اتاجۇرتتا مۇنداي قولداۋ بولادى دەپ كۇتپەدىم - بوكسشى امان قونىسبەكوۆ
استانا. قازاقپارات - «سپورتتا بيىك مەجەگە جەتكىسى كەلەتىن ادام وزگە اتلەتتەرمەن توپتاسىپ ىستەگەن جاتتىعۋىمەن شەكتەلمەۋى كەرەك. توپپەن بىرگە جاتتىققان سوڭ، ارتىنان جارتى ساعات بولسا دا، ءوز ءستيلىڭدى تۇزەپ-كۇرەپ، ءوز-وزىڭمەن جۇمىس ىستەۋىڭ كەرەك».
ءبىر ايدان سوڭ بوكستان ەرەسەكتەر اراسىندا قازاقستان چەمپيوناتى وتەدى. بوكسشىلارىمىز الەم چەمپيوناتىنا كىمنىڭ باراتىنىن انىقتايتىن بۇل بىرىنشىلىككە دايىندىعىن پىسىقتاپ ءجۇر. ولاردىڭ اراسىندا جىل باسىنان بەرى ەل نامىسىن قورعاپ جۇرگەن امان قونىسبەكوۆ تە بار. وزبەكستاندا تۋىپ- وسكەن 20 جاستاعى امان بيىل تاريحي وتانى قازاقستانعا قونىس اۋدارىپ، ازاماتتىق الىپ، ءىرى جارىستاردا بوي كورسەتىپ ءجۇر. جانكۇيەرلەردى وزگەشە جۇدىرىقتاسۋ ستيلىمەن، جويقىن سوققىسىمەن ءتانتى قىلعان ول از ۋاقىت ىشىندە كوپشىلىك كوزايىمىنا اينالىپ ۇلگەردى. «ءتۇبى ءبىر جارق ەتۋدى» كوزدەيتىن امانعا حابارلاسىپ، از-كەم سۇحباتتاسقان ەدىك.
- بالا كەزىڭنەن قانداي دا ءبىر بوكسشىعا ەلىكتەپ ءوستىڭ بە، الدە؟
- ەشكىمگە ەلىكتەمەدىم. بوكسقا كەلۋىمە تۋعان اعام سەبەپكەر بولدى. ول قارىمى مىقتى بوكسشى بولعان. اكەمنىڭ دە بۇل سپورتتان حابارى بار. سوندىقتان 6 جاسىمنان باستاپ بوكسپەن شۇعىلدانا باستادىم. مەن - وزبەكستاننىڭ ناۋاي وبلىسىنا قاراستى زافاراباد قالاشىعىنىڭ تۋماسىمىن. قازاق كوپ شوعىرلانعان مەكەن. وندا 7-سىنىپقا دەيىن وقىپ، جاتتىقتىم. سودان سوڭ ناۋاي قالاسىنداعى سپورت مەكتەبىنە شاقىرتۋ الدىم. وندا ءبىر جىل جاتتىققان سوڭ، 44 كەلىدە وزبەكستان چەمپيوناتىندا باعىمدى سىناپ، 3-ورىن يەلەندىم. العاش رەت قاتىسقان ءىرى جارىستا العان سول جۇلدەلى ورىن ماعان ستيمۋل بولدى. سول كەزدەن باستاپ بولاشاعىمدى تەك بوكسپەن بايلانىستىرامىن دەگەن شەشىم قابىلدادىم. بوكس دەسە، ىشەر اسىمدى جەرگە قوياتىن جاعدايعا جەتتىم. سپورت مەكتەبىن بىتىرگەن سوڭ، كورشىلەس بۇقارا وبلىسىنداعى سپورت ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا ءتۇستىم. 3-كۋرستى بىتىرەر كەزدە، تاريحي وتانىم - قازاقستانعا كوشىپ كەلدىم.
- ءبىز، جۋرناليستەر قازاقستانعا كوشىپ كەلۋىڭە بىلتىر وزبەكستان چەمپيوناتىنىڭ جارتىلاي فينالىندا الەم جانە وليمپيادا چەمپيونى اساحۋدجا مۋيدينحۋدجايەۆتى ۇرىپ-قۇلاتىپ، نوكداۋنعا تۇسىرسەڭ دە، تورەشىلەردىڭ ساعان جەڭىستى بەرمەۋى سەبەپ بولدى دەپ بولجادىق. الايدا كەيىن سەن ەلگە قونىس اۋدارۋىڭا بوكستان باسقا دا سەبەپ بولعانىن ايتىپ قالدىڭ.
- اتاجۇرتقا كوشۋىمە ءدال سول جايت سەبەپ بولعان جوق. ءبىراق كوپشىلىككە سولاي كورىنىپ قالدى. نەگىزى، وتباسىمىزبەن ەلگە كوشۋدى بۇرىننان ويلاستىرىپ جۇرگەن ەدىك. «اقىرى، وزبەكستان چەمپيونى بولا المادىم. 1 جىل ۋاقىتىمدى تەككە كەتىرمەي قازاقستانعا بارىپ، وسى باستان ۇيرەنىسە بەرەيىن. اكە-شەشەم ءتۇبى كوشىپ كەلەدى عوي» دەگەن ويمەن قازاقستانعا قونىس اۋداردىم. راسىندا، اتامەكەنگە كوشۋىمە تەك بوكس سەبەپ ەمەس. تۋىستارىمىزدىڭ ءبارى قازاقستانعا كوشىپ كەتكەن. وزبەكستاندا ءبىر اتانىڭ بالالارى عانا قالعان ەدىك. ۇيدەگىلەر انە كوشەمىز، مىنە كوشەمىز دەپ ۇزاق ءجۇردى.
سوسىن «اقشا جينايىق. سودان سوڭ تۇبەگەيلى قونىس اۋدارامىز» دەدى. ول ۋاقىتتى توسىپ جۇرە بەرسەم، جاسىم دا ءبىرشاماعا كەلىپ قالادى. ولار بەرى جىلجيمىز دەگەنشە، جالعىز بولسا دا، ءوزىم كوشە بەرەيىن دەپ كوشتى ءبىرىنشى بولىپ باستاپ كەتتىم. سول تاعدىرشەشتى ساتتە استانادا تۇراتىن يساتاي دەگەن تۋىسقان اعام قاتتى قولداۋ كورسەتتى. ول كىسى مەن وزبەكستان جاستار قۇراماسى ساپىندا جۇرگەنىمدە «وسىندا كەل. قازاقستان اتىنان شىق» دەپ ۇنەمى حابارلاساتىن. مەن بولسام، «جوق، اتا-انام كوشسە عانا بارامىن. ولارسىز قالاي جالعىز كوشپەكپىن؟» دەپ جۇرگەن ەدىم عوي. كەيىن اتا-اناما «مەن ەلگە بارىپ، بىرتە-بىرتە بوي ۇيرەتە بەرەيىن. سەندەر سوسىن كەلەرسىڭدەر» ايتىپ كەتتىم. اللا قالاسا، اتا-انام مەن باۋىرلارىم الدىمىزداعى جىلى كوشىپ كەلەر.
- وزبەكستان چەمپيوناتىنداعى قانداس بوكسشىلاردىڭ اياق الىسىن باقىلاعان كوپشىلىك سەنىڭ ەلگە قونىس اۋدارعانىڭدى سۇيىنشىلەپ جازدى. وتاندىق ب ا ق-تا «امان اتاجۇرتقا ورالدى» دەگەن سىڭايداعى جاڭالىقتى كوپ تاراتتى. بايقاعانىم، سەن ادەپكىدە ەلدە وسىلاي ىستىق قارسى الادى دەپ كۇتپەگەن سەكىلدىسىڭ.
- البەتتە، كۇتپەدىم. مەندە كەرىسىنشە ۋايىم باسىم بولدى. ءبىر ەلدەن ەكىنشى ەلگە اۋىسۋ وڭايعا سوقپايدى. مۇندا مەنى قۇشاعىن اشىپ، توردەن ورىن بەرىپ، «71 كەلىدەگى كوشباسشىلىقتى ساعان بەرەمىز» دەپ ەشكىم تىزگىندى بەرە سالمايدى عوي. بوكسى دامىعان ەل بولعاسىن باسەكەلەستەر جەتىپ ارتىلادى. كوشىپ كەلمەستەن بۇرىن «بارايىن با، بارمايىن با؟ نە ىستەسەم ەكەن؟ ءومىرىم قالاي ءوربيدى ەكەن؟» دەپ كوپ ويلاندىم. ودان بولەك، سپورتشى بولعاسىن جاراقات الىپ قالۋ قاۋپى دە جوق ەمەس. ءتۇرلى وي مازالاپ، سانام سان-ساققا جۇگىردى. دەگەنمەن «كىم تاۋەكەل ەتپەيدى، سول ماقساتىنا جەتپەيدى» دەمەكشى، بەلىمدى بۋىپ، اقىرى كوشىپ كەلدىم.
- ءبىر ءۇمىت، مىڭ كۇدىكپەن ەلگە كەلگەن سەنىڭ قولداۋشىلاردىڭ سانى كۇرت ءوسىپ، ءوزىڭ تۋرالى سپورت پاراقشالاردا ءجيى جازىلدى. ءارى العاش قاتىسقان جارىسىڭ - ەلوردا كۋبوگىندە ارەنادا اتىڭدى ايتىپ، ايقايلاعاندار دا كوپ بولدى. «وزبەكستان چەمپيوناتىندا ادىلەتسىزدىككە ۇشىراعان قازاق جىگىتى» دەپ قولداۋ كورسەتكەنى ايدان انىق. دەيتۇرعانمەن، ەلگە كەلگەن قانداس قولداۋدان كەندە قالمايدى دەگەنمەن كەلىسەتىن شىعارسىڭ؟
- ارينە، كەلىسەمىن. ءسىز ايتقانداي، باسىندا حالىق سول چەمپيوناتتاعى ادىلەتسىزدىكتەن كەيىن ەلگە كەلدى دەپ قابىلدادى. الايدا ولاي ويلاۋ دۇرىس ەمەس. كىندىك قانىڭ تامعان جەردى جامانداۋ ادامگەرشىلىككە جاتپايدى. سوسىن ءسىز تاعى ايتىپ وتكەندەي، مەن وزبەكستاندا ءوسىپ-ونگەن قانداس بولعان سوڭ، «ءوز ەلىم دەپ كەلدى عوي. بەتىن قاقپايىق، كەرىسىنشە قولدايىق» دەپ جازعانداردىڭ قاراسى كوپ بولدى. راسىندا، مۇندا وزگە ەلدە تۇراتىن قازاقتارعا، اسىرەسە، باسقا ەلدىڭ تۋىن كوتەرىپ جۇرگەن قانداستارعا باسا نازار اۋدارىپ، ءجىتى باقىلاپ جۇرەدى عوي. دەگەنمەن ءدال ماعان وسىنداي وراسان قولداۋ كورسەتەدى دەپ كۇتپەدىم. مۇقىم جۇرتتىڭ نازارى ماعان اۋادى دەپ ەش ويلامادىم. بۇرىن-سوڭدى ومىرىمدە مۇنداي جايتتار بولماعان. وسىندا كەلگەلى ءوزىمنىڭ جانكۇيەرلەرىم پايدا بولدى. قولداۋشىلار قاتارى كوبەيدى. مەنى رينگتە كورگىسى كەلەتىن، مەنىمەن وتىرىپ، اڭگىمەلەسكىسى كەلەتىن جاناشىرلار توبى ارتا ءتۇستى. سول ءۇشىن اللاعا سانسىز شۇكىر دەيمىن.
- قازاقستانعا كوشىپ كەلگەن بويدا سول كەزدە ۇلتتىق قۇرامانىڭ باس باپكەرى قىزمەتىن اتقارعان مىرزاعالي ايتجانوۆتىڭ كوزىنە ءتۇسىپ، بىردەن ونىڭ جەكە شاكىرتى اتانامىن دەپ ءتىپتى دە ويلاماعان شىعارسىڭ.
- مىرزاعالي اعا «مەن سەنى ءوزىم جاتتىقتىرامىن» دەگەندە قاتتى قۋاندىم. ۇلتتىق قۇرامانىڭ باس باپكەرى بولعاسىن باس كومانداعا كوپ ۋاقىت بولۋگە ءتيىس. ودان بولەك ساكەن بيبوسىنوۆ، ساعىندىق توعامبايەۆ سىندى جەكە شاكىرتتەردى باپتايدى. كەيىن مەنى ءوزى باپتايتىنىن ايتقان كەزدە «راسىندا، اعايدىڭ قول استىندا جاتتىعامىن با؟ اعايدىڭ شاكىرتى بولعانىم با سوندا؟» دەپ كوپكە دەيىن سەنە الماي، تاڭىرقاپ ءجۇردىم. بۇعان دەيىن ول كىسىنى تەك تەلەديداردان كورىپ، سىرتىنان باقىلاپ جۇرەن ەدىك قوي. قازىر مەن استانادا تۇرامىن. دەگەنمەن مىرزاعالي اعانىڭ جەكە شاكىرتى بولعاسىن، جارىستارعا تۇركىستان وبلىسىنىڭ اتىنان شىعامىن.
- مىرزاعالي اعا ءبىر سۇحباتىندا سەن تۋرالى «ول جىگىتتىڭ تابيعي كۇش-قۋاتى بار. ناعىز اۋىلدىڭ جىگىتى. بۇرىن بىزدە ونداي بوكسشىلار كوپ بولاتىن. الايدا كەيىن كوپشىلىگى قالاعا قۇمار بولىپ كەتتى. قالادا وسكەننەن كەيىن بە، جىگىتتەرىمىز كۇش جاعىنان وسالداۋ. ال بۇل جىگىتتىڭ ەكى قولى دا قارۋلى» دەگەن ەدى...
- ءيا، ول سۇحباتتى كوردىم. جەكە جاتتىعۋلاردى ۇزدىكسىز جاساۋ - مەنىڭ حوببيىم. سپورتتا بيىك مەجەگە جەتكىسى كەلەتىن ادام وزگە اتلەتتەرمەن توپتاسىپ ىستەگەن جاتتىعۋىمەن شەكتەلمەۋى كەرەك. توپپەن بىرگە جاتتىققان سوڭ، ارتىنان جارتى ساعات بولسا دا، ءوز ءستيلىڭدى تۇزەپ- كۇرەپ، ءوز-وزىڭمەن جۇمىس ىستەۋىڭ كەرەك. مەن وزبەكستاندا جۇرگەندە سولاي كوپ جاتتىعۋ ىستەگەنمىن. اسىرەسە، سوققى شىعاراتىن جەكە ايلا-ءتاسىلىمدى ءجيى قولداناتىنمىن.
- وزبەكستان قۇراماسىنداعى بۇرىنعى كوماندالاستارىڭمەن قارىم- قاتىناسىڭ قالاي؟
- وتە جاقسى. ولار مەنى ۇنەمى قولداپ جۇرەدى. جەڭگەن كەزىمدە ۇنەمى قۇتتىقتاپ، اقجارما تىلەگىن اياماي جازادى. مەن ەلگە كەلەردە وزبەكستانداعى سپورتقا جاۋاپتى ۇلكەندەردىڭ اق باتاسىن، رازىلىعىن العانمىن. «مەن قازاقستانعا كوشەيىن دەپ جاتىرمىن. اكە- شەشەم دە قونىس اۋدارادى. ەلدى ساتىپ كەتىپ جاتقانىم جوق. تاريحي وتانىما كوشىپ بارا جاتىرمىن» دەگەسىن، ولار ماعان اق جول تىلەپ، شىعارىپ سالعان. بىرەۋدىڭ رازىلىعىن الماي كەتسەڭ، جولىڭ بولمايدى عوي. وزبەكستاندا ماعان قامقور بولىپ، بوكستىڭ قىر-سىرىن ۇيرەتكەن مىقتى ماماندار كوپ. ولارعا ءجونىمدى ايتپاي، كەتىپ قالعانىم ادامگەرشىلىككە جات بولار ەدى.
- قازاقستان قۇراماسىنا اۋىسقان 1 جىلعا جەتەر-جەتپەس ۋاقىتتا 3 ءىرى جارىسقا قاتىسىپ، 2 ەۋىندە چەمپيون اتاندىڭ. ءارى قازاقستان فورماسىن كيىپ شىققان العاشقى كەزدەسۋىڭدە قىرعىز قارسىلاسىڭدى ەكى رەت سۇلاتىپ ءتۇسىرىپ، ايقىن باسىمدىقپەن جەڭىسكە جەتتىڭ. قازاقستانداعى سپورت مانسابىڭنىڭ ءدال وسىلاي ءوربىپ جاتقانىنا ريزا شىعارسىڭ؟
- البەتتە، ريزامىن. العاش قاتىسقان جارىسىم ەلوردا كۋبوگىنىڭ جارتىلاي فينالىندا وزبەك بوكسشىسىنا ەسە جىبەردىم. ءبىرىنشى راۋندتا جەڭىلىپ، ەكىنشىسىندە جەڭدىم. الايدا ءۇشىنشى راۋندتا شارشاپ قالدىم. كىنا وزىمنەن بولدى. ونى مويىندايمىن. مەنەن 6 جاس ۇلكەن ول قارسىلاسىم - وتە مىقتى بوكسشى. دەگەنمەن مەن ول ۋاقىتتا ءوز بابىمدا بولمادىم. وعان قوسا، ول كەزدە ازاماتتىق الۋعا قاجەت قۇجاتتارمەن باسىم قاتىپ ءجۇردى، ءارى جاڭا ورتاعا ۇيرەنىسە الماي جۇرگەن ەدىم. اۋزىمدى اشىپ جۇرگەندە بىردەن سالماق قۋىپ، جارىسقا ارالاسىپ كەتتىم. ەگەر دايىندىعىم جاقسى بولعاندا، ونى جەڭىپ، چەمپيون اتاناتىن ەدىم. كەيىن ەكى حالىقارالىق تۋرنيردە توپ جارىپ، 71 كەلىدە چەمپيون اتاعىن يەلەندىم. ەندىگى كەزەكتە ەڭ باستى جارىس - الدا جەلتوقسان ايىندا وتەتىن قازاقستان چەمپيوناتى.
قازىر سوعان تاس-ءتۇيىن دايىندالىپ جاتىرمىن. ەلگە كەلىپ، تيتتەي بولسىن، جەتىستىككە جەتسەم، ول - سابىردىڭ ارقاسى. كەزىندە اتا- انامنىڭ اقشاسىنا جارىستارعا بارىپ، قيىن كەزەڭدەردى باستان وتكەركەن كەزدە «ءبىر قايىرى بولادى عوي. تۇبىندە ءبىر جارق ەتەمىز» دەپ وي تۇيەتىنمىن. ءار قيىندىقتىڭ ارتىندا جەڭىلدىك بار. ول - ايداي انىق. مەنىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولىم - بۇعان دالەل. قازىر بۇلاي جۇرگەنىمدى جارق ەتۋ دەپ ايتا المايمىن. الەم، وليمپيادادا توپ جارسام، ناعىز جارق ەتكەن ءساتىم دەپ ايتا الامىن. ول ءۇشىن الدىمەن قازاقستان چەمپيونى اتانۋىم كەرەك. الدا جەلتوقساندا وتەتىن ەل بىرىنشىلىگىندە 2025 -جىلى الەم چەمپيوناتىنا قاتىساتىن قۇراما انىقتالادى. سول ءۇشىن بارىمىزدى بەرىپ، جەڭىستى قولدان بەرمەۋگە تىرىسامىن.
- دەگەنىڭە جەت! ءبارى سەن ويلاعاننان دا اسىپ ءتۇسسىن!
سۇحباتتاسقان
ءاليا تىلەۋجان قىزى
