ەلىمىزدەگى باستى اقپارات اگەنتتىگىنىڭ قازاق رەداكسياسى قالاي قۇرىلدى - جارىلقاپ بەيسەنباي ۇلىمەن سۇحبات
استانا. KAZINFORM - بۇگىن Kazinform اگەنتتىگىنىڭ قۇرىلعانىنا 105 جىل تولىپ وتىر .
وسىناۋ اتاۋلى داتاعا وراي «قازاقپارات» حالىقارالىق اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ارداگەرى، قازاق رەداكسياسىنىڭ 1997-2011-جىلدار ارالىعىنداعى باس رەداكتورى، بەلگىلى جازۋشى، جۋرناليست، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى جارىلقاپ بەيسەنباي ۇلىن سوزگە تارتقان ەدىك.
- جارىلقاپ اعا، سۇحباتىمىزدى ەڭ الدىمەن قازاقپاراتتىڭ قازاق رەداكسياسىنا باس ساراپشى بولىپ كەلۋىڭىزدەن باستاساق. بىلۋىمشە، سول كەزدە اقپارات جانە قوعامدىق كەلىسىم ءمينيسترى بولعان مارقۇم التىنبەك سارسەنباي ۇلى قازاقپاراتقا اۋىسۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتقاندا، ءبىراز تارتىنشاقتاعان ەكەنسىز. اقپارات اگەنتتىگىنىڭ اقمولاعا كوشەتىنىن بىلگەندىكتەن، الماتىنى ما، الدە ءوزىڭىز نەگىزىن قالاعان «انا ءتىلى» گازەتىن قيمادىڭىز با؟
- ول 1997-جىلعى قاراشا ايىنىڭ سوڭى ەدى. اقپارات مينيسترلىگى ول كەزدە اقمولاعا قونىس اۋدارىپ كەتكەن. مينيستر وقتا-تەكتە الماتىعا سوققاندا، ەسكى استانادا قالعان رەسپۋبليكالىق اقپارات قۇرالدارى باس رەداكتورلارىمەن جۇمىس ورايىنداعى كەزدەسۋلەر وتكىزىپ تۇراتىنى بار- دى. ءبىر كۇنى تۇستەن كەيىن: «ءسىزدى مينيستر قابىلداۋىنا شاقىرىپ جاتىر»، - دەگەن حابار جەتتى. ايتىلعان ۋاقىتىندا مينيسترلىكتىڭ الماتىداعى بۇرىنعى عيماراتىندا ورنالاسقان فيليال- كەڭسەسىنە باردىم. التىنبەك ءىنىمىز اڭگىمەنى كوپ سوزعان جوق. «ءسىزدى جاڭا قۇرىلعان قازاق اقپارات اگەنتتىگى، ياعني بۇرىنعى قازتاگ- قا قازاق رەداكسياسىنىڭ باس ساراشىسى قىزمەتىنە تاعايىنداعاندى ءجون كورىپ وتىرمىز»، - دەدى. تالاي جىل گازەت تىرلىگى ماڭىندا جۇرگەن ماعان قازتاگ قىزمەتى جاقسى تانىس. ول كەڭەس وداعى كەزىندە، ت ا س س اگەنتتىگىنىڭ قازاقستانداعى بولىمشەسى رەتىندە، ماسكەۋ كوسەمدەرى مەن ءوزىمىزدىڭ كومپارتيا باسشىلارىنىڭ ۇزىن- سونار باياندامالارى مەن باسقا دا ورىسشا ماتەريالداردى ىلە- شالا قازاقشاعا اۋدارىپ وتىراتىن، تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا دا سول داعدىسىنان كوپ ايني قويماعان، اۋەلدەن-اق ونىڭ قازاق ءبولىمىن نەگىزىنەن مىقتى تارجىمەشىلەر باسقارۋعا ءتيىس، دەپ ەسەپتەلىنەتىن ءىرى اقپارات مەكەمەسى بولاتىن. سول سەبەپتى دە ءمينيستردىڭ توسىن ۇسىنىسىنا تاڭ قالعان كۇيى، بىردەن: «مەن اۋدارماشى ەمەسپىن عوي»، - دەپپىن. التىنبەك ءبىر جىميدى دا: «ءسىز ول جەرگە اۋدارماشى رەتىندە بارمايسىز، مۇلدەم جاڭا تۇرپاتتى قازاق رەداكسياسىن جاسايسىز. تىكەلەي قازاقشا اقپارات دايىنداۋدى باستايسىزدار. ول جەر ءالى كۇنگە دەيىن اۋدارمامەن عانا وتىر. سول ولقىلىقتى جوندەۋىڭىز كەرەك. ودان ءارى جاڭا استاناعا كوشەسىزدەر»،-دەدى.
مەن بولسام، ءوزىم تۇڭعىش سانىنان باستاپ شىعارىپ كەلە جاتقان «انا ءتىلى» اپتالىعىن قيعىم جوق. «سەگىز جىلداي جورگەگىنەن ماپەلەگەن ءتول پەرزەنتىم عوي، مەن نەگىزىنەن گازەتتە عانا ىستەگەنمىن، وسى سالاعا ابدەن بەيىم سياقتىمىن، ورنىمدا قالا بەرسەم دۇرىس بولار ەدى»، - دەگەندەي ۋاجدەرىمدى ايتقانىممەن، مينيستر كونەتىن سىڭاي تانىتپادى. «سوندا ءسىز قازتاگ-تىڭ بۇرىنعى كومپارتيا كەزىندەگىدەي، وسىعان دەيىن ورىس ءتىلىنىڭ جەتەگىندە كەلە جاتقانىنا نامىسىڭىز كەلمەي مە؟ ءوزىڭىز دە ۇلت پەن ءتىل مۇددەسى ءۇشىن كۇرەسىپ جۇرگەن جوقسىز با؟ »، - دەگەن كەزدە، شەگىنەرگە جەر قالمادى. ءبىر ءسات، بۇدان ءارى قاسارىسا بەرگەننەن نە ۇتامىن، ءبارىبىر مينيسترلىكتىڭ قۇزىرىنداعى گازەت، ەرتەڭگى كۇنى «انا ءتىلىن» قارجىلاندىرۋ جاعىنا قاۋىپ ءتونۋى، ءارتۇرلى توسقاۋىلداردىڭ تۋىنداۋى ابدەن مۇمكىن عوي، دەگەن الدەبىر تۇيتكىلدىڭ دە سانامدا جۇيتكىپ وتكەن ءىن جاسىرىپ قايتەيىن...
- ءسىز قازاقپاراتقا باس ساراشىلىققا كەلگەن تۇسقا دەيىن اقپاراتتىڭ دەنى ورىس تىلىنەن قازاقشاعا اۋدارىلىپ بەرىلگەنىن ايتىپ وتىرسىز. سىرەسىپ قالعان بۇل سەڭدى بۇزۋ ءبىراز قيىندىق تۋدىرعان شىعار... تىلشىلەردى قالاي جاساقتاي الدىڭىز؟ كوتەرىلەر تاقىرىپتى جان- جاقتى، تولىققاندى بەرەتىن گازەت ۇردىسىنەن كەيىن، جاڭالىقتى جىلدام جاريالاۋعا تىرىساتىن اقپارات اگەنتتىگىنىڭ جۇمىسىن العاشقى كەزدە قالاي ۇيلەستىردىڭىز؟
- بۇرىنعى قازتاگ- تىڭ قازاقشاسى -نەگىزىنەن اۋدارما ماتەريالدار بولدى دەسەك تە، بۇل اگەنتتىك سول قىرۋار دۇنيەنى جوعارى شەبەرلىكپەن ءتارجىمالاۋدىڭ قاس ۇلگىسىن كورسەتىپ كەتكەن تالاي قادىرلى قايراتكەرلەرىمىزدىڭ ءىزى قالعان قۇتتى ۇيا. ءبىز كورىپ ۇلگەرگەن، كەزىندە ي. گونچاروۆتىڭ «وبلوموۆ»، م. شولوحوۆتىڭ «تىنىق دون»، و. بالزاكتىڭ «شەگىرەن بىلعارى» روماندارىن جانە باسقا دا سوقتالى شىعارمالاردى شۇرايلى تارجىمەلەگەن حاسەن وزدەنبايەۆتاي عاجايىپ قالامگەر وسىندا اۋدارماشى بولىپ ىستەگەن. ودان بەرى مۇندا ءار جىلدارى قازاق رۋحانياتىندا وزىندىك سۇبەلى ورنى بار ءجۇسىپ التايبايەۆ، كاكىمجان قازىبايەۆ، اۋدارمانىڭ قاس جۇيرىكتەرى جۇماعالي ىسماعۇل، نۇرماحان ورازبەك، ت. ب. ءبىرقاتار قولتاڭبالارى دارا اعالارىمىز ەڭبەك ەتتى. وسىنداي تۇلعالارىمىز باسقا دا ءتىل بىلگىرلەرىمەن، ءسوز زەرگەرلەرىمەن بىرلەسە وتىرىپ، قازاق تەرمينولوگياسىنىڭ تولىققاندى قالىپتاسۋىنا زور ۇلەس قوستى. باسپاءسوز قۇرالدارىندا ىستەيتىن ءتىسقاققان جۋرناليستەردىڭ وزدەرى دە، جۇمىس بارىسىندا الدەبىر ورىسشا جاڭا تەرميندەر مەن سوزدەر ۇشىراسا قالسا، «مۇنى قازتاگ قالاي اۋدارار ەكەن» دەپ سول جاققا قارايلاپ تا وتىرۋشى ەدى...
البەتتە، قازاقپارات اگەنتتىگى قايتادان قۇرىلىپ، قازاق رەداكسياسى جاڭادان ىسكە كىرىستى دەسەك تە، بۇل وندا ورىسشادان اۋدارۋ سو بويى توقتاپ قالدى دەگەندى بىلدىرمەيتىن. كەي ماڭىزدى ماتەريالدار، باياندامالار، شەت ەل جاڭالىقتارى، ءبىرقاتار وبلىستاردان كەلەتىن اقپاراتتاردى ورىس تىلىنەن اۋدارۋ ۇزىلگەن جوق. ولاردى تارجىمالاۋمەن - بۇرىننان وسى جۇمىسپەن تىكەلەي اينالىسىپ كەلە جاتقان امانگەلدى جاقسىبەك، يسلام بەيسەباي، شاكيزادا قۇتتاياق، نۇرلان قامي سياقتى شەبەر اۋدارماشىلار ءارى قاراي اتقارىپ جاتتى.
مەن كەلگەننەن كەيىن تىكەلەي قازاقشا اقپارات دايىندايتىن جۋرناليستەر قىزمەتكە الىندى. انا تىلىمىزدەگى ماتەريالدى قازاقتىڭ قۇنارلى، جاتىق تىلىمەن جەتكىزۋ جاعىنا ءمان بەرۋ تالابى قويىلدى. «انا ءتىلى» گازەتىندە جۇرگەندە، قازاقشا اقپارات دايىنداۋدى جۇيەلەۋگە قاتىستى، ءبىراز ىزدەنىستەر جاسالعان بولاتىن. سول ءىس قازاقپاراتتىڭ قازاق رەداكسياسىندا ءارى قاراي ءوز جالعاسىن تاپقانداي بولدى. الايدا، اگەنتتىكتىڭ استاناعا كوشۋ قامىنا كىرىسۋىنە بايلانىستى، بۇل ءىس الماتىدا كوپ ءورىس تابا قويمادى. ەلوردادا قازاقپارات قىزمەتكەرلەرىنە ءۇي بەرۋ جاعدايى كوزدەلمەگەندىكتەن، جۋرناليستەردىڭ سانىن شەكتەپ قانا ۇستاۋعا تۋرا كەلىپ، اگەنتتىكتىڭ جاڭا تىنىسىنىڭ اشىلۋى، ول نەگىزىنەن ارقا توسىنە قونىس اۋدارعاننان كەيىن عانا جۇزەگە استى.
قازاقپاراتتىڭ ورتالىق كەڭسەسى استاناعا 2000 -جىلدىڭ كوكتەمىندە كوشىپ كەلىپ، جۋرناليستەر قۇرامى تۇگەل دەرلىك قايتادان جاساقتالدى. نەگىزىنەن جاس تىلشىلەردەن قۇرالعان جاڭا تولقىن اقپارات دايىنداۋعا قويىلاتىن تالاپ ۇردىستەرىن تەز يگەردى. جۇردەكتىككە جۇمىلدى. ول جىلدارى جينالىستار مەن ءىس-شارالاردىڭ ءالى دە ورىس تىلىندە ءوتۋى ازايماي تۇرسا دا، قازاق رەداكسياسىنىڭ ساربازدارى تەلەفونمەن جەدەل تۇردە حابار بەرۋدە قاناتتاستارىنان وزا شاۋىپ ءجۇردى. بۇل جايتتى اقپارات تۇتىنۋشىلار تاراپى دا جىلدام اڭعاردى.
«قازاقپارات حابارلايدى» دەگەن ءسوز تىركەسى ەفيرلەر مەن ەكرانداردان، باسپا ءسوز قۇرالدارىنان ءجيى كورىنىس بەرە باستادى. سايتىمىزعا كىرىپ، اقپاراتىمىزدى پايدالانۋشىلار سانى دا كۇرت ارتتى. سول كەزدەرى قىزمەت ەتكەن ايبىن شاعالاق، ەرنۇر اقانباي، قانات توقاباي سياقتى جۇردەك اقپاراتشىلارعا ىلەسە كەلگەن، مارلان، ءوزىڭ بار، ارمان اسقار، رۋسلان عابباس، گۇلميرا الياكپار بار، رەداكتورلىق قىزمەت اتقارعان امانگەلدى جاقسىبەك، سايلاۋ ابىلاي، ەرلان قادىر اعالارىڭ، جانە ت. ب. بار، ءبارىڭ قازاق رەداكسياسىنىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىنە مۇمكىن-قادەرلەرىڭشە ۇلەس قوستىڭدار، دەپ بىلەمىن.
- وزىڭىزگە بەلگىلى، قازاق ءتىلدى ءالىپبيدىڭ 2025 -جىلعا دەيىن لاتىن گرافيكاسىنا كەزەڭ- كەزەڭىمەن كوشۋى قامتاماسىز ەتىلۋى ءتيىس- ءتى. الايدا، جوعارى دەڭگەيدە قابىلدانعان شەشىم بولعانىمەن، بۇل جۇمىس كەشەۋىلدەپ جاتىر. ال قازاقپارات 2004 -جىلدىڭ وزىندە-اق، ءسىزدىڭ باستاماڭىزبەن، قازاق ءتىلدى جاڭالىقتاردى لاتىن الىپبيىمەن تاراتاتىن سايت اشىپ قويعان ەدى. مۇنداي باستاماعا كەزىندە توسقاۋىل قويۋعا، كەدەرگى كەلتىرۋگە تىرىسقاندار بولدى ما؟
- قازاق رەداكسياسىنىڭ 21-عاسىردىڭ باسىندا ىسكە اسىرعان ماڭىزدى تىرلىگىنىڭ ءبىرى - 2004 -جىلدىڭ ءساۋىر ايىنىڭ وزىندە-اق مەملەكەتتىك تىلدەگى جاڭالىقتاردى ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت لاتىن قارپىمەن تاراتۋدى جۇزەگە اسىرعانى ەدى. بۇل يدەيانىڭ ومىرگە كەلۋىنە - اتاجۇرتتىڭ ءار حابارىنا سۋساپ، ىنتىعىپ وتىرعان شەت ەلدەردەگى قانداستارىمىزعا قازاقستان جاڭالىقتارىن قالاي جەتكىزسەك ەكەن دەگەن جاناشىرلىق مۇددە تۇرتكى بولعان-دى. قىتايداعى قالىڭ قازاق توتە اراب جازۋىن، ال ەۋروپا، تۇركياداعى قانداستارىمىز لاتىنشانى پايدالاناتىندىقتان، ولار ءبىز قولدانىپ جۇرگەن كيريلل ءارپىن تانىمايدى.
ىرگەدەگى وزبەكستان دا بىردەن لاتىنشاعا كوشىپ كەتكەندىكتەن، ول ەلدەگى قازاقتىڭ كەيىنگى تولقىنى ءوز- وزىنەن لاتىن قارپىندە ساۋات اشا باستادى. ياكي بۇرىنعى كيريلل ءارىپتى سايتىمىزعا قوسا، شەتتەگى قانداستارىمىز ءۇشىن قازاقستان حابارلارىن لاتىنشامەن دەرەۋ جەتكىزىپ تۇرۋدىڭ دا ءتيىمدى بولارى انىق ەدى. وسى ماقساتقا وراي، قازاق رەداكسياسى ءوز باستاماسىمەن قولعا العان تىرلىكتى، انا ءتىلىمىزدىڭ دامۋىنا قىرىن قارايتىن كەي باسشىسىماقتاردىڭ ىشتەي قارسىلىق جاساپ، «قازاق رەداكسياسىنىڭ بەدەلى ارتىپ كەتەتىن بولدى»، دەپ توسقاۋىل قويعىسى كەلگەنىنە قاراماستان، مەملەكەتتىك تىلدەگى جاڭالىقتاردى اۆتوماتتى تۇردە تىكەلەي لاتىنشا ارىپكە اۋىستىراتىن ارنايى باعدارلاما جاساۋ ارقىلى تۇيىندەپ، 2004-جىلعى 14-ساۋىرىنەن لاتىنشا سايتتى تولىققاندى قالىپتا ىسكە قوسا الدى.
لاتىنشاعا ءوتۋ - بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ەل نازارىنداعى ەلەۋلى ماسەلەلەردىڭ قاتارىندا سانالىپ وتىرعاندىقتان، سول كەزدە «قازاقپاراتتىڭ» قاي لاتىنشانى تاڭداعانىن ءبىلۋ دە قىزىقتى بولار. ءبىز بۇل تۇرعىدا سوعان دەيىن دايىندالىپ ۇلگەرگەن، 1993-جىلى اۋەلى «انا ءتىلى»، كەيىننەن «ەگەمەن قازاقستان» گازەتتەرىندە جاريالانعان اكادەميك ءا. قايداردىڭ نۇسقاسىن (ءبىر-ەكى ارپىنە عانا وزگەرىس ەنگىزۋ ارقىلى) نەگىزگە العاندى ءجون كورگەنبىز. اگەنتتىكتە جۇزەگە اسىرىلعان بۇل لاتىنشا سوڭىرا ماماندار اراسىندا «قازاقپاراتتىق نۇسقا» دەگەن اتپەن تانىلىپ كەتتى. اتالمىش باستاما دۇنيەگە كەلىسىمەن، قازاق ءتىلدى وقىرماندارىمىزدىڭ سانى كۇرت ارتىپ، لاتىن قارىپتى جاڭالىقتار جەلىسى الەمگە تارىداي شاشىلىپ كەتكەن بارشا قازاق جۇرتشىلىعى ىزدەپ وقيتىن سايتقا اينالدى.
- بۇگىندە قىتايداعى قانداستارىمىزدىڭ رۋحاني مۇقتاجدىعىنىڭ ورنىن تولتىرىپ وتىرعان توتە جازۋ رەداكسياسىن اشۋ يدەياسى قالاي تۋىندادى؟ جاڭا رەداكسيا قازاقپاراتتىڭ ب ا ق- تاعى بەدەلىن قانشالىقتى كوتەرە الدى؟
- «قازاقپاراتتىڭ» مەملەكەتتىك ءتىل اياسىن كەڭەيتۋ مۇددەسىن كوزدەگەن يگى باستاماسى لاتىنشا جوبادان كەيىن دە ءارى قاراي ساباقتاسا جالعاستى. ول قىتايداعى 2 ميلليونعا جۋىق، يران مەن اۋعانستانداعى الدەنەشە مىڭ قازاقتى اتاجۇرت جاڭالىقتارىمەن تانىستىرۋدى كوزدەيتىن توتە اراب جازۋ سايتىنىڭ اشىلۋى ەدى. بۇل ماسەلە قازاقشا جاڭالىقتاردى لاتىنشامەن تاراتۋدى قولعا العان كەزدىڭ وزىندە ويدا جۇرگەن شارۋا بولاتىن. الايدا، اراب قارپىنىڭ جەكە تۇرعاندا جانە ءبىر ءسوز ىشىندە (باسىندا، ورتاسىندا، سوڭىندا) ءارتۇرلى تاڭبالاناتىندىعى، ياكي لاتىنشا سياقتى بىردەن اۆتوماتتى تۇردە اۋىستىرۋعا كەلمەيتىن ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى، بۇل ءىس ءسال كۇردەلىلەۋ سەكىلدى كورىنگەن.
سويتسەك، قىتايداعى كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيانى جەتىك مەڭگەرگەن قانداس ماماندارىمىز، بۇل ءىستىڭ دە جۇيەلى جولىن تاۋىپ قويعان ەكەن. «قازاقپاراتقا» تاجىريبەدەن وتۋگە كەلگەن ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتى باقىتجول كاكەشتەن وسى جاڭالىقتى ەستىگەن زامات، ول جىگىتتى جۇمىسقا قابىلداۋ ماسەلەسىنىڭ دەرەۋ شەشىلىپ، توتە جازۋ سايتىن اشۋ ءىسى تىكەلەي باستالىپ كەتكەنىن ءوزىڭ دە بىلەسىڭ.
سول جىلى قوسىنىمىزعا كەلىپ قوسىلعان جاس جۋرنالشى ريزابەك نۇسىپبەك ۇلى ەكەۋىنە وسى سايتتى جۇرگىزۋ تاپسىرىلدى. وسىلايشا 2009-جىلدىڭ قازان ايىندا اگەنتتىكتىڭ قازاق تىلىندەگى ماتەريالدارى الەمگە توتە جازۋمەن دە تاراتىلا باستادى. بۇل باستاما ينتەرنەتتى كەڭىنەن پايدالانىپ وتىرعان قىتاي قازاقتارى ءۇشىن اقپاراتتىق، رۋحاني مۇقتاجدىقتارىنىڭ ورنىن تولتىرۋعا ايتارلىقتاي كومەكتەستى. سايت اشىلعاننان كەيىن، شەتتەگى قانداستارىمىزدان «قازاقپارات» قولعا العان ماڭىزدى جوبا ولاردىڭ انا تىلىنەن اجىراماي، تاريحي وتانىمەن رۋحاني بايلانىسىن كۇشەيتۋگە زور سەپتىگىن تيگىزگەنى تۋرالى كوپتەگەن العىس حاتتار كەلىپ ءتۇستى.
«قازاقپاراتتىڭ» انا تىلىندەگى وقىرماندار سانىن كۇرت ارتتىرعان توتە جازۋ جوباسى، سوڭىرا ودان ءارى دامىتىلىپ، سول توتە جازۋمەن شىعاتىن «قازاق رۋحانياتى» اتتى ادەبي، مادەني، ەلتانۋ پورتالىن اشۋعا ۇلاستى. بۇل جوبا دا قىتاي مەن يرانداعى قازاق دياسپورالارى جانە سول ەلدەردەن كەلگەن قانداستار ءۇشىن ۇلكەن رۋحاني قولقابىس بولدى. پورتالدا قيىرداعى قازاق ءۇشىن اسا قاجەتتى «قازاق تاريحى»، «ادەبيەت پەن ونەر»، «ۇلتتىق سالت- داستۇرلەر»، «اڭگىمە الەمى» (قازاق اڭگىمەلەرىنىڭ انتولوگياسى) «جەتى عاسىردىڭ جىر جەلكەنى» (قازاق پوەزياسىنىڭ انتولوگياسى)، «بالاۋسا» (بالالار ادەبيەتى) سەكىلدى ءارتۇرلى ايدارلار اشىلدى.
- بۇگىنگى جۋرناليستيكاداعى جاس بۋىنعا كوڭىلىڭىز تولا ما؟ «اتتەگەن- اي» دەرلىك كەمشىلىكتەرى بولسا، ونى تۇزەتۋ ءۇشىن قانداي اقىل-كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟
- قازىر اقپارات قۇرالدارى دا، جۇرنالشىلىق فاكۋلتەتتەرى دە كوپ. سوندا دا ماعان قازىرگى ب ا ق سالاسىندا كادر تاپشىلىعى سەزىلەتىندەي كورىنەدى. جازۋ شەبەرلىگىمەن، ەرەكشە ىزدەنگىشتىگىمەن، جان-جاقتى بىلىكتىلىگىمەن بايقالاتىن جاس تولقىننىڭ قاتارى سەلدىر سياقتى. الدە مەن بايقاماي ءجۇرمىن بە… جان-جاقتى بىلىمدىلىك جاعى دا اقساپ جاتاتىنداي. جاس جۇرنالشىلار قازاق ادەبيەتىن تەرەڭ بىلە بەرمەيدى، تاريحقا قىزىقپايتىنداي. وزدەرى كوتەرىپ وتىرعان تاقىرىپتارىن جان-جاقتى زەرتتەمەي، زەردەلەمەي، جاي دولبارمەن ايتا بەرگەندى ايىپ كورمەيتىندەي.
ماسەلەن، تەرمينولوگيالىق اۋدارمالارعا قاتىستى ەل اراسىندا اۋىق-اۋىق تىلگە تيەك بوپ جۇرەتىن: «بالكون» -«قىلتيما»، «فونتان» - «شاپتىرما» تۇرىندە بەكىتىلىپ كەتىپتى، دەيتىن قاۋەسەت ءسوزدى داپ-دارداي ب ا ق قۇرالى ءتىلشىسىنىڭ ايتىپ تۇرۋى ادەتتەگى جاعداي بوپ قالدى. ال سول ءتىلشى تەرمينولوگيالىق كوميسسيانىڭ بۇل اتالىمداردى ەشقاشان دا بەكىتپەگەنىن بىلمەيدى. ونى تەكسەرىپ الۋدى قاجەت دەپ تە تاپپايدى. ءارى ەلدى شاتاستىرادى. وكىنىشكە قاراي، مۇنداي مىسالدار جەتەرلىك، قايسى ءبىرىن ايتارسىڭ.
جۇرنالشى ەڭ الدىمەن ءوزىنىڭ جازار، ايتار ءسوزىنىڭ قاتە بولماۋىنا نازار اۋدارۋ كەرەك ەمەس پە؟ قۇدايعا شۇكىر، قازىر مۇمكىندىك مول عوي. عالامتوردى اشىپ قالساڭ، نەشە ءتۇرلى انىقتامالىق دايەكتەر تولىپ جاتىر! البەتتە، بۇل رەتتە رەداكتوردىڭ ءوز باسىنا دا جۇكتەلەر مىندەت جەتەرلىك. ول دا ءار نارسەگە «بۇل قالاي؟» دەگەندەي كۇدىك-كۇمانمەن قاراسا، ساراشى، ساراپشى رەتىندە مۇقيات بولسا دەيسىڭ…
- قازىر نەمەن اينالىسىپ جاتىرسىز؟ شىعارماشىلىعىڭىزدا الداعى ۋاقىتتا وقىرماندارىڭىزدى قۋانتارلىق ءسۇيىنشى جاڭالىعىڭىز بار ما؟
- جاس كەلگەننەن كەيىن جازۋ دا سايابىرسيدى ەكەن. بۇدان ءۇش جىل بۇرىن بەس تومدىق شىعارمالار جيناعىم جارىق كورگەن. سودان بەرى التىن وردانىڭ سوڭعى كەزەڭى، 14- عاسىردا حورەزم ايماعىندا ىرگە كوتەرىپ، وتىز جىل شاماسىنداي عانا بيلىك قۇرعان، ەتنيكالىق ۇدەرىسى قازاق حالقىنىڭ تاريحىمەن تىعىز ساباقتاسىپ جاتقان، ءجاۋھار مادەنيەت مەن وركەنيەت قالدىرعان ورتاعاسىرلىق ۇلىس تۋرالى عىلىمي مونوگرافيانى قاۋزاپ ءجۇرمىن. ول ءالى بىتپەگەندىكتەن، پالەن دەپ ايتا المايمىن. جارىق كورىپ جاتسا، ەستيسىزدەر عوي...
- جارىلقاپ اعا، ۋاقىت ءبولىپ سۇحبات بەرگەنىڭىزگە كوپ راقمەت! قولعا العان عىلىمي مونوگرافيانىڭ قالىڭ وقىرمانىڭىزدىڭ قولىنا تەزىرەك تيۋىنە تىلەكتەسپىز. قالامىڭىز مۇقالماسىن!
مارلان جيەنباي
