جەكە كاسىپكەرلەرگە مەملەكەتتىك قولداۋ قانشالىقتى ءتيىمدى بولدى - ءماجىلىس اۋديتورلىق پالاتا ەسەبىن تىڭدايدى
استانا. KAZINFORM - بۇگىن ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسى وتەدى. وندا دەپۋتاتتار جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ جەكە كاسىپكەرلەرگە مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىنىڭ تيىمدىلىگىنە قاتىستى ەسەبىن تىڭداپ، كرەاتيۆتى يندۋستريانى قولداۋعا قاتىستى زاڭ جوباسىن ەكىنشى وقىلىمدا تالقىعا سالادى.
19-جەلتوقساندا ءماجىلىس سپيكەرى ەرلان قوشانوۆتىڭ توراعالىعىمەن بيۋرو وتىرىسى ءوتىپ، سول كەزدە پالاتا جالپى وتىرىستىڭ كۇن ءتارتىبى ناقتىلانعان ەدى. سوعان وراي الدىمەن دەپۋتاتتارعا جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ جەكە كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىن مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىنىڭ تيىمدىلىگى تۋرالى مەملەكەتتىك اۋديت ەسەبى ۇسىنىلادى. اۋديت ورتالىق جانە جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ورگانداردا، سونداي-اق ۇلتتىق دامۋ ينستيتۋتتارى مەن ولاردىڭ ۆەدومستۆولىق باعىنىستى ۇيىمدارىندا جۇرگىزىلگەن.
ايتا كەتەيىك، كەشە ۇكىمەت «ىسكەر ايماق» شاعىن بيزنەستى قولداۋدىڭ ءبىرىڭعاي باعدارلاماسىن بەكىتتى. باعدارلاما شاعىن كاسىپكەرلىكتى، ەڭ الدىمەن، اۋىلدىق ەلدى مەكەندەر مەن شاعىن قالالاردا اۋقىمدى دامىتۋعا باعىتتالعان. قۇجات اياسىندا ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر كرەديتتەۋىنىڭ جالپى كولەمى جىلىنا شامامەن 400 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايتىن بولادى. 2026 -جىلعا ارنالعان سۋبسيديالاۋعا جىلدىق قاجەتتىلىك شامامەن 24 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى. بۇل رەتتە ءبىرىنشى جىلى 5 مىڭنان استام جوبانى قولداۋ كۇتىلەدى. باعدارلاماعا قاتىسۋشىلار ميكرو جانە شاعىن كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى بولادى. ءبىر جوباعا كرەديتتىڭ ەڭ كوپ سوماسى - 200 ميلليون تەڭگەگە دەيىن. سۋبسيديالاۋ - نومينالدى مولشەرلەمەنىڭ 40 پايىزى. سۋبسيديالاۋ مەرزىمى - ۇزارتۋسىز 3 جىلعا دەيىن.
ەسەپتەۋلەرگە سايكەس، باعدارلامانى 2026-2028 -جىلدارى ىسكە اسىرۋ:
23 مىڭعا جۋىق جوبانى قولداۋعا؛
1,2 تريلليون تەڭگە سوماسىنا كرەديت بەرۋدى قامتاماسىز ەتۋگە؛
شامامەن 127 ميلليارد تەڭگەگە بيۋدجەتتىك قولداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
مۋلتيپليكاتيۆتى تۇرىندە كۇتىلەتىن اسەر:
سالىق تۇسىمدەرى - 157 ميلليارد تەڭگە؛
ءونىم شىعارۋ - شامامەن 1,4 تريلليون تەڭگە؛
شامامەن 7 مىڭ جاڭا جۇمىس ورنىن قۇرۋ جانە شامامەن 136 مىڭ جۇمىس ورنىن ساقتاپ قالۋ.
سونداي-اق ءماجىلىس ەكىنشى وقىلىمدا كرەاتيۆتى يندۋستريالاردى قولداۋ جانە دامىتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا زاڭ جوباسىن قارايدى. مەملەكەتتىك قولداۋ تەتىكتەرىن ناقتىلاۋعا، سالا سۋبەكتىلەرىنىڭ ءبىرىڭعاي ءتىزىلىمىن قۇرۋعا جانە جاستاردىڭ كرەاتيۆتى جوبالارىن قولداۋعا باعىتتالعان قۇجاتتى ءماجىلىس وسى جىلدىڭ 12-قاراشاسىندا ءبىرىنشى وقىلىمدا ماقۇلداعان ەدى.
سول كەزدە ءماجىلىس دەپۋتاتى ەرلان ستامبەكوۆ زاڭ جوباسى شىعارماشىلىق سالانى زاڭ جۇزىندە قولداۋعا جانە ونىڭ قۇقىقتىق نەگىزىن كۇشەيتۋگە ارنالعانىن ايتتى.
- زاڭ جوباسى «كاسىپكەرلىك كودەكس» پەن «مادەنيەت تۋرالى»، «مەملەكەتتىك جاستار ساياساتى تۋرالى» زاڭدارعا تۇزەتۋلەر ەنگىزۋدى كوزدەيدى. بۇل وزگەرىستەر شىعارماشىلىق سالانى كەشەندى تۇردە دامىتۋعا، قۇقىقتىق نەگىزىن ايقىنداۋعا جانە مەملەكەتتىك قولداۋدى جەتىلدىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. قۇجاتتا كرەاتيۆتى يندۋستريانى قولدايتىن مەملەكەتتىك ورگاننىڭ قۇزىرەتتەرى ناقتى كورسەتىلگەن، - دەدى ول.
سونداي-اق، ول ۇسىنىلىپ وتىرعان نورمالار جەرگىلىكتى ورگانداردىڭ مىندەتتەرىن دە ايقىندايتىنىن ايتادى.
- وبلىس، قالا جانە اۋدان اكىمدەرى وڭىرلىك كرەاتيۆتى كلاستەرلەردى دامىتۋعا، ينفراقۇرىلىم جاساۋعا جانە قولداۋ باعدارلامالارىن ىسكە اسىرۋعا جاۋاپتى بولادى. وسى نورمالار ارقىلى كرەاتيۆتى يندۋستريانى قۇقىقتىق تۇرعىدان قورعاۋعا الىپ، جوبالاردى باعالاۋ جانە ينۆەستيتسيا تارتۋ ارقىلى سالانى تۇراقتى دامىتۋ كوزدەلىپ وتىر. بۇل زاڭ جوباسى قابىلدانسا، قازاقستاندا شىعارماشىلىق سالاعا قۇقىقتىق نەگىزدە قولداۋ كورسەتۋدىڭ جاڭا ءداۋىرى باستالادى، - دەدى ەرلان ستامبەكوۆ.
رەسمي مالىمەت بويىنشا، كرەاتيۆتى يندۋستريا سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىن 46 مىڭنان استام ۇيىم تىركەلگەن. ول ۇيىمداردا 143 مىڭعا جۋىق ادام جۇمىس ىستەيدى. كرەاتيۆتى ەكونوميكانىڭ ەلدىڭ جالپى ىشكى ونىمىندەگى ۇلەسى 1 پايىزعا جاقىنداعان. بۇل 2017 -جىلدىڭ كورسەتكىشىنەن ءۇش ەسە كوپ.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، وتكەن اپتاداعى پالاتانىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتاتتار «قازاقستان ۇكىمەتى مەن فرانسيا ۇكىمەتى اراسىنداعى ادامداردى رەادميسسيالاۋ تۋرالى كەلىسىمدى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى» زاڭدى قابىلدادى.
قۇجاتتى ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى سانجار ءادىلوۆ تانىستىردى.
- مەملەكەت باسشىسىنىڭ فرانتسياعا ساپارى بارىسىندا وسى كەلىسىمگە 2024 -جىلى 5-قاراشادا قول قويىلدى. كەلىسىممەن وزگە ەلدە بولۋ شارتتارىن بۇزعان نەمەسە قيىن جاعدايعا تاپ بولعان، ياعني قۇجاتتارىن جوعالتقان ادامداردى ءوز ازاماتتىعى بار ەلگە قايتارۋ كوزدەلەدى. ەل ازاماتتارىنىڭ جەكە باسىن كۋالاندىراتىن قۇجاتتار بولماسا نەمەسە فرانتسيادا زاڭسىز جۇرسە، ولارعا قانداي دا ءبىر سانكتسياسىز (اكىمشىلىك ايىپپۇل سالۋ تۇرىندە) قايتارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل رەتتە، وسى ەلدىڭ ۋاكىلەتتى ورگاندارى ازاماتتىڭ ەلىنە ورالۋ ءۇشىن قۇجاتتاردى رەسىمدەۋگە كومەك كورسەتەتىن بولادى، - دەدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، تاراپتار ءۇشىن جاۋاپتى ورگان رەتىندە ىشكى ىستەر مينيسترلىگى ايقىندالعان. كەلىسىم حالىقارالىق تاجىريبەنى ەسكەرە وتىرىپ جاسالعان.
ءماجىلىس دەپۋتاتتارى قازاقستاندا يۋنەسكو اياسىنداعى 2-ساناتتى ورتالىق رەتىندە ورتالىق ازيا وڭىرلىك گلياتسيولوگيا ورتالىعىنىڭ مارتەبەسىن قايتا جالعاستىرۋ تۋرالى كەلىسىمدى دە راتيفيكاتسيالادى.
بۇل قۇجات 2012 -جىلعى 29-مامىردا قازاقستان ۇكىمەتى مەن يۋنەسكو اراسىنداعى كەلىسىم نەگىزىندە قۇرىلعان ورتالىق ازيا وڭىرلىك گلياتسيولوگيالىق ورتالىعىنىڭ مارتەبەسىن قايتا جالعاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ورتالىق قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىن 2023 -جىلى يۋنەسكو اۋديتى راستادى. ساراپشىلار ونىڭ ورتالىق ازياداعى يۋنەسكو اياسىنداعى جۇمىس ىستەيتىن جالعىز مامانداندىرىلعان گلياتسيولوگيالىق ورتالىق رەتىندە «ەرەكشە مارتەبەسى بار» دەپ اتاپ ءوتتى. بۇل ورتالىق سۋ قاۋىپسىزدىگى سالاسىندا ورتالىق ازياداعى عىلىمي جەتىستىكتەردىڭ دەڭگەيىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى.
سونداي-اق پالاتا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قىلمىستىق كودەكسىنە جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قىلمىستىق- پروتسەستىك كودەكسىنە تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭدى ەكىنشى وقىلىمدا قاراپ، قابىلدادى.
- زاڭ جوباسى 26-قاراشادا ءبىرىنشى وقىلىمدا ماقۇلداندى. نەگىزگى جاڭالىق - قىلمىستىق كودەكسكە جاڭا 380-3-بابىن ەنگىزۋ. ءبىرىنشى وقىلىم بارىسىندا جانە جۇمىس توبىندا قىزۋ تالقىلاۋلار بولدى، ماڭىزدى ۇسىنىستار ايتىلدى. جۇمىس توبىندا وسى ۇسىنىستاردى ەسكەرە وتىرىپ، ەكىنشى وقىلىمعا دەيىن زاڭ جوباسىن پىسىقتاپ، ءبىرشاما وزگەرىس ەنگىزدى. ەڭ باستى وزگەرىسكە توقتالساق، «كۇش قولدانۋ»، ياعني زورلىق- زومبىلىق پەن «قورقىتۋ» ۇعىمدارىن اجىراتىپ، ولارعا بەرىلەتىن جازانى بولەك قاراستىردىق، - دەدى دەپۋتات اسحات ايماعامبەتوۆ.
وسىعان بايلانىستى، قىلمىستىق ارەكەتتەردى دۇرىس سارالاۋ ماقساتىندا «قورقىتۋ» بويىنشا جازا تۇرلەرى ءبىرشاما جەڭىلدەتىلدى:
ايىپپۇل مولشەرى 500 ا ە ك ەمەس، 200 ا ە ك-تەن باستالادى؛
قوعامدىق جۇمىستار 600 ەمەس، 300 ساعاتقا دەيىن تومەندەدى؛
ال باس بوستاندىعىن شەكتەۋ نەمەسە باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى 3 جىل ەمەس، 2 جىلعا دەيىن قىسقارتىلدى.
- «مەديتسينا قىزمەتكەرىنە كۇش قولدانۋ»، ياعني ناقتى زورلىق- زومبىلىق جاساۋ بويىنشا سانكتسيالار قاتاڭ كۇيىندە ساقتالادى. ءبىز قولىندا قارۋى جوق، تەك شيپالى الاقانى مەن بىلىمىنە سەنگەن دارىگەردى قورعاۋعا مىندەتتىمىز. اشىعىن ايتقاندا، بۇل زاڭ جوباسى تەك دارىگەرلەر مەن جەدەل جاردەم جۇرگىزۋشىلەرى تۋرالى ەمەس. بۇل زاڭ جوباسىنىڭ تۇپكى ءمانى - دارىگەردىڭ جەكە باسى ەمەس، ۇلتتىڭ دەنساۋلىعى. بۇزاقىنىڭ كەسىرىنەن قولى سىنعان حيرۋرگ - جاسالماي قالعان مىڭداعان وتا دەگەن ءسوز. سوققىعا جىعىلعان جەدەل جاردەم جۇرگىزۋشىسى - جۇزدەگەن شۇعىل شاقىرتۋعا بارماي قالعان ءبۇتىن ءبىر بريگادا دەگەن ءسوز. سوندىقتان، دارىگەردى قورعاۋ دەگەنىمىز - ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ دەنساۋلىققا كەپىلدىگىن قورعاۋ، - دەدى دەپۋتات.
جالپى وتىرىس سوڭىندا دەپۋتاتتار مەملەكەتتىك ورگاندارعا وزەكتى الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق ماسەلەلەر بويىنشا 22 ساۋال جولدادى. ماسەلەن، ءماجىلىس دەپۋتاتى ەرلان سايروۆ رۋشىلدىق تەندەنتسيا - قوعام ىشىندە مەملەكەتتىك ويلاۋ قابىلەتىن كورروزياعا ۇشىراتىپ، مەملەكەتتىلىكتى شاشىراتۋعا اكەلەتىن قاۋىپتى قۇبىلىس ەكەنىن العا تارتتى.
- جۋىردا «رۋىڭ كىم؟» دەگەن فيلم پروكاتقا شىعىپتى. بۇل ارقىلى كينو تۇسىرۋشىلەردىڭ نە ايتپاق بولعانى تۇسىنىكسىز؟! ءتىپتى، بۇل فيلمدى جارنامالاۋ ءۇشىن جاسالعان ارنايى ەكزپوزيتسيادا رۋعا ءبولىنۋدى قويىپ، قازاقستاننىڭ كارتاسىن ءۇش جۇزگە ءبولىپ قويعاندى كوردىك. بۇل نە دەگەن باسسىزدىق؟ ءبىرتۇتاس مەملەكەت يدەياسى قايدا؟ قازاقتىڭ رۋلارىن سالىستىراتىن، كەمسىتەتىن فيلمدەردىڭ ماقساتى قانداي؟ ول - ۇلت ءۇشىن ەڭ سەزىمتال تاقىرىپتى ايقايلاتىپ الەۋمەتتىك كونتەنت، كينو تاقىرىبىنا اينالدىرىپ، كورەرمەن جيناۋ. ءتۇبى - بۇل جاقسىلىققا اكەلمەيدى. شىعارماشىلىق بوستاندىق قاجەت. ءبىراق ول مىنا الاي-دۇلەي زاماندا ۇلتتىڭ بىرلىگىن بۇزىپ، مەملەكەتتىلىكتىڭ تامىرىن قيۋعا قابىلەتتى دەڭگەيگە شىقپاۋى ءتيىس، - دەدى ول ۇكىمەت باسشىسى اتىنا جولداعان ساۋالىندا.
