ۇلبوسىن كەنجەباي قىزىنىڭ داۋىسىندا قازاقتىڭ ساعىنىشى، مۇڭى، ماحابباتى جاتىر - تالعات تەمەنوۆ

استانا. قازاقپارات - ۇلبوسىن كەنجەباي قىزىن كورگەن ەمەسپىن... تەك سىرتىنان بىلەمىن. سوڭعى فيلمىم «قارا قىزدى» ءتۇسىرىپ جاتىپ، وسى قىزدىڭ انىنە ىڭكار بولدىم. كينوعا قولداندىق. 

سودان بەرى وسى قارعاداي قىزدىڭ داۋىسىنا دا، ونىڭ وتانىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىنە دە ريزامىن.
ۇلبوسىننىڭ داۋىسىندا قازاقتىڭ ساعىنىشى، مۇڭى، ماحابباتى جاتىر. قارلىعاش ۇياسىن سالعاندا كىپ-كىشكەنتاي ساز بالشىقتان سالادى. ۇلبوسىننىڭ ءانى دە وسى ساعىنىش سازىنان وسكەن، ورىلگەن، كومكەرىلگەن، كوكتەگەن...
كۇنەس-اي... قىتايداعى ىلە قازاق اۆتونومياسىنداعى قازاقتار كوپ ورنالاسقان ولكە. تابيعاتى عاجاپ. حان ءتاڭىرى تاۋىنىڭ ەتەگىنەن ورىن تەپكەن قۇتتى مەكەن. ال ۇلبوسىن كەنجەبەك قىزى - سول ولكەنىڭ ارۋى، ءانشىسى. اتى اڭىزعا اينالعان ەرەكشە دارىندى قىزى...
باسى كۇنەس ىلەنىڭ، دەگەن اقىن كىم ەدىڭ،
تۋعان جەرىن اڭساماۋ - جۇمىر باستى ءمىن ەدىڭ.
سارى اۋرۋ ساعىنىش، تابار دەيسىڭ كىم ەمىن،
ءبىر ارالاپ قايتۋعا قيال تۇلپار مىنەمىن.
بۇل اقىن-سازگەر، ومىردەن ەرتە كەتكەن ەرمۇرات زەيىپحاننىڭ ولەڭى. ءانىن ءوزى شىعارعان. «تۋعان ەل» دەگەن ۇعىم بولسا - بۇل وسى قاسيەتتى جەرگە ارنالعان اۋەن، دۇرىسى - رەكۆيەم. سوناۋ ەرتە كەزەڭدەردە سوۆەت ۇكىمەتى دەگەن اتاق جامىلعان قاندىقول قىزىل كىسىلەر ەلدى جەرىنەن، ەردى تورىنەن ايىرعان زۇلمات كەزەڭدە… بۇل ايماق قازاقتىڭ ورتاق ءورىسى بولعان. اسپان ورتاق، جەر ورتاق، سۋ ورتاق كەزەڭدى… بۇل ءان - شەكارانىڭ ارعى جاعىندا قالعان، سوناۋ تۋعان جەردى، وسكەن ورتانى، سىلدىراپ اققان بۇلاعىن، جىڭعىلىن، جىقپىر- جىقپىر تاۋ تاسىن ىزدەۋ، ساعىنۋ، سارعايۋ…
كەيدە وزىڭە بۇلدانىپ،
الۋشى ەدىم، كۇنەس-اي.
الىس كەتسەم مۇڭدانىپ،
قالۋشى ەدىڭ، كۇنەس-اي.
باۋىرىڭا ءبىر بارىپ،
ەنەيىنشى، كۇنەس-اي.
كوزىم الدى بۋلانىپ،
كەلەيىنشى، كۇنەس-اي…
ەرمۇرات اقىن تۋعان جەرىن اناعا تەڭەيدى. قۇددى انا مەن بالانىڭ اڭگىمەسى، ەركەلەگەنى. وتىرىك... جو- جوق ەمەس، شىنى. ءسابيدىڭ اناسىنا دەگەن بۇلدانۋى، جاقسى كورگەن، جانىنا جاقىن جانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى، سەزىمى.
«الىس كەتسەم مۇڭدانىپ» - قانداي وبراز، قانداي كوركەم سۋرەت!
انا مۇڭايادى، تۋعان جەر مۇڭدانادى. ءان - ساعىنىش پەن ماحابباتتان ورىلگەن ورنەك.
قىستىڭ كۇنگى قىراۋ باسقان تەرەزەگە ىستىق ەرىن تيگەن سالقىن سۋرەت… تۇلا بويىڭ دىرىلدەپ، سوناۋ ىشىڭە، جو- جوق، وزەگىڭە شوق تۇسكەندەي… اياق-قولىڭ بايلاۋدا، تىرپ ەتۋگە شاماڭ كەلمەي جاتقاندا، وڭەشىڭنەن جاۋ قورعاسىن جايلاپ اققانداي كۇي كەشەسىڭ...
بۇل اۋەن ىلەدەن كەلگەن تۋىسقاننىڭ ءانى ەمەس - بۇل وتانىنا ورالعان بار قازاقتىڭ ولەڭى. ساعىنىشى، سازى، نازى... بۇل سەزىمدى ۇعۋ ءۇشىن اقىن بولۋ كەرەك ءدۇر. ەرمۇرات وسىلاي جازدى، شىعاردى. شىعاردى دا ءوزى قويعان ورتكە ءوزى ورتەنىپ كەتتى. قىزىل جالىنعا ورانعان شىڭعىستىڭ رايمالاسى ىسپەتتى - الىسقا، تىم الىسقا اسىعىپ كەتتى. ارتىندا كۇنەس-اي مۇڭدانىپ قالا بەردى...
ۇلبوسىنىڭ داۋىسىندا، ۇنىندە، سازىندا، ماقامىندا ءۇزىلىپ كەتەردەي، تاڭ الاكەۋىمدە كەرەگەدەن تۇسكەن بوزالاڭ ساۋلەدەي... بولماسا بوزىنگەننىڭ بەيقامدا بوتاسىن تاپپاي جوعالتىپ تىپىرشىعان تۇيە انانىڭ وكىنىشى، وكىرگەنى بار...
ءبىر قىزىعى - مەن ەرمۇرات زەيىپحاندى بىلەتىنمىن. دۇرىسىن ايتسام، ت. جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسىندا (ول كەزدە تەاتر جانە كينو ينستيتۋتىندا) رەكتور بولعان كەزىمدە كورگەم. مەنىڭ الدىمدا عانا وسى ينستيتۋتتى بىتىرگەن ەكەن. ەندى ۆيزانىڭ مەرزىمى ءبىتىپ، قايتۋى ءتيىس ەدى. ماعان ەرمۇرات پەن تىلەۋبەك قوجان ۇلى كىرىپ، ءمان-جايىن ايتقان. ءومىر بويى بىرگە جۇرگەن ەكى دوس. ەكەۋى دە ءانشى، التايدىڭ ار جاعىنان كەلگەندەر.
«الماتىعا ۇيرەنىپ قالدىق، قالايىق دەسەك ۆيزامىز ءبىتتى، كومەكتەسىڭىز» دەگەن. ءارى ويلانىپ، بەرى ويلانىپ، پرورەكتور قارلىعاش مىرزاحانوۆامەن اقىلداسىپ، ەكەۋىن قايتادان سول ينستيتۋتقا قالدىردىق. سەناريست ماماندىعىنا وقيتىن بولدى. ۆيزالارىن جونگە كەلتىرىپ، ارقالارىن كەڭگە سالدى. كەيىن ولار ەلىمىزدىڭ ازاماتتىعىن الدى. الماتىلىق بولدى. ارعى جاعى ايتپاسا دا بەلگىلى جايت...
ال مەن كەيدە سول ىسىمە ريزا بولام. ءبىراق ونداي ءىس - قول ۇشىن بەرۋ تەك مەن ەمەس، كەز كەلگەن باسشىنىڭ ازاماتتىعى بولار دەپ ىشتەي پايىمدايمىن. جانە سولاي بولۋى ءتيىس قوي.
ەرمۇرات ارتىنا ءبىراز ءان، ولەڭ قالدىردى. كوبىسى ەلگە تانىس ەمەس. ءبىراق ونىڭ كەرەمەت ءبىر تۋىندىسى - «كوك تۋدىڭ جەلبىرەگەنى».
ناعىز گيمن. ناعىز پاتريوتتىق دۇنيە. ەندى ونى باسقالار ايتار دەپ ۇمىتتەنەم.
ءبارىن- ءبارىن جيىپ- تەرىپ ايتا بەرسەم، نە قىزىعى قالادى...

تالعات تەمەنوۆ، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى