ماعاۋيا حامزين جەتكىزگەن «قوڭىر قاز» كۇيىن ساحناعا قايتا شىعارعىم كەلەدى - قايرات ايتبايەۆ

استانا. قازاقپارات - قازاق حالقىندا كۇي ونەرىنىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. ول عاسىرلار بويى قالىپتاسقان قازاقتىڭ رۋحاني بولمىسى، مادەنيەتى مەن دۇنيەتانىمىنىڭ كورىنىسى بولىپ سانالادى. وسى ورايدا كۇي ونەرى مەن كۇيشىنىڭ شەبەرلىگى جايىندا مادەنيەت سالاسىنىڭ ۇزدىگى، كۇيشى، قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىسى قايرات ايتبايەۆپەن اڭگىمەلەسكەن ەدىك.

 - قايرات مىرزا، ۋاقىتىڭىزدى ءبولىپ، سۇحبات بەرۋگە كەلىسكەنىڭىزگە راحمەت! الدىمەن وقىرماندارعا العاش دومبىراعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىڭىز، ماحابباتىڭىز قالاي ويانعانى جايلى ايتىپ بەرسەڭىز.

- بالا كەزىمىزدە ءار اۋىلدىڭ ءار ۇيىندە دومبىرا تۇراتىن. ەڭ العاش ءبىر اۋەندى دومبىراعا سالعان كۇنى قىزىعىنا تۇسكەنىم سونشا، ساۋساعىمنىڭ باسىنا سۋ ءجۇرىپ كەتكەن ەدى. ول كەزدە جاسىم شامامەن التى- جەتىدە بولدى. سول شاقتا «دومبىرامەن كۇي شەرتكەن ادامدا نە ارمان بار ەكەن؟» دەگەن ويدا جۇرەتىنمىن. دومبىرا قازاقى تاربيە كورگەن ادامنىڭ جان ازىعى.

- كەز كەلگەن ادامنىڭ ءبىرىنشى جەتكەن جەتىستىگى ەرەكشە ەسىندە قالادى عوي. ءسىز دە جەڭىمپاز اتانعان ساتتە وزگەشە سەزىمگە بولەنگەن بولارسىز. سول كەزدى ءبىر ەسىمىزگە تۇسىرسەك...

- 2008 -جىلى تاتتىمبەت اتىنداعى رەسپۋبليكالىق بايقاۋعا قاتىستىم. ءسويتىپ، ول جەردەن باس بايگەنى جەڭىپ الدىم. قازاق سسر- ءىنىڭ حالىق ءارتىسى، ديريجەر، پروفەسسور الدابەرگەن مىرزابەكوۆ ساحنادا جۇلدەنى تابىستاپ تۇرىپ، «جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار شىقتىڭ، قۇلىنىم» دەگەنى ءالى ەسىمدە. جاستىق شاقتا ماقتاۋ ءسوزدى «دارۋمەن» سەكىلدى قابىلداۋشى ەدىك قوي. كەيىن ويلاپ قاراسام، الدابەرگەن اقساقال سول كەزدە- اق موينىما ۇلكەن جۇك ارتىپ جىبەرگەن ەكەن. ايگىلى مۋزىكانتتىڭ ءسوزى شىنعا اينالا ما، جەلگە ۇشا ما، البەتتە، ول مەنىڭ تىنباي ىزدەنۋىمە، ونەرگە دەگەن ادالدىعىما تىكەلەي بايلانىستى بولادى.

- ءسىزدىڭ كۇيشى جانعالي ءجۇزبايدىڭ شاكىرتى ەكەنىڭىزدى بىلەمىز. ۇستازىڭىز كەزىندە ساباعىن قالاي وتكىزەتىن ەدى؟

- ونەرپازدار اراسىندا ءبىلىمدار ادامدار سيرەك كەزدەسەدى. جانعالي اعامىز ينتەللەكتۋال كۇيشى. كۇي ۇيرەتۋ بارىسىندا زەكىپ سويلەگەنىن كورمەپپىن. كۇي تارتىسىڭنان ءبىر كەمشىلىك بايقاسا، «قايرات، مىناۋىڭ دۇرىس، تەك مىنا جەرىن بىلاي قىپ جىبەرسەڭ بولدى، ءتىپتى قاتىپ كەتەيىن دەپ تۇر» دەپ ايتاتىن. ساباق ءوتۋىنىڭ وزىندە ۇلكەن مادەنيەتتىلىك بار. ايتىپ تۇرعان ەسكەرتپەسى ۇلكەن مانگە يە، كىلتيپانى كوپ كۇيدىڭ قۇپياسى بولسا دا، كوركەم تۇردە تۇسىندىرەتىن.

- جوعارى وقۋ ورنىندا وقىتۋشى بولىپ قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقانىڭىزعا ءبىراز جىل بولىپ قالدى. ۋنيۆەرسيتەتتەن بولەك تاربيەلەپ وتىرعان شاكىرتتەرىڭىز بار ما؟

- مەن قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىندە «ءداستۇرلى ءان» كافەدراسىندا وقيتىن ستۋدەنتتەرگە «دومبىرا» پانىنەن ساباق وتكىزەمىن. ەگەردە كۇيشىلەردى باپتا دەسە، قۋانا كەلىسەر ەدىم. ازىرگە ونداي ۇسىنىس بولعان جوق. الماتى قالاسىندا قىتايدان كەلگەن مۇرات سۇلتانباي دەگەن شاكىرتىم تۇرادى. قولىمنان ون شاقتى كۇي الدى. بەت الىسىنا كوڭىلىم تولادى.

- رەپەرتۋارىڭىزدا قانشا كۇي بار؟ ونىڭ ىشىندەگى سۇيىكتى كۇيلەرىڭىزدى اتاپ وتسەڭىز.

- بىلتىر روزا باعلانوۆا اتىنداعى «قازاق كونسەرت» مەملەكەتتىك اكادەميالىق كونتسەرتتىك ۇيىمى رەپەرتۋارىمدى سۇراتقاندا، جەتپىستەن استام شەرتپە كۇيدىڭ ءتىزىمىن بەرگەنمىن. «مىنا كۇيدى سۇيەمىن، مىنا كۇيدى جاقتىرمايمىن» دەۋ ابەستىك بولار. تابيعاتىنا جاقىن كۇيدى ءدال تابۋ - مۋزىكالىق سەزىمتالدىققا بايلانىستى. بولمىسىمنان الىس كۇيدى تارتپايمىن، جاياۋ مۇسانىڭ ««كوگارشىن» كوڭىلىمە قونعان ءانىم، سۇيەدى سۇلۋ ءاندى مەنىڭ جانىم» دەگەنىندەي جانىما جارىعىن تۇسىرگەن كۇيدى تارتامىن.

- ۇلگى تۇتاتىن كۇيشىلەرىڭىزدىڭ قاتارىندا كىمدەر بار؟

- ءوز باسىم ابىكەن حاسەنوۆ، دينا نۇرپەيىسوۆا، نۇرعيسا تىلەنديەۆ، رۇستەمبەك وماروۆ، ماعاۋيا حامزين سىندى كۇيشىلەردى ۇلگى تۇتامىن. بۇل كۇيشىلەردە دانالىق، جىگەر مەن نازىكتىك، سۇلۋلىق پەن وتكىرلىك بار. حاس ونەرپازدار قايعىلى كۇيدى تارتسا دا، مۇڭعا سالىنبايتىن قايسار مىنەزى بايقالىپ تۇرادى.

- كۇيشى ءۇشىن دومبىرانىڭ ساپاسى، دىبىسى، قۇرىلىمى اسا ماڭىزدى. وسى رەتتە اسپابىڭىزدى قالاي تاڭدايسىز؟ ونى كىم جاسايدى؟

- بۇل - ۇلكەن اڭگىمە. جاقسى دومبىرادان اعاشتىڭ دىبىسى ەمەس، كۇمبىرى ەستىلەدى. كۇمبىرلەگەن دومبىراسى بار كۇيشى ءوزىن باقىتتى سەزىنىپ جۇرەدى. قازاقتا دا ءوز ستراديۆاريى مەن گۆارنەريلەرى بولعان. بۇرىنعى شەبەرلەر مەن قازىرگى شەبەرلەردىڭ دومبىراسىنىڭ اراسىندا الشاقتىق بار. ابىكەن حاسەنوۆ شەرتكەن قامار قاسىموۆ دومبىراسىنىڭ دىبىسى كەلمەسكە كەتكەن. ول بوياۋ مەن قازاقتىڭ قوڭىر تىرشىلىگىنىڭ كۋاسىندەي بولعان دومبىرانىڭ ماقپال ءۇنىن ءقازىر تاپپايسىڭ.

«نەگە ءومىر بويى ماعاۋيا حامزين دومبىراسىن جەتىلدىرۋمەن اينالىستى؟» دەپ ويلايتىنمىن. سۇيتسەم، ەسكى شەبەرلەر جاساعان شەشەن دومبىرانى ىزدەگەن ەكەن عوي. جۋىردا پاۆلودار وبلىسىنداعى اقسۋ قالاسى دومبىرا كۇنىن اتاپ ءوتتى. كىشىگىرىم كورمە ۇيىمداستىرىپتى. كورمەگە بايعابىل جىلقىبايەۆ پەن تەمىربولات ارعىنبايەۆتىڭ دومبىراسىن قويعان. ەكى دومبىرا دا سايراپ تۇر. باس پەرنەدەن ساعاسىنا دەيىن ءبىر قالىپتى دىبىس بەرەدى. تۇنشىقپايدى، دەمىكپەيدى. ساۋساقتىڭ باسىن قيناماي- اق دىبىس قۇبىلىپ، بۇلدىراپ كەتەدى. بىزگە كەرەمەت سيقىر ىسپەتتى كورىنەتىن ابىكەن حاسەنوۆ سىندى كۇيشىنىڭ شەبەرلىگىنىڭ ءبىر ۇشى اسپاپتا تۇر ەكەن دەگەن ويدا قالدىم.

مەن دومبىرانى ارنايى جاساتپايمىن. شەبەرلەردى ارالاپ ءجۇرىپ، جۇزدەگەن دومبىرانىڭ اراسىنان تاڭداپ العاندى ءجون كورەمىن. ۇستاپ جۇرگەن ەكى دومبىرام دا شەشەن.

- بۇگىنگى جاس بۋىننىڭ قاتارىنداعى كۇيشىلەردىڭ ونەرىنە كوڭىلىڭىز تولا ما؟ ولار بۇرىننان كەلە جاتقان قازاقتىڭ كۇي ونەرىنىڭ كورىنىسىن حالىققا لايىقتى دەڭگەيدە كورسەتە الىپ ءجۇر مە؟

- قىرىقتان ەندى استىق قوي. «كەيىنگى جاس ونەرپازدار» دەپ كوسەمسىگەن بىزگە جاراسا قويماس. بۇل سۇراققا امان بولساق، 20-30 جىلدان سوڭ جاۋاپ بەرە جاتارمىز.

- قازىرگى تاڭدا كەيبىر ونەر يەلەرىندە نەعۇرلىم دومبىرانى تەز تارتسام، سوعۇرلىم كۇيدى كۇشتى ورىنداپ جاتىرمىن دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسقان. الايدا ءاربىر كۇيدىڭ جەتكىزگىسى كەلەتىن وزىندىك ءمان-ماعىناسى بار ەمەس پە؟! ءبىز بۇگىندە كۇيدىڭ ءتىلىن تۇسىنۋدەن اجىراپ قالمادىق پا؟

- شىن كۇيشى كۇيدىڭ تەمپىن ءدال تابادى. تىڭداۋشىنىڭ دەڭگەيى جالپى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە جۇرگىزىلگەن مادەني ساياساتىمىزعا ساي بولادى. جۇيەلى تۇردە جەڭىل-جەلپى ونەردى العا شىعارىپ، كۇي ونەرىن كەيىن شەگەرسە، ونىڭ ءتىلىن ءتۇسىنۋ تۇرماق، كۇيشىنى تاپپاي قالۋىمىز ىقتيمال.

- كەيبىرى ساحنادا كۇيشىلەردىڭ اياعىن ايقاستىرىپ وتىرۋىن مادەنيەتسىزدىككە بالاپ جاتادى. ءسىزدىڭ بۇعان قاتىستى كوزقاراسىڭىز قانداي؟

- ورىندىقتا وتىرىپ، وڭ اياعىن سول تىزەسىنىڭ ۇستىنە قويسا، دومبىرانى ۇستاۋ ىڭعايلى بولادى. بۇل ءتاسىل احمەت جۇبانوۆ كەزىنەن باستاۋ العان. ەڭ باستىسى، كۇيشى ساحناعا شىعىپ، تىزەرلەمەسە بولدى. ايتپەسە، ونەرپازدى تىزەرلەتكەن ءداۋىر دەگەن ات قالادى عوي.

- اڭگىمەمىزدىڭ سوڭىندا الداعى ۋاقىتقا قۇرعان جوسپارىڭىزدى ايتساڭىز.

- ارقا كۇيلەرىنەن استانامىزدا جەكە كونسەرت بەرۋدى ويلاستىرىپ ءجۇرمىن. ماعاۋيا حامزين جەتكىزگەن «قوڭىر قاز» كۇيىن ساحناعا قايتا شىعارعىم كەلەدى.

- سۇحباتىڭىزعا راحمەت!

دەرەككوز El.kz