جاز مەزگىلىندەگى بالا قاۋىپسىزدىگى: نەنى بىلگەن ءجون؟
اتا- انا ءۇشىن دە، بالا ءۇشىن دە جاز مەزگىلىندەگى دەمالىستىڭ ورنى ەرەكشە. ويىن ويناپ، ءان ايتىپ، اسىر سالماسا، ول بالا بولا ما؟
جازعى دەمالىستىڭ باستالۋى، ارينە، كوڭىل قۋانتادى، الايدا بالانىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن ومىرىنە ءبىرقاتار قاۋىپ تونەتىنى دە اقيقات. اتا- انالار جاز ماۋسىمىنداعى قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن قاتاڭ ساقتاپ، ەستەن شىعارماعانى ورىندى. وسى ماقساتتا قر پرەزيدەنتى ءىس باسقارماسى مەديتسينالىق ورتالىعى «قارلىعاش» بالاباقشاسىنىڭ ادىسكەرى جۇلدىز سارسەبايەۆامەن تىلدەسىپ، جاز مەزگىلىندەگى قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن پىسىقتاپ قايتتىق.
ماماننىڭ ايتۋىنشا، جاز مەزگىلىندە سۋداعى قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاۋ ماڭىزدى. سەبەبى جازاتايىم وقيعالاردىڭ باسىم بولىگى شومىلۋ ماۋسىمىندا ءجيى تىركەلەدى.
«سۋدا جۇزە المايتىن بالالار بەلدەن جوعارى كەلەتىن تەرەڭ جەرگە بارا بەرمەيدى. سوندىقتان سۋدا جۇزە المايتىن بالالار ەمەس، كەرىسىنشە، وزىنە سەنىمدى بالالار قايعىلى جاعدايعا ۇشىراپ جاتادى. شومىلۋ ماۋسىمىندا تەك رۇقسات ەتىلگەن ارنايى وزەن- كولدەرگە بارىپ، بەلگى قويىلعان جەرلەردەن اسپاي، ونداعى ەرەجەنى قاتاڭ ساقتانۋ قاجەت»، دەيدى تاجىريبەلى مامان جۇلدىز مۇحتار قىزى.
نەنى ءبىلۋ كەرەك؟
قاتتى داۋىل نەمەسە ۇزدىكسىز تولقىن بولعان جاعدايدا شومىلۋعا تىيىم سالىنادى.
بەيتانىس، بەلگىلەرى كورسەتىلمەگەن جەرلەرگە جاقىنداۋعا بولمايدى. سونىمەن قاتار بەلگى قويىلعان جەردەن اسىپ جۇزۋگە بولمايدى. ءتيىستى بەلگى ورناتىلماسا، جاعادان الىس جۇزبەۋ كەرەك.
تاياز جەرگە نەمەسە بەلگىسىز تەرەڭدىككە سەكىرۋگە بولمايدى.
ءجۇزۋ ەرەجەلەرىن بىلمەيتىن بالالاردى ارنايى سۋ قۇرالدارىنسىز جىبەرۋ قاۋىپتى.
«ويىننان وت شىعادى» سۋعا شومىلعاندا بالالاردى قىزىق كورىپ سۋعا باتىرۋعا بولمايدى، سەبەبى تۇنشىعۋى مۇمكىن.
بالالارعا 10-15 مينۋتتان ارتىق ۇزاق شومىلۋعا بولمايدى.
ودان بولەك، تابيعات اياسىنداعى دەمالىستا دا قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ۇستانعان ابزال.
نەنى ەستە ساقتاۋ كەرەك؟
بالاعا ۇلكەندەردىڭ قاراۋىنسىز الىسقا ۇزاپ كەتپەۋ كەرەگىن ەسكەرتۋ قاجەت.
بالالاردىڭ باسىنا كەپكا نەمەسە پاناما، جابىق باس كيىم كيگىزۋ كەرەك، سەبەبى دالادا ۋلى جاندىكتەر بولۋى مۇمكىن.
بالالارعا ورمانداعى تانىس ەمەس جەمىستەرمەن قاتار، ساڭىراۋقۇلاقتار مەن جەمىس- جيدەكتەردى جەۋگە بولمايتىنىن الدىن الا ءتۇسىندىرۋ قاجەت.
بالالارعا تابيعات اياسىندا قوقىس تاستاۋعا، وت جاعۋعا بولمايتىنىن ەسكەرتكەن ءجون.
ەرەسەكتەر مەن بالالار جولدا ءجۇرۋ ەرەجەسىن دە ەستەن شىعارماۋ كەرەك.
ءبىراز ەرەجەلەر قاراپايىم بولىپ كورىنسە دە، كوپ جاعدايدا ەسكەرۋسىز قالىپ جاتادى. ساق تانۋ شارالارى قاۋىپتەن قورعايتىنىن ءبىلىپ ءجۇرىڭىز.
نە ىستەمەۋ كەرەك؟
جول ۇستىندە دوپ قۋىپ، ويناۋ قاۋىپتى.
تىيىم سالىنعان جەرلەردەن الشاق بولعان ءجون.
جولدان وتكەندە اينالانى باقىلاپ، كولىكتەردىڭ جوق ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ ماڭىزدى.
جول ۇستىندە باعدارشام بەلگىلەرى بويىنشا قوزعالۋ كەرەك.
بالالاردى ەرەسەكتەردىڭ قاراۋىنسىز قالدىرماعان ابزال.
بالالار - ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز، ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى. بالالاردىڭ دەنى ساۋ، سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋىنە، ەڭ الدىمەن، اتا- انا جاۋاپتى. بالا دەنساۋلىعىن ومىرگە كەلگەننەن باستاپ قولعا الىپ، ونى دۇرىس تاماقتاندىرىپ، قاجەتتى كۇتىم جاساۋ - انا مەن اكەنىڭ باستى مىندەتى.
ماماننىڭ ايتۋىنشا، بالا تەرىسى دە ارنايى كۇتىمدى قاجەت ەتەدى.
«بالا تەرىسىن كۇن كوزىنەن قورعاۋ قاجەت، دالاعا شىعار الدىندا، دالىرەك ايتقاندا، 30 مينۋت بۇرىن كۇننەن قورعايتىن ارنايى جاقپا مايلاردى جاعۋ قاجەت. ءبىراق بۇل جاقپا مايدى بالانىڭ بۇكىل دەنەسىنە جاعۋعا بولمايدى، سەبەبى تەرىنىڭ تىنىس الۋى بۇزىلۋى مۇمكىن. بالانى قاتتى تەرلەتىپ نەمەسە توڭدىرىپ الۋعا دا بولمايدى، بوبەكتىڭ قوسىمشا كيىمدەرىن ۇنەمى الىپ ءجۇرۋ قاجەت»، دەيدى جۇلدىز سارسەبايەۆا.
جاز مەزگىلىندە بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە تەك دەمالىس ورىندارىندا عانا ەمەس، قوعامدىق ورىنداردا دا قاۋىپ ءتونۋى مۇمكىن. وسى تۇستا مامان بىرنەشە ۇسىنىسىن ايتتى.
«بالاڭىزعا كۇن وتپەس ءۇشىن جاز مەزگىلىندە ۇنەمى، اسىرەسە ىستىق كۇندەرى مىندەتتى تۇردە باس كيىم كيگىزۋ كەرەك. اس ىشەر الدىندا قول جۋۋدى ادەتكە اينالدىرىڭىز. جاز مەزگىلىندە تاماقتان ۋلانىپ قالۋ قاۋپى ارتادى، سوندىقتان كەز- كەلگەن ءونىمدى جاقسىلاپ جۋۋ كەرەك. بالاڭىزدى باعدارشام تۇستەرىن اجىراتۋدى ۇيرەتىپ، جول ەرەجەلەرى تۋرالى ايتىڭىز. بالاڭىزدى ءورت قاۋىپسىزدىگى ەرەجەلەرىمەن دە تانىستىرىپ، شىرپى - قاۋىپتى زات بولىپ سانالاتىنىن ەسكەرتىڭىز» ، دەپ تولىقتىردى مامان.
بوتاكوز باقبەرگەن
egemen.kz
