استانادا قارجاۋباي سارتقوجا ۇلىنىڭ ءۇش بىردەي كىتابى كوپشىلىك وقىرمانعا جول تارتتى
استانا. KAZINFORM - ەلوردانىڭ زيالى قاۋىمى كورنەكتى تۇركولوگ، عىلىم دوكتورى، ورحون ەسكەرتكىشتەرىنىڭ تولىق اتلاسىنىڭ اۆتورى قارجاۋباي سارتقوجال ۇلىنىڭ ومىردەن وتكەنىنە 1 جول تولۋىنا وراي ەسكە الۋ شاراسىن وتكىزىپ، اس بەردى.
تۇركولوگيا ورتالىعىنا عالىمنىڭ اتى بەرىلەدى
ل. گۋمەليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە وتكەن ەسكە الۋ جيىنىندا عالىمنىڭ ءۇش بىردەي كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى. ءبىرىنشى كىتاپتىڭ اتاۋى - «قوش بول، اپا». بۇل ەڭبەك عالىمنىڭ وتباسى، انا تاربيەسى تۋرالى ەستەلىگىنە قۇرىلعان.
ەكىنشى ەڭبەك - «تاستان تامىر ىزدەگەن عۇلاما» جيناعى. مۇندا الەم عالىمدارى مەن قازاقستاندىق زەرتتەۋشىلەردىڭ، تۇركولوگپەن ەتەنە ارالاسقان قالامگەرلەردىڭ قارجاۋباي سارتقوجا ۇلى جايىنداعى ەستەلىكتەرى مەن لەبىزدەرى، تۇرىك دۇنيەسىنە سىڭىرگەن ەڭبەگى تۋرالى پايىمدارى توپتاستىرىلعان.
ءۇشىنشى كىتاپ - «پودزەمنىي ماۆزولەي دريەۆنەتيۋركسكوي ەپوحي شوروون بۋمباگار (مايحان ۋۋل) ۆ تسەنترالنوي مونگولي» اتتى عىلىمي مونوگرافيا. قارجاۋباي سارتقوجا ۇلى جەتەكشىلىك ەتكەن حالىقارالىق ارحەولوگيالىق ەكسپەديتسيالاردىڭ عىلىمي جيىنتىعى رەتىندە جارىق كورگەن ىرگەلى ەڭبەك موڭعوليا دالاسىندا اشىلعان تۇرىك ءداۋىرىنىڭ جەراستى ماۆزولەيى تۋرالى تىڭ دەرەكتەردى عىلىمي اينالىمعا شىعارعان.
تۇساۋكەسەرگە جينالعان عالىمدار كەزەك-كەزەك ءسوز الىپ، سانالى عۇمىرىن عىلىم جولىنا سارپ ەتكەن جانكەشتى عالىم تۋرالى تىڭ ەستەلىكتەر ايتىپ، وزەكتى ۇسىنىستار كوتەردى.
ل. گۋمەليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ەرلان سىدىقوۆ عىلىم ورداسىنداعى تۇركولوگيا جانە التايتانۋ عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنا قارجاۋباي سارتقوجا ۇلىنىڭ اتى بەرىلەتىنىن ايتتى.
«كۇلتەگىن الاڭىن ارمانداپ كەتتى»
ەلتاڭبا اۆتورى، عىلىم دوكتورى جانداربەك مالىبەكوۆ كۇلتەگىننىڭ كوك تۇركى رۋحىن قازاق جەرىنە، قازاق ورتاسىنا اكەلگەن بىردەن-ءبىر قارجاۋباي سارتقوجا دەپ بىلەتىنىن اشىپ ايتتى.
- ول كۇلتەگىندى (موڭعوليا جەرىندە كۇلتەگىن- تونىكوك ەسكەرتكىشىنىڭ كوشىرمەسى - رەد.) قازاق جەرىنە اكەلۋ ارقىلى قازاق تاريحىنىڭ كوكجيەگىن كەڭەيتتى، مارتەبەسىن كوتەردى. ءبىزدىڭ تاريحىمىزدىڭ كەرەي مەن جانىبەك داۋىرىنەن الدەقايدا تەرەڭدە جاتقانىن قارجەكەڭ دالەلدەپ كەتتى. كەيىن كۇلتەگىننىڭ اينالاسىندا مۋزەي اشىلدى. جالعىز وسى ەڭبەگىنىڭ عانا تاربيەلىك ءمانىن سوزبەن ايتىپ جەتكىزۋ قيىن. كەيىن ول استانا قالاسىنان كۇلتەگىن الاڭىن اشۋ ءۇشىن اكىمدىكتەن جەر الدى. ەكەۋىمىز الاڭنىڭ سىزباسىن جاساعانبىز. سول ارمانى ورىندالىپ، كۇلتەگىن الاڭى پايدا بولسا، قارجەكەڭنىڭ ەڭبەگىنىڭ اقتالعانى بولار ەدى، - دەدى پروفەسسور.
فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، اكادەميك سەرىك نەگيموۆ بۇكىل ءومىرىن قازاق تاريحىنىڭ مۇراسىن تۇگەندەيتىن تاريحي ەسكەرتكىشتەردى زەرتتەۋگە ارناعان عالىمنىڭ الىپ ءمۇسىنىن استانا مەن بۋرابايدىڭ اراسىنداعى جولدىڭ بويىنا ورناتۋ كەرەك دەگەن ۇسىنىس ايتتى.
الاش تانۋشى اكادەميك، «قازاق گازەتتەرى» قاۋىمداستىعىنىڭ باس ديرەكتورى ديقان قامزابەك ۇلى قارجاۋباي سارتقوجا ۇلىنىڭ عىلىمعا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن ەڭ ۇلكەن ماراپاتتى حالىقتان الدى دەگەن وي ايتتى.
- قارجەكەڭ كەيدە رەنجىپ ماعان مۇڭىن شاعاتىن. قاشان مەنىڭ ەڭبەگىمنىڭ قادىرىنە جەتەسىڭدەر دەگەن سياقتى رەنىشىن ايتاتىن. جالپى ول كىسىمەن كوپ قالجىڭداساتىنمىن. ءتىپتى ومىردەن وتكەننەن كەيىن دە كەيدە ىشتەي سىرلاسىپ، ازىلدەسەتىنىم بار. قارجەكە، تالاي اتاق العانداردان ءسىز وزىپ كەتتىڭىز. سولاردىڭ كوبى اتاقتى ەرتەڭ كوز جۇمعان سوڭ ۇلتتىق پانتەونعا جاتامىز دەپ الۋشى ەدى. ءسىز ونداي اتاقتارسىز-اق، پانتەونعا توتەسىنەن باردىڭىز» دەپ ىشتەي ازىلدەيمىن، - دەگەن ەستەلىك ايتتى.
ءماجىلىس دەپۋتاتى، زاڭگەر عالىم ءۇنزيلا شاپاق قارجاۋباي سارتقوجا ۇلىنىڭ ارتىندا وتە باي ءارى سيرەك كەزدەسەتىن كىتاپحانا قالعانىن، سونى عىلىمي ورتاعا ورتاق مۇرا ەتۋ ءۇشىن ءوزىنىڭ اتى بەرىلەتىن تۇركولوگيا جانە التايتانۋ ورتالىعىنىڭ ءبىر شەتىنەن جەكە كىتاپحاناسىن اشىپ، بۇكىل قوردى سيفرلاندىرۋ كەرەكتىگىن ايتتى.
تۇساۋكەسەر راسىمىنەن كەيىن دە زيالى قاۋىم وكىلدەرى عالىمنىڭ ونەگەگە تولى ءومىرى تۋرالى ەستەلىكتەر ايتىپ، لەبىزدەر ارنادى. ەسكە الۋ شاراسىنان كەيىن عالىمنىڭ جىلدىق اسى بەرىلدى.
ايتا كەتەيىك، قارجاۋباي سارتقوجا ۇلى ارحەولوگيالىق دەرەكتەر ارقىلى قازاقتىڭ كۇي ونەرى 2 مىڭ جىل بۇرىن جانر رەتىندە قالىپتاسىپ قويعانىن دالەلدەپ كەتكەن.
