بانكروت بولىپ جابىلعان پەتروپاۆل اۋەجايىنىڭ قازىرگى جاي-كۇيى قالاي
پەتروپاۆل. KAZINFORM - پەتروپاۆل حالىقارالىق اۋەجايى اۋىر كۇندەردى باستان وتكەردى - قارىزعا باتتى، بانكروت بولدى، جابىلدى. بۇگىندە جاعداي قالىپقا كەلىپ، جاڭا باعىتتار اشىلىپ جاتىر. سەنىمگەرلىك باسقارۋعا بەرىلگەن ستراتەگيالىق ماڭىزى بار نىساننىڭ بۇگىنگى جاعدايى جايىندا اۋەجاي ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ءۋاليحان جىلىسبايەۆ ايتىپ بەردى.
-ءۋاليحان اۋەسحان ۇلى، بىرەر كۇن بۇرىن مىسىر ەلىنە اۋە كەمەسى ۇشا باستادى. نەلىكتەن باسقا تانىمال باعىتتارعا دارەيس اشپاسقا، اۋەجاي تەحنيكالىق تۇرعىدان دايىن ەمەس پە؟
- جاڭا باعىتتار اشۋ ءۇشىن، مىسالى تۇركياعا نەمەسە قىتايعا دەلىك، بەلگىلى ءبىر تالاپتاردى ورىنداۋ كەرەك. رەيس قارجىلاي ءتيىمدى بولۋى شارت، اۋە كومپانيالارى الدىمەن وسىعان قارايدى. ال ءبىزدىڭ قالانىڭ ءوز ەرەكشەلىگى بار، 200 مىڭداي عانا ادام تۇرادى. ەڭبەكاقى ماردىمسىز، ياعني تۇرعىنداردىڭ باسىم بولىگىنىڭ ماتەريالدىق جاعدايى تومەن، جولاۋشىلار اعىنىن قالىپتاستىرۋ وڭاي ەمەس. سول سەبەپتى ازىرگە شارم-ەش-شەيحتەن باستاپ وتىرمىز. بولاشاقتا تۇركيا باعىتىن اشۋدى دا قاراستىرامىز.
بۇعان دەيىن الىس ساپارعا شىعاتىن اۋە كەمەلەرىن قابىلداۋ مۇمكىن بولمادى. ينۆەستوردىڭ قاراجاتىنا قوسىمشا جانارماي قۇيۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جاڭا كەشەندى ىسكە قوستىق. بارلىق چارتەرلىك رەيستەر ادەتتە كوكتەمدە ۇيىمداستىرىلادى. ەگەر اۋە كومپانياسى شەشىم قابىلداسا، ءبىز دايىنبىز. جاڭا رەيستىڭ قاجەتتىگىن كورسەتۋ ءۇشىن ءوز تاراپىمىزدان مونيتورينگ جۇرگىزەمىز. بىرلەسكەن كۇش-جىگەرمەن ناتيجەگە قول جەتكىزۋگە تىرىسامىز، ويلاعانىمىز جۇزەگە اسقان جاعدايدا Boeing-تار تۇركياعا ۇشاتىن بولادى. اۋە كومپانياسىنا دا قويىلاتىن ءبىرقاتار تالاپ بار، پاركىن قارايدى. ويتكەنى جىلدىڭ باسىندا قولدا بار ۇشاقتار بەلگىلى ءبىر باعىتتارعا بەكىتىلەدى. جىلدىڭ ورتاسىندا ونى وزگەرتۋ قيىن. ەگەر بوس ۇشاقتار تاۋىپ، جاڭا باعىتقا جىبەرۋگە نيەت ەتىپ جاتسا، تۇركيا ەلىن جوسپارلاپ وتىرمىز.
- ال ىشكى رەيستەردى اشۋ جوسپاردا بار ما؟
- قازىرگى ۋاقىتتا استانا مەن شىمكەنت باعىتى سۋسيديالانادى. الماتى كوممەرتسيالىق نەگىزگە ءوتتى. ەندى «پەتروپاۆل-اقتاۋ» سۋبسيديالانعان باعىتىن اشۋ ماسەلەسىن كوتەرىپ جاتىرمىز، ءوتىنىم جىبەرىلدى. كەز كەلگەن سۋبسيديالىق باعىت رەسپۋبليكالىق بيۋجەتتەن قارجىلاندىرىلادى. بەلگىلى ءبىر تالاپتارى جانە قاراۋ مەرزىمى بار.
-جاڭا ينۆەستوردىڭ كەلگەنىنە بەس جىلعا جۋىق، ياعني بەلگىلى ءبىر قورىتىندى شىعاراتىنداي مەرزىم ءوتتى.
- بۇعان دەيىن «پەتروپاۆل قالاسىنىڭ حالىقارالىق اۋەجايى» ا ق بولدى. سوڭعى بەس جىل بويى بۇل كومپانيا رەابيليتاتسيالىق-بانكروتتىق راسىمنەن ءوتتى، ءبىراق ول ناتيجە بەرمەدى. سەبەبى وتە ۇلكەن كرەديتورلىق قارىزى بولدى، قازىر بانكروتتىق راسىمنەن ءوتىپ جاتىر. وسىعان بايلانىستى اۋەجايدى «قىزىلجار حالىقارالىق اۋەجايى» ج ش س كەيىن ساتىپ الۋ شارتىمەن سەنىمگەرلىك باسقارۋعا الدى. 2021-جىلى بۇل ينۆەستور كەلىسىمشارتقا وتىرماي تۇرىپ، ءبىر جىل بويى اۋەجايدى كۇتىپ ۇستاۋعا قارجى قۇيا باستادى. 2022-جىلى عانا نىسان سەنىمگەرلىك باسقارۋعا بەرىلدى. وسى ارالىقتا كوپتەگەن جۇمىس ىستەلدى. ول كوزگە كورىنە بەرمەۋى مۇمكىن. 2022-جىلدان باستاپ ينۆەستور 1,3 ميلليارد تەڭگە قۇيدى. ونىڭ ەڭ باستىسى، بۇعان دەيىن ايتقان، جانار-جاعارماي كەشەنىن جاڭعىرتىپ، قايتا قۇرۋ. ول 2020-جىلى ىستەن شىعىپ، ءبىز كەلگەن ۇشاقتارعا قوسىمشا جانارماي قۇيا المادىق. بۇدان بولەك جارىق-سيگنال جۇيەسى حالىقارالىق تالاپقا ساي قالپىنا كەلتىرىلدى. اۋەجايداعى بارلىق تەحنيكا 1978-80-جىلى شىعارىلعان. ولاردى جوندەپ، جاڭعىرتۋعا دا قوماقتى قارجى جۇمسالدى. قىزمەتكەرلەرىمىزدى وقىتىپ، بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ قاجەت. اۆياتسيادا تار بەيىندى ماماندار، الماتىداعى ازاماتتىق اۆياتسيا اكادەمياسىندا نەمەسە باسقا ارنايى وقۋ ورتالىقتارىندا كۋرستان وتەدى. ماسەلەن ءبىر ماماندى الماتىعا ون كۇنگە وقۋعا جىبەرۋ ورتا ەسەپپەن ءبىر ميلليون تەڭگە شاماسىندا.
-جولاۋشىلار نىساننىڭ سۋىقتىعىنا، رەيستەردىڭ ازدىعىنا، اۋەجاي قىزمەتكەرلەرى ەڭبەكاقىنىڭ ۋاقىتىلى تولەنبەۋىنە شاعىمدانىپ كەلدى. بۇل ماسەلەلەر شەشىمىن تاپتى ما؟
- اۋەجاي قىزمەتكەرلەرى بۇگىندە ەڭبەكاقىسىن ۋاقىتىندا الادى. جالاقى از، وڭىردەگى دەڭگەيمەن شامالاس، ورتا ەسەپپەن 200 مىڭ تەڭگە الادى. بىزدە دە مامان جەتىسپەۋشىلىگى بار. اۋەجاي عيماراتىنداعى تەمپەراتۋرانى قالىپقا كەلتىرۋ ءۇشىن ينۆەستور بۇكىل جىلىتۋ جۇيەسىن تولىق اۋىستىردى. ول كەلگەن كەزدە نىسانداعى بارلىق باتارەيالار قاتىپ جاتقان ەدى. اعاش جاڭقاسىمەن جاناتىن قازاندىق ورناتىلعان ەكەن. ونىڭ بارلىعى اۋىستىرىلدى، قازىر ءبىزدىڭ ايازدارعا شىداس بەرەتىن قازاندىق تۇر، كومىرمەن جىلىتىلادى. جالپى بۇگىندە بىزدە ايتارلىقتاي ماسەلە جوق. جوسپارلاعانىمىزدى جۇزەگە اسىرىپ، اۋەجاي شتاتتىق رەجيمدە جۇمىس ىستەپ تۇر. حالىقارالىق اۆياتسيالىق قاۋىپسىزدىك ستاندارتتارىنا ساي، ق ر اۆياتسيالىق قاۋىپسىزدىك باعدارلاماسى بويىنشا قىزمەت كورسەتەدى. ەگەر 2021-جىلى ءبىزدىڭ اۋەجايدان نەبارى 14 مىڭ ادام عانا ۇشسا، بىلتىر 126 مىڭ جولاۋشىعا قىزمەت كورسەتتىك.
- قازىرگى ۋاقىتتا اۋەجاي قارجىلىق جاعىنان تابىس اكەلە باستادى ما؟
- جوق، بىزدە قازىر كىرىس پەن شىعىستى تەڭدەستىرۋ مىندەتى تۇر. 2024-جىلدى الار بولساق، شىعىنىمىز 440 ميلليون تەڭگە بولدى. ونىڭ ىشىندە 54 ميلليون تەڭگە عانا وپەراتسيالىق قىزمەت. ال قارجىلىق زالال - 72 ميلليون تەڭگە. بۇل ايىرماشىلىقتى ينۆەستور جاۋىپ وتىر ءقازىر. اۋەجاي كوپشىعىندى كاسىپورىن، ۇنەمى قارجى قۇيىپ وتىرۋ قاجەت. ماسەلەن جارىق- سيگنال جۇيەسىن اۋەدەن شولۋ ءۇشىن عانا 6 ميلليون تەڭگە جۇمسالادى. بۇل تۇنگى ۋاقىتتا اۋە كەمەلەرىن ۇابىلداۋعا رۇقسات الۋ ءۇشىن قاجەت. ونى جىل سايىن جۇزەگە اسىرامىز. سونداي-اق ماماندارىمىزدى وقىتۋدىڭ دا بەكىتىلگەن مەرزىمى بار.
بۇل - كوممەرتسيادان گورى الەۋمەتتىك جوبا. وڭىرلەردە ورنالاسقان شاعىن اۋەجايلار ارقىلى مول تابىس تابۋ مۇمكىن ەمەس. دەسەك تە اۋەجاي - ءوڭىردىڭ دامۋ قارقىنىن بىلدىرەتىن ماڭىزدى ستراتەگيالىق نىسان. اۆياتسيالىق ينفراقۇرىلىمسىز وبلىستىڭ دامۋى مۇمكىن ەمەس.
ەستەرىڭىزگە سالايىق، 2021 -جىلى پەتروپاۆل حالىقارالىق اۋەجايى بانكروت دەپ تانىلىپ، 109 جۇمىسشىنىڭ ەڭبەكاقى قارىزى 27,3 ميلليون تەڭگەگە جەتكەن ەدى.
كەيىن پەتروپاۆل اۋەجايى ساتىلىمعا شىعارىلدى.
