا ەمەس، رەسمي مويىنداۋعا دا يە بولدى. ول 1965 -جىلى قازاق ك س ر حالىق ءارتىسى اتاعىن الىپ، سول كەزدەگى ەڭ جوعارى شىعارماشىلىق ماراپاتقا قول جەتكىزدى. بۇل ساحنا مەن ەكرانداعى ۇزاق جىلدارعى ەڭبەگىنىڭ، شەبەرلىگىنىڭ، مادەنيەتكە قوسقان ۇلەسىنىڭ مەملەكەت تاراپىنان جوعارى باعالانۋى ەدى. 1967 -جىلى ول «انا تۋرالى اڭىز» فيلمىندەگى ءرولى ءۇشىن قازاق ك س ر مەملەكەتتىك سىيلىعىن يەلەندى. سول ءرولدىڭ شىنايىلىعى، ەموتسيالىق كۇشى وعان بۇكىلوداقتىق كينوفەستيۆالدە «ەڭ ۇزدىك ايەل ءرولى» اتاعىن دا اكەلدى.
كينو سىنشىلارى مەن ونەرتانۋشىلار ونى «قازاق كينوسىنىڭ اناسى» دەپ اتادى. بۇل اتاۋ رەسمي ماراپات ەمەس، حالىقتىق قۇرمەتتىڭ بەلگىسى ەدى. ويتكەنى ونىڭ سومداعان بەينەلەرى كوپ جاعدايدا مەيىرىم مەن جىلۋلىقتىڭ سيمۆولىنا اينالدى.
زەرتتەۋشىلەردىڭ جازۋىنشا، ءا. ءومىرزاقوۆانىڭ ونەرى جاي عانا اكتەرلىك شەبەرلىك ەمەس، ۇلتتىق مادەنيەتتەگى ايەل بەينەسىنىڭ بيىك كوركەمدىك ۇلگىسى. ول ەكران مەن ساحنادا بەينەنى جانداندىرىپ قانا قويماي، وعان ۋاقىتتىڭ رۋحىن، قازاقى مىنەزدىڭ بوياۋىن قوستى. اكتريسا 2006 -جىلى دۇنيەدەن وزادى.
ءامينا ءومىرزاقوۆا - ونەرگە ادالدىعى مەن شىنايى تالانتى ارقىلى قازاق مادەنيەتىنىڭ بيىك شىڭىنا كوتەرىلگەن تۇلعا. ول ساحنادا 150-دەن استام ءرول سومداپ، 20-دان اسا كينو تۋىندىسىندا ونەر كورسەتتى. سومداعان بەينەلەرى حالىق جادىندا عانا ەمەس، ۇلتتىق ونەر تاريحىندا دا ماڭگىلىك ورىن الدى. اكتريسانىڭ ساحنا مەن ەكرانداعى ءار ءرولى تەرەڭ سەزىمگە، ۇلتتىق بولمىسقا جانە كوركەمدىك شەبەرلىككە نەگىزدەلگەنى ونىڭ ونەرىن ۋاقىت وتكەن سايىن قۇندى ەتە تۇسەدى.
